شاه محمد خدابنده (۱۵۳۱ م – ژوئیهٔ ۱۵۹۵) چهارمین پادشاه ایران صفوی بود که از ۱۵۷۷ تا ۱۵۸۷ م حکومت کرد.
او فرزند تقریباً نابینای شاه تهماسب یکم بود و پیش از سلطنت، بهعنوان حاکم فارس منصوب شده بود. پس از مرگ تهماسب، در جنگ جانشینی بهدلیل نابینایی از کشتار خانوادگی شاه اسماعیل دوم جان سالم به در برد و پس از کشته شدن اسماعیل از سوی امرای قزلباش به حکومت برگزیده شد. وی به علت نابینایی نتوانست با اقتداری مانند پدرش تهماسب حکومت کند و در دورهٔ کوتاه حکومت وی عثمانیان از اوضاع نابسامانی که پس از مرگ اسماعیل ایجاد شده بود استفاده کرده و تبریز را اشغال کردند. او بهدلیل نابینایی مجبور بود که قزلباشها را ساکت نگاه دارد؛ بههمیندلیل پولهای خزانه را به قزلباشها میداد؛ بنابراین، پس از مدتی خزانه خالی شد.
شاه محمد خدابنده | |||||
---|---|---|---|---|---|
شاهنشاه ایران | |||||
چهارمین پادشاه صفوی | |||||
سلطنت | ۹۸۵–۹۹۵ قمری ۱۵۷۷–۱۵۸۷ میلادی | ||||
تاجگذاری | ۹۸۵ قمری ۱۵۷۷ میلادی قزوین | ||||
پیشین | اسماعیل دوم | ||||
جانشین | شاه عباس بزرگ | ||||
زاده | ۱۵۳۱ میلادی اردبیل، ایران | ||||
درگذشته | ژوئیه ۱۵۹۵ (۶۳/۶۴ سال) قلعه الموت، قزوین، ایران | ||||
آرامگاه | |||||
همسر(ان) | خیرالنسا بیگم فرخنده بیگم | ||||
فرزند(ان) | حسن میرزا حمزه میرزا عباس میرزا ابوطالب میرزا تهماسب میرزا شاه بیگم ایلاریام بیگم | ||||
| |||||
دودمان | صفوی | ||||
پدر | تهماسب یکم | ||||
مادر | سلطانم بیگم |
تلاشهای شاه محمد خدابنده برای بازپسگیری تبریز بهدلیل اختلافات داخلی امرای قزلباش با شکست مواجه شد و این شهر تا زمان سلطنت فرزندش، شاه عباس بزرگ در تصرف عثمانیان باقیماند. سلطنت کوتاه وی (به مدت ۱۰ سال) با به قدرت رسیدن عباس به کمک مرشدقلی خان، حاکم مشهد، به پایان رسید. با به سلطنت رسیدن عباس، وی کاملاً از امور سیاسی فاصله گرفت تا این که در سال نهم حکومت فرزندش عباس در قزوین به بیماری مبتلا شده و درگذشت. پیکر وی به عتبات نقل شده و در آنجا دفن شد.
شاه محمد خدابنده در جنگهای خراسان، محاصره قلعه نیشابور، محاصره قلعه تربت و نبرد تیرپل در مقابل پسرش عباس میرزا (شاه عباس بزرگ آینده) و علیقلیبیگ گورکان شاملو جنگید. جنگهای طولانی و طاقتفرسای شاه محمد خدابنده و شاه عباس بزرگ با عثمانی (بین سالهای ۱۵۷۸ تا ۱۵۹۰) در زمان مراد سوم اتفاق افتاد.
پس از تاجگذاری شاه محمد خدابنده، مهدعلیا خیرالنساء بیگم همسر شاه که به نیابت شاه اکثر امور مملکتی را در دست گرفته بود، حمزه میرزا را که ۱۱ ساله بود به نیابت سلطنت (ولیعهدی یا به اصطلاح آن زمان وکالت دیوان اعلی) منصوب کرد.
تاریخ عالم آرای عباسی میگوید از کودکی لقب خدابنده داشت ولی برخی از مورخان نوشتهاند که چون پس از نابینایی بیشتر به عبادت مشغول بود به خدابنده معروف شد.
پس از به قدرت رسیدن شاه محمد خدابنده، وی برای جلب سران دولت و امیران قزلباش و سپاهیان دست به بذل و بخششهای گسترده زد و خزانه دربار را که در مدت ۵۴ سال پادشاهی شاه طهماسب یکم جمع شدهبود، خالی کرد.
شاه محمد خدابنده گاهی شعر هم میگفت و تخلص وی فهمی بود. وی همچنین به هزل، شوخی و مطایبه نیز علاقهمند بود.
شاه محمد در سال ۱۰۰۴ هجری، هنگامی که شاه عباس به خراسان لشکر کشیده بود، در قزوین به مرض اسهال درگذشت. جسدش را نخست در امامزاده حسین قزوین به امانت نهادند، و پس از چندی به عتبات فرستادند.
شاه محمد خدابنده زادهٔ: ۱۵۳۲ درگذشتهٔ: ۱۵۹۵ | ||
پادشاهی ایران | ||
---|---|---|
پیشین: شاه اسماعیل دوم | شاه ایران ۱۵۷۸–۱۵۸۷ | پسین: شاه عباس بزرگ |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article شاه محمد خدابنده, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.