سعدالدّین محمود بن امینالدّین عبدالکریم بن یحیی شبستری معروف به شیخ محمود شبستری (۶۸۷–۷۲۰ ه.ق) از عارفان و شاعران سدهٔ هشتم هجری بود.
بیشتر شهرت او به خاطر اثر معروفش گلشن راز است. با توجه به اینکه وی معاصر شیخ بابا ابی شبستری (درگذشته ۷۲۰) بوده و در همان سال درگذشته است، بنابراین سن شیخ محمود شبستری در زمان مرگ باید ۳۳ یا ۳۸ بوده باشد.
محمود شبستری | |
---|---|
زادهٔ | ۶۸۷ هجری قمری شبستر |
درگذشت | ۷۲۰ یا ۷۲۵ هجری قمری (۳۳–۳۸ سالگی) تبریز |
آرامگاه | شبستر |
محل زندگی | شبستر و تبریز |
ملیت | ایرانی |
استاد | امینالدین و بهاءالدین یعقوب تبریزی |
شناختهشده برای | عارف و شاعر |
آثار | گلشن راز، حقالیقین، شاهدنامه |
مکتب | تصوف و عرفان |
سال تولّد او را گوناگون و از جمله ۶۸۷ ق دانستهاند. محل تولّد او، قصبهٔ شبستر در نزدیکی شهر تبریز است.
پس از سفر به شهر کرمان، شیخ محمود شبستری ازدواج نمود و صاحب پسری به نام عبدالله شد که در علوم مختلف به خصوص ریاضی مهارت داشت.
وی به عرفان نظری واقف و به فتوحات مکیه و فصوصالحکم ابن عربی احاطه داشت. استاد وی نیز، امینالدّین بودهاست.
در کتاب دویست سخنور دربارهٔ او چنین آمدهاست: «محمود، معروف به شیخ محمود شبستری، ملقّب به سعدالدین، فرزند عبدالکریم امین الدین، از مشاهیر شعرا و مشایخ عرفای آذربایجان است» که از عارفان قرن هشتم هجری و شاعران متوسط پارسی گوی بهشمار میآید. او در سال ۶۸۷ هجری در زمان گیخاتو خان، در قصبه شبستر، واقع در دوازده فرسخی تبریز چشم به جهان گشود.
به سبب جامعیتی که شیخ شبستری در علوم معقول و منقول کسب کرده بود به زودی شهرت و مرجعیت یافته با مشاهیر عصر خود ارتباط برقرار نمود. او سفرهایی به شهرهای ایران و خارج از ایران کرده بود. چندی نیز در کرمان ساکن شد و در آن جا بود که ازدواج نمود و اولاد و احفادش در آن سامان باقی ماندند و طایفهای به نام خواجگان را بنا نهادند.
ذبیحالله صفا مینویسد: در تاریخ وفات شیخ اختلاف نظر وجود دارد و عدّهای سال ۷۱۷ و عدّهای دیگر ۷۱۹ و بعضی ۷۲۰ و ۷۲۵ را تاریخ فوت او بیان کردهاند که در این میان تاریخ ۷۲۰هـ. ق صحیحتر و مقبولتر است و حتّی بر سنگ مزار او نیز ثبت شدهاست و در آن جا ذکر شده که او در زمان وفات سی و سه ساله بودهاست. مقبرهٔ شیخ در قصبه شبستر باقی و زیارتگاه اهل دل است و او در آن مقبره در کنار استادش شیخ بهاءالدین یعقوب در خاک آرمیدهاست.
آثار وی را میتوان به دو دسته شعر و نثر بخش کرد: آثار شعر شامل گلشن راز، کنز الحقایق، منهاج العابدین (ترجمهٔ کتابی با همین نام منسوب به غزالی شامل ۹۹۳ بیت) و آثار نثرش شامل حقّالیقین، مرآةالمحقّقین و شاهد (یا شاهدنامه) است. از آثار دیگر وی میتوان به سعادت نامه ترجمه منهاج العابدین (امام محمد غزالی)، جام جهاننما، رساله احدیّت و شرح و تفسیر اسماءالله تعالی اشاره کرد.
مثنوی گلشن راز مهمترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری است که در بردارندهٔ اندیشههای عرفانی وی و حدود هزار بیت میباشد. با وجود حجم اندکش، این کتاب یکی از یادگارهای پرارزش و بلندنام ادبیات عرفانی کهن فارسی است، که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژهای همراه گردیدهاست. مطابق شیوهٔ معمول عطار و مولانا، در اینجا نیز، از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضهٔ مؤثّر معانی عرفانی و حکمی استفاده شدهاست.
شبستری این مثنوی را در پاسخ به پرسشهای امیر حسینی هروی سرودهاست. در هفدهم ماه شوال سال ۷۱۷ فرستادهای از خراسان مشکلات و مسائل مربوط به فهم و تبیین پارهای از رموز و اشارات عرفانی را در قالب نامهای منظوم در مجلسی با حضور شبستری میخواند.
این اثر تا کنون به دفعات چاپ گردیدهاست. یکی از موثقترین نسخههای چاپ شده به کوشش دکتر جواد نوربخش میباشد که براساس ۸ نسخه خطی و ۲ نسخه چاپی معتبر تصحیح و منتشر گردیدهاست.
این کتاب، تا کنون، به زبانهای ترکی، آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، و نیز اردو ترجمه شدهاست.
عارفانی شروح مفصلی بر «گلشن راز» نگاشتهاند از جمله:فرانسوی
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به محمود شبستری در ویکیگفتاورد موجود است. |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article محمود شبستری, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.