محمد محمدی ری‌شهری: روحانی شیعهٔ ایرانی (۱۳۲۵–۱۴۰۱)

محمد ری‌شهری
ری‌شهری در سال ۱۳۹۹
نمایندهٔ مجلس خبرگان رهبری دورهٔ پنجم
دوره مسئولیت ۴ خرداد ۱۳۹۵ – ۱ فروردین ۱۴۰۱
حوزه انتخاباتی	استان تهران
اکثریت	۱٬۹۵۲٬۵۶۳ (%۴۳٫۳۸)
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
دوره مسئولیت ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ – ۲۴ اسفند ۱۳۹۰
گمارنده	سید علی خامنه‌ای
رئیس	اکبر هاشمی رفسنجانی
دادستان دادگاه ویژه روحانیت
دوره مسئولیت ۱۳ دی ۱۳۶۸ – ۲۵ آذر ۱۳۷۷
گمارنده	سید علی خامنه‌ای
پس از	علی فلاحیان
پیش از	غلامحسین محسنی اژه‌ای
دادستان کل کشور
دوره مسئولیت ۳۰ مرداد ۱۳۶۸ – ۱۲ خرداد ۱۳۷۰
گمارنده	محمد یزدی
پس از	سید محمد موسوی خوئینی‌ها
پیش از	سید ابوالفضل موسوی تبریزی
نخستین وزیر اطلاعات
دوره مسئولیت ۲۴ مرداد ۱۳۶۳ – ۷ شهریور ۱۳۶۸
رئیس‌جمهور	سید علی خامنه‌ای
نخست‌وزیر	میرحسین موسوی
پس از	ایجاد وزارت‌خانه
پیش از	علی فلاحیان
اطلاعات شخصی
زاده	محمد محمدی نیک ۷ آبان ۱۳۲۵ شهر ری، ایران
درگذشته	۱ فروردین ۱۴۰۱ (۷۵ سال) تهران، ایران
حزب سیاسی	جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی (۱۳۷۴–۱۳۷۶)
محل تحصیل	مدرسه حقانی حوزه علمیه مشهد
پیشه	سیاستمدار

ری‌شهری در شهرری به دنیا آمد و پس از پایان تحصیلات ابتدائی وارد حوزه علمیه شهرری شد و سپس در مدرسهٔ حقانی در قم و حوزه علمیه نجف تحصیل کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، ری‌شهری ابتدا به عنوان حاکم شرع در دادگاه‌های انقلاب و سپس به عنوان قاضی دادگاه نظامی ارتش فعالیت کرد. در سال ۱۳۶۳ او نخستین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران شد و تا سال ۱۳۶۸ در این سمت بود تا این که به‌عنوان دادستان کل کشور، دادستان دادگاه ویژه روحانیت منصوب شد. وی از ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ تا ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. ری‌شهری از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ ایران بود که با کسب ۲٫۵۵٪ از آرا در جایگاه آخر در میان چهار نامزد قرار گرفت. ری‌شهری از ۶ اردیبهشت ۱۳۷۰ تا ۲۰ دی ۱۳۸۸ سرپرستی حجاج ایرانی را بر عهده داشت. وی در زمان مرگ، نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری، متولی حرم شاه عبدالعظیم و رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث و دانشگاه قرآن و حدیث بود.

محمد درون‌پرور در ۱۳۲۵ در شهرری به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات ابتدائی وارد حوزه علمیه شهرری شد و در سال ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل به قم رفت. در قم در مدرسهٔ حقانی در کلاس‌های درس علی مشکینی (که بعدها با دختر وی ازدواج کرد)، محمد فاضل لنکرانی، سید محمدباقر طباطبائی، محمدعلی اراکی، حسین وحید خراسانی، جواد تبریزی، سید محمدرضا گلپایگانی و مرتضی حائری یزدی ادامه تحصیل داد.

ری‌شهری در سن ۲۰ سالگی زمانی که در نجف بود با وساطت مرتضی تهرانی از دختر دوم علی مشکینی که ۹ سال داشت خواستگاری کرد. مشکینی بعد از خوب آمدن استخاره، این اجازه را به او داد. مادر و عمه ری‌شهری راهی قم شدند تا دختر علی مشکینی را ببینند. سپس خانواده برای ری‌شهری می‌نویسند که «خوب است، ولی بچّه است». او نیز پاسخ می‌دهد که «صبر می‌کنم تا بزرگ شود». تصمیم بر این شد که به‌طور خصوصی صیغه عقد اجرا شود، اما جشن ازدواج تا آمادگی یافتن وی به تأخیر افتد. با این حال او پس از مدت کمی از مشکینی می‌خواهد که زندگی مشترک با همسرش را آغاز کند و در نهایت این زندگی در حالی آغاز می‌شود که همسرش کمتر از ۱۱ سال سن داشته‌است. ری‌شهری در این‌باره گفته‌است: «البتّه قرار ما این بود که بگذارم همسرم بزرگ‌تر بشود، ولی من احساس کردم که باید زودتر ازدواج کنم و بالاخره با اصرار زیاد من، موافقت کردند».

محمد ری‌شهری طی جریانات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با اهداف و دیدگاه‌های روح‌الله خمینی آشنا شد. در تیر ماه ۱۳۴۴ توسط ساواک مشهد دستگیر و به زندان محکوم شد. سپس در سال ۱۳۴۵ ضمن تمرّد از شرکت در جلسه دادگاه تجدیدنظر ساواک به شهر نجف رفت. وی در سال ۱۳۴۶ پس از ۱۳ ماه به ایران بازگشت و در حوزه علمیه مشهد به تحصیل پرداخت. در همین مدت دوباره تحت تعقیب ساواک قرار گرفت و در دادگاه تجدیدنظر بار دیگر به زندان محکوم شد.

قضاوت در دادگاه انقلاب

ری‌شهری در اواسط سال ۱۳۵۸ به ریاست دادگاه انقلاب ارتش منصوب شد و مهم‌ترین مسایلی که در طول تصدی او مورد بررسی قرار گرفت عبارت‌اند از:

• رسیدگی به اتهامات متهمین حزب خلق مسلمان در پایگاه‌های هوایی
• محاکمه متهمین به شرکت در کودتای نوژه
• رسیدگی به ماجرا و اعدام صادق قطب‌زاده
• رسیدگی به اتهامات سران نظامی حزب توده
• سید مهدی هاشمی برادر داماد حسینعلی منتظری

احکام اعدام صادره

پس از اعدام‌های آغازین انقلاب به قضاوت صادق خلخالی، ری‌شهری مسئولیت محاکمه افراد سرشناس را به عهده داشت که برخی افرادی که به حکم محمد ری‌شهری اعدام شده‌اند عبارتند از:

• صادق قطب‌زاده
• ناصر سبحانی
• فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران در جنگ ایران و عراق، به اتهام عضویت در حزب توده ایران: بهرام افضلی، حسن آذرفر، هوشنگ عطاریان و بیژن کبیری
• ۱۲۱ نفر (از جمله آیت محققی) از افسران و درجه‌داران ارتش در ماجرای کودتای نوژه
• ۱۰ نفر از افسران و درجه‌داران ارتش در ماجرای حزب خلق مسلمان

اعدام‌های ۱۳۶۷

سید حسین موسوی تبریزی در آبان ۱۳۹۸ گفت که اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی-سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷ با نامه محمد محمدی ری‌شهری به روح‌الله خمینی آغاز شد.

مناصب

 

حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی، ریاست دادگاه انقلاب ارتش، وزیر اطلاعات، دادستان کل کشور، دادستان ویژه روحانیت، تولیت حرم شاه عبدالعظیم، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، نمایندگی ولی فقیه و سرپرست سازمان حج و زیارت و دبیرکلّی جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی را در سوابق خود داشت و تا زمان مرگ، رئیس مؤسسه فرهنگی دارالحدیث بود. آخرین سمت رسمی وی سرپرستی حجاج ایرانی بود که در دی ۱۳۸۸ از آن استعفا کرد. وی با حکم علی خامنه‌ای عهده‌دار این مقام شده بود و پیش از وی مهدی کروبی و محمد موسوی خوئینی‌ها با حکم روح‌الله خمینی عهده‌دار این سمت بودند و پس از وی نیز علی قاضی عسگر عهده‌دار این منصب شد. ری‌شهری از دوره چهارم تا ششم مجمع تشخیص مصلحت نظام عضو این مجمع بود.

انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری (۱۳۷۶)

او در انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری ایران در ۲ خرداد ۱۳۷۶ کاندیدای ریاست جمهوری شد و پس از احراز صلاحیت توسط شورای نگهبان، با سید محمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق نوری و سید رضا زواره‌ای به رقابت پرداخت، انتخاباتی که به پیروزی غیرمنتظرهٔ سید محمد خاتمی انجامید. ری‌شهری در این انتخابات با کسب ۲٫۵۵٪ آرا در مکان چهارم ایستاد. نفرات دوم و سوم این انتخابات به ترتیب علی‌اکبر ناطق نوری و سید رضا زواره‌ای بودند.

نمایندهٔ پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری (۱۳۹۴)

 

وی در انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان در لیست اعتدالگرایان به نام «خبرگان مردم» که مورد حمایت اکبر هاشمی رفسنجانی اعلام شد جای گرفت و توانست با کسب ۱٬۹۷۶٬۵۶۷ رأی (۴۳٫۹۱٪ کل آرا) به عنوان نفر هفتم از استان تهران وارد پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری شود. قرار گرفتن نام او در لیست انتخاباتی مورد حمایت اصلاح طلبان این انتخابات، جنجال‌های زیادی به پا کرد.

محمدی ری‌شهری در نیمه‌شب ۱ فروردین ۱۴۰۱، به علت بیماری زمینه‌ای و داخلی پس از بستری در بیمارستان خاتم‌الانبیای تهران درگذشت.

پیکر وی ۴ فروردین در جوار حرم عبدالعظیم حسنی دفن گردید. رهبر و مقامات و مسئولان کشوری با پیام‌هایی درگذشت وی را تسلیت گفتند.

• متهمان نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران
• کودتای نوژه
• فرخزاد جهانگیری
• حزب توده ایران
• حزب جمهوری خلق مسلمان ایران
• سید مهدی هاشمی
• صادق قطب‌زاده