طغرا

این خط خاص به عنوان امضاء برای پادشاهان در خاورمیانه و به‌ویژه برای سلاطین عثمانی بکار می‌رفته‌است و در برخی مناطق آسیا مهرهای مشابه نیز دیده شده‌است. طغرا­نویسی با هر خطی امکان‌پذیر است اما بیشترین خطی که با آن طغرا نوشته شده، دیوانی و ثلث است.

هندوشاه نخجوانی سروده:

همچنین حافظ می‌گوید:

کار نگاشتن طغرا بیشتر منصب و شغلی خاص بوده بیرون از منصب و شغل کاتب، و گماشته بدین کار را طغرانویس و گاه طغرائی می‌نامیدند و طغرا به منزله امضاء شاه یا امیر و حاکم بوده‌است.

قدیمی‌ترین خطی که شبیه به طغرا برای امضاء سلاطین موجود است متعلق به اورخان اول (۱۲۴۸–۱۳۵۹) دومین سلطان عثمانی است.

کاربرد در امور مالی

در متون مالی و اوراق مثبته اقتصادی، به معنی اصله یا فقره و به عنوان واحد شمارش چک و برات استفاده می‌شود.

 

این شیوه از خوشنویسی و ترکیب خط مرکب از چند خط عمودی منتهی به قوس گونه‌ای تودرتو و متوازی است که به شکل کمانی و به مانند طره بر سر فرمان‌ها، منشورها و احکام حاکمان در گذشته اغلب به آب طلا یا شنگرف می‌کشیده‌اند.

در اصول، طغرا دو حلقه در سمت چپ، سه خط عمودی در وسط، نوشته های روی هم در پایین و دو امتداد به سمت راست. هر کدام از این عناصر معنای خاصی دارند و با هم فرمی را می سازند که به راحتی قابل تشخیص است.

نام سلطان در قسمت پایینی به نام سره نوشته شده است. این نام بسته به دوره برای مثال می تواند اورهان پسر عثمان باشد. در دوره‌های بعد، تکریم و مناجات نیز به نام صاحب طغرا و پدرش نیز اضافه می‌شود.

حلقه های سمت چپ طغرا را بیزه می گویند که از عربی به معنی تخم مرغ است. برخی از تفاسیر طرح طغرا ادعا می‌کنند که بیزه ها قرار است نماد دو دریا باشند که سلاطین بر آنها تسلط داشتند: حلقه بیرونی بزرگتر نشان دهنده مدیترانه و حلقه داخلی کوچکتر نشان دهنده دریای سیاه.

خطوط عمودی بالای طغرا را توغ (یا چوب پرچم) می نامند. سه توغ به معنای استقلال هستند. خطوط S شکلی که از میانه توغ ها عبور می‌کنند زولفه (همان طره) نامیده می‌شوند و در کنار سرِ توغ ها (که انگاری به سمت راست نیز نگاه می‌کنند) نشان می‌دهند که بادها از شرق به غرب می‌وزند که برداشتی از حرکت سنتی عثمانی‌ها قلمداد می شود.

خطوط سمت راست طغرا حنچر (همان خنجر) نامیده می شود و نشان دهنده شمشیر، نماد قدرت و قدرت است.

 

اگرچه طغرا تا حد زیادی با سلاطین عثمانی شناخته می شود، اما گاهی اوقات در ایالات دیگر مانند سلسله قاجار ، امپراتوری صفویه و خانات کازان نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. بعدها طغرا در میان تاتارهای امپراتوری روسیه مورد استفاده قرار گرفت.

 

معروف است که امپراتوران مغول در کنار عثمانی ها از نمادهای خوشنویسی استفاده می کردند. «طغرا»ی مغولی به شکل دایره ای بود که در نوک آن سه نقطه در کنار امضای خوشنویسی امپراتور قرار میگرفت.

اسکناس های پول افغانی از سال 1919 تا 1936 طغرا نیز وجود داشت. پاکستان از سال 1947 تا 1974 روی سکه های طغرا بود. هر دوی اینها در موزه بانک دولتی کراچی وجود دارد. نواب بهاولپور و نظام حیدرآباد نیز بر روی ضرب سکه های خود طغرا داشتند. خطوط روان می تواند نمادی از دامنه وسیع حکومت سلیمان و فتوحات آینده او باشد.

هنرمندان خوشنویسی مدرنی هستند که امروزه از مشخصه طغری استفاده می کنند. نمونه هایی از طغراهای رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین و آکیهیتو ، امپراتور ژاپن است که توسط هنرمند ولادیمیر پوپوف ساخته شده است.