ساری: مرکز استان مازندران

ساری ( تلفظ راهنما·اطلاعات) که به پایتخت بهار نارنج مشهور است یکی از پرجمعیت‌ترین و بزرگ‌ترین شهر در شمال ایران است و پایتخت پیشین ایران و مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است.

شهر ساری پرجمعیت‌ترین و بزرگترین شهر استان مازندران به‌شمار می رود.بر مبنای آخرین داده‌های جغرافیایی بیشترین درازای شهر ساری ۲۱,۳ کیلومتر است. ساری یکی از شهرهای مهم شمال کشور از جنبه های تجاری،سیاسی،فرهنگی،اقتصادی،درمانی،کشاورزی و دانشگاهی است. باداب سورت ساری به عنوان دومین میراث طبیعی شهر ساری در کشور به ثبت رسیده‌است ساری همچنین با قدمتی ۶۰۰۰ ساله یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود.

ساری
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
کشورساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم ایران
استانمازندران
شهرستانساری
بخشمرکزی
نام(های) پیشینسارو، سارویه[۱]، زادراکارتا، زادراکرات
مردم
جمعیتجمعیت ۸۳۹,۳۵۴ نفرطبق آخرین سرشماری در سال ۱۴۰۲
تراکم جمعیت۵٫۶۲۰ نفر بر کیلومتر نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحتدر حدود۶۲کیلومتر مربع
ارتفاع۴۳ متر از سطح آبهای آزاد
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۵٫۵[نیازمند منبع]
میانگین بارش سالانه۷۸۹٫۲ میلی‌متر[نیازمند منبع]
روزهای یخبندان سالانه۱۴ روز[نیازمند منبع]
اطلاعات شهری
شهردارمحمد حسین قبادی
تأسیس شهرداریسال ۱۲۹۸ شمسی
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۱۱
وبگاه
شناسهٔ ملی خودروساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم ایران ۶۲
کد آماری۱۱۶۹
ساری بر ایران واقع شده‌است
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم
ساری
روی نقشهٔ ایران
۳۶°۳۳′۴۸″ شمالی ۵۳°۰۳′۳۶″ شرقی / ۳۶٫۵۶۳۳۳°شمالی ۵۳٫۰۶۰۰۰°شرقی / 36.56333; 53.06000

به مردم اهل ساری، سارَوی گفته می‌شود. شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو ناحیه دشتی و کوهپایه‌ای می‌باشد و ارتفاع آن تا ۵۴ متر بالاتر از سطح دریا می‌باشد. آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و مرطوب است. این شهر با برخورداری از کوه، جنگل و دریا معمولاً دارای آب‌وهوای معتدل و مرطوب است. گرچه در مقایسه با سایر شهرهای مازندران، ساری هوای ملایم‌تری دارد، ولی طبق آمار سال‌های اخیر، بارندگی در ساری کاهش یافته‌است. جمعیت غیربومی ساری کم است. اکثریت مردم ساری از قومیت طبری هستند و به گویش ساروی که گویشی از زبان مازندرانی است سخن می‌گویند، مردم ساری رسماً مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی می‌باشند.

پیشینه زندگی در ساری به دوران مس‌سنگی برمی‌گردد و کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در ساری منجر به کشف سفالهای ۶۰۰۰ ساله و ابزارهای سنگی شد. ساری در دوران صفویان مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در دوران قاجاریه، آقا محمد خان قاجار، بنیانگذار دودمان قاجار در نوروز سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و ساری را پایتخت خواند. اما سرچشمه شکوفایی و پیشرفت این شهر پس از قاجاریان بوده‌است. نظام شهری نوین ساری از دوران پهلوی آغاز شد و ساری از نخستین شهرهای ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران در آنجا آغاز گشت. پس از پایان جنگ جهانی دوم توسعه ساری ادامه یافت و ساری کانون پذیرش جمعیت شد. این شهر دارالملک تاریخی مازندران است.

ساری به دلیل قرار گرفتن در شاهراه مسیر ارتباطی شرق به مرکز ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این شهر از شمال به دریای خزر و از جنوب نیز به جنگل و رودخانه ختم می‌شود. همچون سایر شهرهای شمالی، ساری از تولیدکنندگان مرکبات و یکی از قطب‌های تولید برنج و فراورده‌های دامی کشور است.

شهر ساری یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری ایران به حساب می‌آید و و دارای مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری است. ساری همچنین به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو برای سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲م) انتخاب شد. میدان ساعت ساری نماد ساری است و بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگرپذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناخته‌شد. همچنین در نوروز ۹۵ ساری، به‌همراه رامسر شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.

موقعیت جغرافیایی و مجاورت با دریا ی خزر و کوه سبب تنوع زندگی جانوری در ساری شده و مجموعه‌ای از جانوران کوهستانی، جنگلی، جلگه‌ای و همین‌طور پرندگان بومی مهاجر و آبزیان، شرایط زیستی متنوعی را به وجود آورده‌است. پناهگاه حیات وحش سمسکنده، دشت ناز، دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت‌شده بولا در حومه ساری واقع شدند.

از نظر اداری، ساری به چهار منطقهٔ شهری تقسیم می‌شود. جمعیت شهر ساری «۸۳۹٬۳۵۴» است که بر اساس این آمار ساری یکی از کلانشهر های ایران به حساب میاید . ساری به‌عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهم‌ترین نهادهای دولتی و قضایی مازندران در این شهر واقع شده‌است. این شهر دارای فرودگاه بین‌المللی دشت ناز ساری است.

۱۳ تیر روز ساری نامگذاری شده‌است. در این روز آرش کمانگیر پرتاب تیر معروف خود را انجام داده که بسیاری از منابع مانند ویس و رامین ساری را محل این اتفاق تاریخی می‌دانند.

تاریخچه

دوران باستان

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
موقعیت تپورها در قرن دوم قبل از میلاد، از شرق سپیدرود تا اسرم هیرکانیا؛ نام سیرینکس (Syringa) در نقشه منطقه هیرکانیا دیده می‌شود.

استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم ) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد. تپورستان در اصل ناحیه‌ای در غرب مازندران و شرق گیلان بود و این ناحیه به کل مازندران اطلاق می‌شد.

به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از تپوری‌ها نام می‌برد. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد. شهرهای آمل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند.

ویلیام اسمیت در فرهنگ لغت جغرافیای یونان و روم می‌نویسد: تپورها قومی بودند که محل سکونت آنها در دوره‌های مختلف تاریخ به نظر می‌رسد در امتداد فضای وسیعی از کشور از ارمنستان به سمت شرق تا آمودریا گسترش یافته بود. استرابون آنها را در کنار دروازه‌های کاسپین و ری، در پارت و بین دربیک و هیرکانی و همراه با آماردی‌ها و سایر مردم در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران قرار می‌دهد که آخرین دیدگاه یعنی سکونت در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران مطابق نظر کوینت کورس و دیونیسوس و پلینی هم می‌باشد. بطلمیوس در جایی آنها را در زمره اقوام سرزمین ماد به حساب می‌آورد و در جایی دیگر آنها را به مارگیانا نسبت می‌دهد. تپوری‌هایی که در پلینی و کوینت کورس به آنها اشاره می‌کند شکی در آن نیست که ناحیه کنونی طبرستان نام خود را از آنها گرفته‌است. آلیان توصیف عجیبی از تپوری‌هایی که در ماد زندگی می‌کردند ارائه می‌دهد.

پیشینه

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
ظرف باستانی یافته شده در ساری.

بنیان و نامگذاری

شهر کنونی ساری در جوار محل یکی از شهرهای بسیار قدیمی برپا شده‌است. دربارهٔ نام شهر قدیمی مذکور دانشمندان عقاید مختلف اظهار داشته‌اند و هر کسی نام یکی از بلاد باستانی را که در کتابهای یونانی دیده می‌شود بر آن محل نهاده‌است. بعضی گفته‌اند این همان محلی است که به فنا که موسوم بوده. بعضی دیگر آن را زدرکرته می‌دانند و برخی هم معتقدند که نام آن شهر سیرینکس بوده‌است. ساری از زمان حمله اسکندر به ایران به سیرینکس تغییر نام داد و تا زمان شاهنشاهی اشکانی با این نام خوانده می‌شد.

ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بر اساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دست‌ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوه‌ای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفال‌هایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد. بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته حمدالله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت می‌دهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محله‌ای تجدید بناشده‌است.[نیازمند منبع]

چند گمانه‌زنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: یونانیان باستان آن را زادراکارتا، اسرم پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند، اشپیگل شرق‌شناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم‌اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد، دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است. در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو می‌داند. همچنین ذکر می‌کند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. که نام قومی در اسرم بوده‌است. ظهیرالدین مرعشی نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته‌است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته‌است.[نیازمند منبع]

فرضیه دیگر این است که نام ساری را کروواتها hr:Hrvati (به کروات: Hrvati) بر ساری گذاشتند در زبان کرووات‌ها، ساراویتی به معنای مکانی میان دو رود و ساراس به معنای برکه آب است. گله‌داران بزرگ کرووات وقتی گله‌های خود را به آن منطقه می‌آوردند از آن بانام ساراویتی یاد می‌کردند. به خاطر دارید که موقعیت مکانی شهر در آن زمان اسرم فعلی بود. هنوز هم این منطقه (شهرستان میان‌دورود) نامیده می‌شود.[۲]

باستانی

در تاریخ اساطیری ایران وقتی که منوچهر برای انتقام قتل ایرج پدر خود، سلم و تور را کشت آنها را در ساری در کنار قبر ایرج مدفون کرد و بر هر قبری گنبدی ساخت که در زمان ظهیرالدین به سه گنبد معروف و بقدری محکم بود که امکان نداشت آن را بتوان خراب کرد. رستم بعد از نبرد شومی که با پسر خود سهراب کرد ابتدا می‌خواست نعش فرزند را به زابلستان بفرستد، ولی به‌واسطهٔ گرمی هوا او را در همان ساری در محلی موسوم به قصر تور امانت گذاشت که گویا بعدها در همان‌جا مدفون شد. فرخان بزرگ بیکی از بزرگان درباری خود بنام «باو» فرمان داده بود که شهر ساری را درمحل ده اوهر (که بعد به نارنجه کوتی معروف شد) بنا کند. این مکان را به‌واسطهٔ موقع ممتاز و نهرهای فراوان و محلات باصفای اطرافش برگزیده بودند. ولی سکنهٔ آنجا با دادن رشوه باو را فریفتند و وادارش کردند که از آن کار منصرف شود و محل دیگری را برگزیند. وقتی که پادشاه از خیانت باو آگاه شد او را بزندان انداخت و در دهکدهٔ آویجان (یا باو آویجان) وی را به دار زد و با پولی که باو از راه رشوه جمع کرده بود دهی ساخت موسوم به دینار کفشین (تیرکلا (ساری)).

تا زمان حمله اعراب به ایران و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از ساتراپ‌های ایران به‌شمار می‌آمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفت‌های بسیاری انجام می‌دادند که باعث شد از دوره هخامنشیان پادشاهان ایران برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکارتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.

از اواخر دوره ساسانیان تا اوایل صفویان شهر ساری پایتخت دو سلسله باوندیان و قارنوندیان بود. سلسله قارنوندیان در زمان هارون الرشید با مرگ مازیار برافتاد ولی باوندیان تا ۷۵۰ هجری در ساری و فریم حکومت می‌کردند که از نظر مدت زمان حکومت طولانی‌ترین سلسله مستمر پادشاهی جهان حتی از طولانیتر از سلسله‌های فراعنه در مصر می‌باشد. در این سال حکومت تازه بنیان کیاهای جلال باوندیان را سرنگون کرد و در ساری مستقر شد؛ ولی مردم از این شاهان زورگو راضی نبودند بنابرین مرعشیان و سپس صفویان به این شهر دست یافتند. شاهان صفوی به این شهر علاقه‌مند شدند و در زمان ایشان پایتخت تابستانی صفویان در فرح‌آبادِ ساری بود. پس از صفویان ساری به دست نادرشاه افتاد.

پس از اسلام

گیلان و مازندران تنها سرزمین‌هایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله تازیان (اعراب) به ایران توسط ایشان فتح نشده‌است، زیرا گیلان و مازندران از همه طرف محفوظ هستند و راه‌های ورودی به این خطه‌ها بسیار سخت بوده‌است. کوهستان‌های البرز باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد گیلان و مازندران شوند و این باعث شد که این سرزمین‌ها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و شهریارکوه به کسانی که از ترس خلفای عباسی به مازندران پناه می‌آوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از شیعیان و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا آمل فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان مردم مازندرانی را که هنوز به زرتشت ایمان داشتند به دین اسلام آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف تشیع گرویدند و سلسله‌های مختلف به مذهب تشیع روی آوردند.[نیازمند منبع] نخستین مسجد جامع ساری پس از مرگ اسپهبد خورشید دابویی و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ابوالخطیب بنیان نهاده شد.

از ساری به عنوان یکی از شهرها و نواحی طبرستان یاد شده‌است. ابن رسته مورخ قرن سوم، طبرستان از جانب مشرق به گرگان و قومس و از طرف مغرب به دیلم و از طرف شمال به دریا و از طرف جنوب به به بعضی از نواحی قومس و ری محدود می‌شود. به گفته ابن رسته مراکز و بخش‌های طبرستان چهارده تا است و خورهٔ آمل که کرسی و مرکز آن ناحیت است و شهرهایش عبارتند از: ساری و اسرم و مامطیر و تُرنجه و روُبست و میله و مرارکدیه (کدح) و مِهروان و طَمیس و تَمار و ناتل و شالوس (چالوس) و رویان و کلار.اصطخری می‌نویسد: آمل، ناتل، سالوس (چالوس)، کلار، رویان، میله، برجی، چشمهٔ‌الهم، ممطیر، اسرم، ساری، مهروان، لمراسک و تمیشه در شمار طبرستان است.ابن حوقل در وصف طبرستان می‌نویسد: بزرگ‌ترین شهر طبرستان شهر آمل و در زمان ما حاکم نشین آنجاست. از پلور تا آمل یک منزل است و از آمل به شهر میله دو فرسخ و از میله تا تریجی دو فرسخ و از تریجی به ساری یک منزل و از ساری تا استرآباد چهار منزل و از استرآباد تا گرگان دو منزل راه است و از آمل تا ناتل یک منزل و از ناتل تا چالوس یک منزل و به سمت دریا تا عین الهم یک منزل است. ابن حوقل می‌نویسد: شهرهای آمل، شالوس (چالوس)، کلار، رویان، میله، تریجی، عین الهم، مامطیر، اسرم،ساریه و طمیسه جز ولایت طبرستان است.مقدسی نیز در احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم «جرجان، طبرستان، دیلمان و جیلان» را در اقلیم پنجم عالم معرفی کرده‌است. مقدسی همچنین طبرستان را دارای کوه‌های بسیار و باران فراوان، وصف کرده و آمل را مرکز طبرستان و چالوس، مامَطیر، تُرنجَه، اسرم،ساریه، تمیشه و… را از شهرهای طبرستان دانسته‌است. به نقل از حدود العالم تمیشه، لمراسک، اسرم،ساری، مامطیر، تریجی، میله، آمل، الهم، ناتل، رودان، چالوس و کلار در شمار طبرستان هستند. به گزارش مؤلف حدود العالم ناتل، رودان، چالوس و کلار شهرک هایی‌اند اندر کوه و شکستگی‌ها و این ناحیتی است هم از طبرستان و لکن پادشاهی دیگر است و پادشاه آن استندار خوانند. ابوالقاسم بن احمد جیهانی در کتاب اشکال‌العالم می‌نویسد: از شهرهای طبرستان: آمل، ناتل، سالوس (چالوس)، کلارودان، عین‌الهم، مامطیر، اسرم،ساری، تمیشه، استرآباد، جرجان، آبسکون و دهستان است. راه آمل به دیلم، آمل تا ناتل از آنجا تا سالوس و از آنجا تا کلار و از آنجا تا دیلم است. رابینو می‌نویسد: وسعت دیلم تا بیش از یک منزلی مغرب ناحیه کلار طبرستان نبوده‌است. حمزه اصفهانی مورخ قرن سوم در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیا می‌نویسد: طبرستان دارای کوره‌های بسیار بود که یکی از آنها سرزمین دیلم است و ایرانیان دیلمیان را کردهای طبرستان می‌نامیدند چنان‌که عربان مردم عراق را کردهای سورستان می‌خواندند.ابن اسفندیار طبرستان را از شرق تا غرب، محدود به دینارجاری تا ملاط دانسته، که معادل تقریبی جرجان و رودسر کنونی هستند. ابن اسفندیار در کتاب تاریخ طبرستان از شهرهای طبرستان که دارای جامع و مصلی بودند چنین نام می‌برد: به هامون آمل، اسرم،ساری، مامطیر، رودبست، تریجه، میله، مهروان، اهلم، پای‌دشت، ناتل، کنو، شالوس (چالوس)، بیخوری، لمراسک، طمیش و به کوهستان کلار، رویان، نمار، کجویه، ویمه، شلنبه، وفاد، الجمه، شارمام، لارجان، امیدوارکوه، پریم و هزارگری. ظهیرالدین مرعشی در کتاب تاریخ طبرستان و رویان و مازندران می‌نویسد: حد طبرستان از طرف شرقی دیناره‌جاری و از طرف غربی ملاط که آن قریه شهر هوسم که اکنون به فرضه روده‌سر اشتهارد دارد. حد مازندران از طرف شرقی بیشه انجدان می‌باشد و از طرف غربی ملاط می‌باشد. حد گرگان حالیا که به استرآباد مشهور است و اصلاً دهستان می‌گفتند شرقی دیناره جاری است که حد شرقی تمام طبرستان است و غربی انجدان که حد شرقی مازندران است. به گفتهٔ ظهیرالدین مرعشی مازندران بخشی از طبرستان است و سرزمین طبرستان، گرگان و مازندران هر دو را در بر می‌گرفت.

تاریخ معاصر

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نقشه قدیم مازندران ۱۸۱۴ میلادی
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
عمارت تابستانی آقا محمد خان قاجار در ساری
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
تصویر عمارت چوبی در باغ شاه ساری

آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و زرگران شهر تاجی از جواهر برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف قفقازیه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان قاجار از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان شاهرخ میرزا و فرزندش نادر میرزا بود، آقا محمد خان در مسیر تهران در تهران مستقر شد و آن را دارالخلافه نامید. لذا در دوره قاجاریان ساری در ابتدا به عنوان مرکز قاجاریان بود و سپس پایتخت به تهران انتقال پیدا کرد.

نظام شهری نوین ساری از قاجاریه به بعد باقی مانده‌است و ساری از نخستین شهرهای ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران در آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.[نیازمند منبع]

بلدیه یا شهرداری ساری

هم‌زمان با تأسیس بلدیه ساری، قانونی به تصویب مجلس رسید که بر آن اساس انجمن بلدیه وظیفه یافت نسبت به انتخاب شهردار با رأی مردم اقدام کند. در سال ۱۲۹۰ شمسی با پیشنهاد دولت وقت مبنی بر انفصال انجمن بلدیه موافقت گشت و در سال ۱۲۹۹ ضیاءالدین طباطبایی نهاد مستقلی مانند بلدیه را که به دولت وابسته بود را ساخت و در سال ۱۳۰۰ شمسی اداره بلدیه رسماً وابسته به دولت شد. آغاز به کار بلدیه در ساری مربوط به سال ۱۲۹۸ می‌باشد و «احمد ممنون» به عنوان نخستین شهردار ساری در سال ۱۳۰۱ معرفی شد.

رویدادهای تلخ تاریخی

  • سال ۳۲۳ سیلاب و طغیان تجینه رود (تجن).
  • سال ۳۲۶ سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری.
  • سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و ویرانی‌های وی.
  • سال ۵۹۸ آتش‌سوزی در ساری.
  • سال ۷۹۵ حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش.
  • سال ۱۰۱۷ زمین لرزه بزرگی در ساری روی داد.
  • سال ۱۰۴۵ حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری.
  • سال ۱۰۹۸ زلزله هولناک در ساری.
  • سال‌های ۱۱۹۴–۱۲۰۵ جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد خان قاجار.
  • سال ۱۲۲۳ زلزله بزرگ در ساری
  • سال ۱۲۳۵ بیماری طاعون.
  • سال ۱۳۲۰ بیماری تیفوس.

جغرافیا

جغرافیای ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر ساری در شمال کشور قرار گرفته و آب و هوای آن خزری است.

شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت است در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهرسورک و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۲۷ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال به فرح‌آباد (ساری) و تیرکلا و جویبار و لاریم و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به سوادکوه به فاصله ۷۰کیلومتری با شهر پل سفید و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۵۰ و آمل به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و به وسیلهٔ آزادراه در حال ساخت کیاسر به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به کیاسر و از آنجا به شهرستان‌های دامغان و مهدیشهر و همچنین شهرسمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده فیروزکوه ۲۶۵ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راه‌آهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.

موقعیت

رودها

از درون شهر ساری رودخانه تجن عبور می‌کند. این رود در شرق ساری جریان دارد. امروزه در ساحل این رود پارک تجن (قائم) و پارک ملل ساری ساخته شده‌است که بزرگ‌ترین پارک ساری نیز به‌شمار می‌رود.

این رودخانه از ۳ شاخه اصلی زارم رود در شمال و شاخه اصلی تجن در مرکز و شاخه سفید رود در جنوب حوضه آبریز تشکیل می‌شود و افزون بر آن‌ها در مسیر خود ریزابه‌هایی مانند دره ببرچشمه، پلاروی، شیرین رود، سالار دره، آب تیرجاری و جز آن‌ها را دریافت می‌دارد.

نام تجن (tajen) از بن تجیدن یا تزیدن و پسوند ان (en) ساخته شده و به چم (معنای) «بسیار روان و جریان دارنده» است.

ساری از غرب به رود ماچک تیرکلا و سیاهرود محدود می‌گردد.

زمین‌لرزه‌ها

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
مقایسهٔ نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط مختلف ایران؛ نقاط قرمزتر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آن‌ها بیش‌تر است.

شهر ساری در ناحیه‌ای زلزله‌خیز واقع شده و در طول تاریخ بارها با خاک یکسان گشته‌است. مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌های که تا به‌حال ساری شاهد آن بوده، در سال‌های۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی روی داده‌است. گفته می‌شود که دلیل وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ و ویرانگر در ساری و نواحی دیگر مانند رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس، قرارگرفتن آن‌ها در مسیر کمربند آلپاید می‌باشد؛ مسیر این کمربند از میانهٔ اقیانوس اطلس شروع شده و پس از عبور از دریای مدیترانه، شمال ترکیه، ایران، هند، چین و جزایر فیلیپین، به کمربند دیگری که اقیانوس آرام را دور می‌زند، متصل می‌شود.

آب و هوا

آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و مرطوب است. همچنین بخش‌های جنوبی کوهستانی این شهر زمستان‌های طولانی و بسیار سردی دارند. در طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲-(زمستان سال ۱۳۸۶)و در تابستان ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بوده‌است.

مردم

قومیت

مردم ساری از قومیت طبری هستند و ریشه در قوم باستانی تپوری (به یونانی: Τάπυροι) دارند. شهرهای آمل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند.

به گفته پژوهشگران آمار بالای طلاق، باروری کم، سالمندی و ازدواج پایین از مشکلات حوزه جمعیت در میان قوم طبری به ویژه طبری‌های مازندران محسوب می‌شود. پژوهشگران به روند پیری جمعیت قوم طبری اشاره نموده و بر لزوم توجه به سیاست جوانی جمعیت تأکید دارند. پژوهشگران خطر انقراض قوم طبری (مازندرانی) را در کشور خطر جدی می‌دانند. براساس غربالگری از ۴۳۰ هزار زوج طبری (مازندرانی) در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار زوج نابارور در مازندران شناسایی شدند.

زبان

مردم ساری به گویش ساروی زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.گویش ساروی یکی از پرگویش‌ترین گویش‌های زبان مازندرانی می‌باشد که تمام دیگر گویشوران زبان مازندرانی علاوه بر گویش مازندرانی خود توانایی تکلم به گویش ساروی را نیز دارند. زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان طبری (مازندرانی) بود ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان طبری بود این زبان از رسمیت افتاد و زبان مازنی و فارسی جایگزین آن شد. تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته می‌شد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا برج رسکت نمونه آن موجود است.

مذهب

بیشتر مردم ساری مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی هستند. اقلیت‌های بهایی و ارمنی نیز در شهر حضور داشته‌اند.[نیازمند منبع]

جمعیت

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نمودار تغییر جمعیت ساری در سال‌های گذشته
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نمودار شمار باشندگان شهر ساری در ۲۰۰ سال گذشته

جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بوده‌است که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته‌است.

جمعیت شهرستان ساری بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸٬۳۷۰ نفر (۱۴۵٬۴۱۰ خانوار) بوده‌است که ۲۹۹٬۵۲۶ نفر (۹۱٬۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸٬۸۴۴ نفر (۵۳٬۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸٬۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹٬۴۷۶ نفر زن بودند.

ساری در اشعار فارسی (پارسی)

در اشعار فردوسی

ساری از معدود شهرهایی است که در شاهنامه فردوسی چندین بار به آن اشاره شده‌است.

منوچهر چون یافت زو آگهیبیاراست دیهیم شاهنشهی
ز ساری و آمل برآمد خروشچو دریای سبز اندر آمد به جوش

در اشعار ملک الشعرا بهار

این شعر در هنگام پایه‌گذاری نخستین دبستان نوین ساری سروده و بر سردر چوبی آن نگاشته شد.

شاد باش ای شهر ساری کز فروغ علم و دانشبینمت چشم و چراغ کشور مازندرانی

در منظومهٔ ویس و رامین

اگر خوانند آرش را کمانگیر که از ساری به مرو انداختی یک تیر
تو اندازی به جان من به گوراب همی هر ساعتی صد تیر پرتاب

در اشعار فرخی

جهانداری که از ساری جهان بگرفت تا باری شهنشاهی که از گرگان جهان او راست تا کرمان

در شعر شعرای معاصر

بیژن شهرامی
ای گوهر دریای خزر ای ساری
ای خاک تو چون نقره و زر ای ساری
هر وقت که بینمت دلم شاد شود
هر سال کنم بر تو گذر ای ساری

مناطق تاریخی و ثبت ملی ساری

بانک ملی ساری

بانک ملی ساری مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، (سبزه‌میدان) میدان امام حسین (میدان شهرداری) واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تپه گل نشین ساری

تپه گل نشین ساری یکی از چندین تپه باستانی شهر ساری است که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد. این اثر باستانی در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کهنه باغشاه ساری

بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده‌است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام کنونی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)

نوباغشاه ساری

به‌دست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد. هم‌اکنون به عنوان «بوستان ولایت»، تغییر کاربری داده‌است.

خانه‌های قدیمی

خانه رمدانی ساری

عمارت تاریخی خانه رمدانی ساری مربوط به دوره قاجار است و در ساری، محله آب انبار نو واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. بنای دو طبقه ای که در جلو خانه قرار دارد با سردری زیبا در واقع نقش ورودی و هشتی بنا را ایفا می‌کند. این فضا جهت استراحت مراجعان و انجام اموری که نیاز به واردشدن به خانه را نداشته در نظر گرفته و اتاقهای طبقه فوقانی با تزئینات زیبای چوبی، پنجره‌های ارسی و نورگیرهای گچی محل اسکان مهمانان بود. بنای دوم که در پشت با یک فاصله قرار دارد، در دوره پهلوی اول، دستخوش تغییرات اساسی شده‌است. این بنا از یک اتاق شاه نشین و دو اتاق معروف به گوشواره در طرفین که با یک راه رو به هم وصل می‌شوند شکل گرفته‌است. این اتاق‌های گوشواره نام، محل قرار دادن لباس و وسایل خواب خدمتکارانی بود که در اتاق شاه نشین زندگی می‌کردند. عمارت تاریخی رمدانی یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر ساری می‌باشد که در مرکز شهر واقع شده‌است. این بنا در قسمت بافت قدیم شهر در محلهٔ آب انبار نو واقع شده‌است. در قسمت قدیمی شهر ساری انواع عمارت‌ها و مکان‌های تاریخی که یکی از جاذبه‌های استان مازندران محسوب می‌شود وجود دارد که یکی از آنها عمارت تاریخی رمدانی می‌باشد.

عمارت کلبادی ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
عمارت کلبادی ساری

این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در نزدیکی میدان اصلی واقع شده‌است و در حال حاضر به عنوان اداره میراث فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و پیشینه آن یه حدود ۱۲۰ سال پیش بازمی‌گردد. ویژگی‌های اجزای معماری آن همچون اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه نشین، گرمابه، اصطبل، حیاط و هنر به‌کاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و آراستن آن‌ها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است. این عمارت در زبان مازندرانی گلباتی نامیده می‌شود.

عمارت فاضلی ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
خانه فاضلی

عمارت فاضلی ساری یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران به حساب می‌آید. این عمارت زیبا در محله آب انبار نو ساری واقع شده‌است و دارای دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی است. طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت عمران و مسکن سازان مازندران، در حال حاضر خانه فاضلی‌ها دارای کاربری خاصی نیست و بازدید برای عموم آزاد است. هدف اصلی از بازسازی خانه فاضلی‌ها مرمت ساختمان‌های قدیمی اطراف این عمارت و رسیدن به یک مجموعه تاریخی با کاربری فرهنگی شاخص در شهر ساری است.

عمارت ناظری‌ها

این بنای تاریخی-مذهبی همچون دیگر بناهای دوره قاجاری دارای حیاط مرکزی، اندرونی، بیرونی، بنای اصلی، اتاق‌های ۳ دری و یک ایوان و تالار مرکزی است که علاوه بر کاربری مسکونی جهت برگزاری مراسم سوگواری محرم مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. خانه تاریخی ناظری‌ها در بافت کهن تاریخی شهر ساری و در محله آب انبار نو به مساحت قریب به سه‌هزار متر مربع واقع شده‌است [۳].

پل تجن ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نقاشی پل رودخانه تجن ساری اثر کمال‌الملک

این پل بر روی رودخانه‌ای به نام پل تجن ساری که از داخل شهر ساری و در بخش شرقی آن جاری است احداث شده‌است. این پل در اوایل دوره پهلوی تجدید بنا شده و در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۵۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در گذشته و از روی سازه قدیمی پل تجن نقاشی معروفی از کمال الملک کشیده شده که در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

خانه سردار جلیل ساروی

خانه سردار جلیل مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بود. این بنا در مرکز شهر ساری خیابان نادر (جمهوری) و در کوچه سردار واقع است. بی‌توجهی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران منجر به آسیب‌های زیادی به این بنای مهم عصر قاجار مازندران شده‌است. این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

حمام وزیری ساری

حمام وزیری ساری این بنا بخشی از عمارت وزیری بوده که متأسفانه اکنون به بازار والاتبار تبدیل گشته‌است. این بنا نیز در مرکز شهر ساری و متعلق به خاندان سرشناس وزیری، در کنار خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگی‌های ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به‌شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه‌است.

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
حمام وزیری

آب انبارهای ساری

ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم‌اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.

آب انبار میرزا مهدی ساری

این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دسترسی دارد. پلان آن گرد و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در بخش دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای فراهم آوردن روشنائی درون آب انبار تعبیه گردیده‌است.

آب انبار نو ساری

این آب انبار نو ساری نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابان‌های قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون آب انبار میرزا مهدی است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است. ورودی این آب انبار از سمت خیابان ۱۸ دی می‌باشد.

دروازه‌های ساری

ساری در گذشته دارای چهار دروازه در چهار سمت شهر بوده که عبارت بودند از: دروازه بابل (شهرآشوب)، دروازه گرگان (میدان شهدا)، دروازه فرح آباد (سه راه ملا مجدالدین) و دروازه نوباغشاه (سبز میدان).

برج‌ها و اماکن مقدس

مسجد جامع ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
مسجد جامع ساری

مسجد جامع ساری که قدیمی‌ترین و نخستین مسجد مازندران است و قبل از آنکه به مسجد تبدیل شود آتشکده زرتشتیان بوده‌است. محوطه مسجد در سال‌های گذشته چند بار گمانه زنی شده و آثار تاریخی بسیاری از آن خارج شد که سرنوشت بعضی از این آثار نا معلوم است.

مسجد حاج مصطفی خان ساری

در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی‌خان سورتیجی ایجاد گردید و در محلهٔ امام‌زاده عبدالله آن زمان و محلهٔ چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر دوره قاجاریه با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از مسجد جامع ساری به عنوان بزرگ‌ترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.

مجموعه تاریخی فرح‌آباد ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
مسجد فرح‌آباد-صحن نمای شمالی
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
مسجد فرح آباد.

مجموعه تاریخی فرح‌آباد در ۲۵ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی فرح‌آباد و در ۲کیلومتری ساحل دریای مازندران در محدوده فعلی روستای فرح آباد قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به دستور شاه‌عباس‌صفوی ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفوی بوده‌است. مسجد با ایوان‌های بلند، شبستانها. حجره هاو مناره‌ها از مهم‌ترین بناهای تاریخی استان مازندران به‌شمار می‌رود. شاه عباس به دلیل اینکه از طرف مادر بهشهری بود علاقه فراوانی به آبادانی مازندران داشت و از این رو بناهای زیادی در مازندران احداث نمود. فرح آباد در آن زمان روستای کوچکی بود به نام طاهان که در دوره صفویه به بندری پر رونق تبدیل و به فرح آباد تغییر نام و به دارالسرور و دارالسلطنه شهرت یافت.

برج رسکت ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
برج رسکت ساری در شب

برج رسکت ساری در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای رسکت قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی باختر منحرف می‌شود که بیشتر بخش‌های آن آسفالته می‌باشد. این بنا در بخش دودانگه ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به خط کوفی و پهلوی ساسانی است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب‌سنگی در منطقه فریم سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد شروین خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت ساری را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ می‌دانند.

حسینیه عباس خانی ساری

شهر ساری دارای تکیه‌های فراوانی می‌باشد که قدیمی‌ترین و کهن تریت آن‌ها حسینیه عباس خانی ساری در محله چهار راه برق ساری می‌باشد که بنا بر گفته بسیاری قدیمی‌ترین حسینیه پابر جای مازندران و گلستان می‌باشد که ساخت آن به سال ۱۲۳۴ خورشیدی بر می‌گردد. این اثر در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۲۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

سه گنبدان ساری

سه گنبدان ساری باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده‌است از اینرو ویران‌سازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه و خویشاوندانش انجام شده‌است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج، سلم و تور (تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار سبزه میدان و ساختمان استانداری با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز خیابان انقلاب (شاه) است؛ کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.

شاطر گنبد ساری

شاطر گنبد ساری یا گنبد شاطر یک بنای آرامگاهی و متعلق به قرن نهم هجری قمری برابر با عصر تیموریان در یک کیلومتری جنوب شهر ساری است. این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیب‌های فراوان شده‌است. در حال حاضر اطراف و سقف این بنا درختان و گیاهان خود رو سبز شده‌اند که اگر توجه جدی نشو منجر به تخریب بنا خواهد شد. شاطر گنبد در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تکیه پهنه‌کلا ساری

تکیه پهنه‌کلا ساری یا حسینیه پهنه‌کلا ساری (به مازندرانی پهنه‌کِلا تَکیه)، حسینیه‌ای واقع در حومه جنوبی شهر ساری، استان مازندران و در روستای پهنه‌کلا شمالی است که تا مرکز شهرستان ساری حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
تکیه پهنه‌کلا ساری

امامزاده یحیی ساری

ساختمان برج آجری امامزاده یحیی ساری در شهر ساری واقع شده و در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شماره ثبت ۲۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. هسته اصلی بنای امامزاده دارای پلان دایره‌ای شکل است. این پلان حجم استوانه‌ای ایجاد کرده‌است. گنبد امامزاده هرمی چند ضلعی به ارتفاع حدود ۲۰ متر است.

درون بقعه، صندوقی مشبک و چوبین وجود دارد و درون آن نیز صندوق دیگری است، که نام بانی آن خواجه الحسن بن پیر علی الرومی و نام کاتب فخرالدین مطهر بن عبدالله الداعی الحسنی الاملی و نام‌های سازندگان آن حسین النجار و الاستاد محمد بن الحسن الجیلانی به تاریخ ساخت ۸۴۹ هجری قمری بر آن دیده می‌شود [۴].

امامزاده عباس ساری

در حاشیه شمالی ورودی خاوری شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف استان مازندران است. تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و چهار امامزاده بنام‌های عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند. این بنا در بلوار امام رضا منطقه‌ای به نام آزادگله ساری واقع شده‌است.

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
گنبد امامزاده عباس ساری

امامزاده جبار ساری

در روستای اسپه ورز واقع در جنوب خاوری شهرستان ساری در کیلومتر ۵ جاده ساری به نکا پشت پارک جنگلی شهید زارع ساری در خاور روستای اسپه ورز مدفون است و گفته می‌شود از نوادگان موسی کاظم می‌باشد.

برج سلطان زین‌العابدین ساری

برج سلطان زین‌العابدین ساری با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و در و صندوق چوبی نفیس، جز مهم‌ترین بناهای تاریخی ساری به‌شمار می‌رود. کتیبه‌ها و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل به نام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد. در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آجری آن به خاطر دارا بودن صندوق و در چوبی نفیس دارای اهمیت است. بلندای بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان موسی کاظم است.

پل رودخانه تجن ساری

این پل در نزدیکی شهر ساری، بر روی رودخانه تجن واقع گردیده‌است. رودخانه تجن از هراز جریب می‌آید و سمت جنوب شرقی و جنوب به سمت شمال جریان می‌یابد و در فرح آباد به دریا می‌ریزد. بر روی این رودخانه، نزدیک ساری پل‌های متعددی در دوره‌های مختلف ساخته بودند که جملگی تخریب شده‌است. از این میان هنوز بقایای پلی متعلق به دوره شاه عباس در کنار پل بتنی فعلی که متعلق به دوره پهلوی است، به چشم می‌خورد.

باداب سورت ساری

تصویر سراسرنما باداب سورت

چشمه باداب سورت ساری چشمهٔ پلکانی تراورتنی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای ارست بخش چهاردانگه‌ی شهرستان ساری می‌باشد. این چشمه توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۷ پس از کوه دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی ایران درفهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ثبت جهانی این باداب نیز پس از پاموک‌کاله ترکیه، به عنوان دومین چشمهٔ آب شور جهان بوده‌است. این چشمه‌ها در بلندای ۱۸۴۱ متری از تراز دریا جای دارند، در ایران بی‌نظیر هستند. اطراف چشمه پوشیده از درختچه‌های زرشک وحشی و ارتفاعات بالاتر پوشیده از جنگل‌های سوزنی برگ است.جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سال‌ها، در شیب پایین دست کوهستانی خود، صدها طبقه و ده‌ها حوضچهٔ پلکانی بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف پدیدآورده است. این طبقات و حوضچه‌ها در واقع جاذبهٔ اصلی و ویژگی منحصر به فرد چشمه‌های باداب سورت است. زیبایی این طبقات و محل ویژهٔ قرارگیری چشمه در دامنهٔ کوهستان و چشم‌اندازهای اطراف به ویژه در غروب تحسین‌برانگیز است. گریگوری ملگُنُف در سال ۱۸۵۸ و ۱۸۶۰ در پی انجام مأموریتی از سوی حکومت قفقاز (برای اجراء وصیت‌نامهٔ پتر کبیر) به نواحی جنوبی دریای مازندران سفر کرد. او در سفرنامه‌اش آنجا که مناطق مرزی هزارجریب را برمی‌شمارد، نام باداب سورت را به صورت «چشمهٔ آروس» آورده‌است که در واقع اشاره به چشمهٔ روستای ارست (آروس) می‌باشد.

گردشگری

جاذبه‌های گردشگری ساری از دیدگاه آثار تاریخی و طبیعی بسیار غنی می‌باشد ولی جاذبه‌های طبیعی ساری بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری ایران به حساب می‌آید و و دارای مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری است. برج ساعت، نماد ساری است و بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگر پذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناخته‌شد. همچنین در نوروز ۹۵ ساری، به‌همراه رامسر شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.

توسعه

پیشنهاد میزبانی مازندران به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی موسوم به اکو با عنوان رویداد ساری ۲۰۲۲ در سال ۱۳۹۶ از سوی میراث فرهنگی و استانداری مازندران به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داده شد و روز ۱۲ مهر ماه سال ۱۳۹۸ هم به تصویب هیئت وزیران کشورهای عضو اکو در تاجیکستان رسید. طبق برنامه‌ریزی‌های وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار است ساری به مقصد گردشگری بین‌المللی تبدیل شود که در این برنامه ۲۹ کشور هدف را مشخص شده که ۹ کشور هدف آن همان کشورهای اکو یعنی ازبکستان، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و قرقیزستان هستند.

مشکلات شهری

ترافیک شهر ساری و عدم پیاده‌سازی طرح‌های تأثیرگذار روان‌سازی ترافیک شهری و حفظ شهر ساری در چارچوب سنتی و خیابان‌های باریک و آسفالت جاده‌ها این شهر و پروژه های نیمه کاره در سطح شهر از جمله مهم‌ترین مشکلات این شهر می‌باشد.

مناطق تفریحی ساری

پناهگاه حیات وحش سمسکنده ساری (اسبوکلا)

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
پناهگاه حیات وحش سمسکنده ساری (اسبوکلا)
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
دریاچه الندان ساری

این منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب خاوری ساری واقع شده و در ۳ کیلومتری جاده ساری به نکا بوده و سپس با جاده روستای اسبوکلا ساری به درون محوطه راه می‌یابد. پوشش گیاهی آن گونه‌های جنگلی و جلگه‌ای بوده و بخشی از آن مانند دشت‌ناز به عنوان زیستگاه گوزن زرد ایرانی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.

پناهگاه حیات وحش دشت ناز

این منطقه حدود ۵۵ هکتار وسعت دارد و مرکز اصلی تکثیر در اسارت زیرگونهٔ در آستانهٔ انقراض گوزن زرد ایرانی است. پناهگاه دشت ناز در فضایی از جنگل‌های جلگه‌ای قرار گرفته‌است در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش نامیده شد. در این پناه‌گاه ضمن حفاظت و نگهداری گوزن زرد ایرانی که تعلیف آن‌ها دستی انجام می‌پذیرد، همه ساله تعدادی از گوزن‌های تولید شده را به زیست‌گاه‌های اصلی، یعنی حواشی رودخانهٔ دز و کارون منتقل می‌کنند. تعدادی از گوزن‌های این پناه‌گاه به جزیره اشک در دریاچه ارومیه نیز انتقال داده شده‌اند.

دشت ناز برای علاقه‌مندان به‌طبیعت و حیات وحش منطقه‌ای جذاب و دیدنی است و گردشگران، با مجوز از سازمان محیط زیست می‌توانند از این منطقه دیدن نمایند و از تماشای گوزن زرد، قرقاول و کبوتر لذت ببرند و همچنین پیرامون این پناهگاه حصارکشی شده‌است و گوزن‌ها را از پشت دیوارهای سیمی می‌توان مشاهده کرد.

پارک جنگلی شهید زارع ساری

پارک جنگلی شهید زارع ساری در ۳ کیلومتری شرق شهر ساری و در جانب جاده ساری به بهشهر قرار دارد و به علت مجاورت با تپه‌های جنگلی کم ارتفاع در دامنه البرز، بسیار زیبا و چشمگیر است. برای استفاده گردشگران نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت می‌باشد.

چشمه‌ها و دریاچه‌های ساری

باداب سورت ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
باداب سورت ساری

چشمه باداب سورت ساری چشمهٔ پلکانی تراورتنی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای ارست بخش چهاردانگه‌ی شهر ساری می‌باشد. این چشمه توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۷ پس از کوه دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی ایران درفهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ثبت جهانی این باداب نیز پس از پاموک‌کاله ترکیه، به عنوان دومین چشمهٔ آب شور جهان بوده‌است.

تالاب نیلوفر آبی حمیدآباد

تالاب حمیدآباد ساری از جاذبه‌های زیبای گردشگری در استان مازندران است که در جاده دریای ساری به سمت فرح آباد (خزرآباد) در روستای سرسبز و زیبای حمید آباد قرار دارد. این تالاب پوشیده از گلهای نیلوفر آبی هستند که در زمان باز شده جلوه خاصی به این تالاب و این منطقه می‌دهد. گونه‌های مختلف پرندگان اعم از پرندگان مهاجر و غیرمهاجر در این تالاب زندگی می‌کنند که زیبایی این منطقه را صد چندان می‌کند. ادامه این مسیر به مجموعه تاریخی فرح آباد و ساحل دریای خزر می‌رسد.[۵] [۶]

دریاچه پله

آبندان پله با مساحت ۱۷ هکتار که در هنگام بارندگی به ۳۰ هکتار می‌رسد در روستای ازنی بخش چهاردانگه شهرستان ساری واقع می‌باشد. این اثر طبیعی با قدمت کواترنری به شماره ۲۶۳، ۲۳ آبان ماه ۹۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

آب این دریاچه فقط از طریق نزولات آسمانی تأمین می‌شود و هیچ رودخانه‌ای به سمت آن جریان ندارد. در واقع نحوهٔ قرارگیری و نوع خاک آن باعث شده‌است در اثر بارش اندکی، همهٔ آب‌های حاصل از بارش (باران یا برف) به سمت آن جریان پیدا کند. نیز نفوذ ناپذیری خاک دریاچه، میزان ماندگاری آب را در این دریاچه افزایش می‌دهد.

فاصلهٔ تقریبی این دریاچه از شهر ساری ۷۰ کیلومتر و در مسیر جادهٔ ساری-سمنان می‌باشد که در بلندای ۱۳۰۰ متری از تراز دریا قرار دارد. پیرامون دریاچه را جنگل‌های پهن‌برگ فرا گرفته که در بهار رویشگاه گل بنفشه و الزی (پیازچهٔ وحشی) و گونه‌های سبزی‌های خوش رایحه و داروئی می‌باشد. در تابستان رودخانه‌ای که در آن‌سوی دریاچه روانست آبی گوارا برای نوشیدن تأمین می‌کند. در پائیز درختچه‌های ازگیل و ولیک و تلکا محصول می‌دهند. در فصل زمستان محل سکونت اردک‌های وحشی می‌باشد و سال‌های اخیر با رهاسازی ماهی در این دریاچه کاربردهای آن افزایش پیدا کرده‌است.

درخت‌های مهمی به نام راش، ممرز، بلوط، ملچ و نمدار پیرامون این دریاچه را فرا گرفته‌اند که از نظر زیبایی اهمیت به‌سزایی دارند.

آب این آب‌بندان منبع اصلی تأمین آب شالیزاری روستاهای ازنی، مازارستاق، لسفرم، کنتا، دیدو، زلم است.

دریاچه چورت ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
دریاچه چورت ساری.

دریاچه چورت ساری (خواهرخواندهٔ دریای خزر) در فاصلهٔ ۱۰ کیلومتری روستای چورت حد فاصل ساری تا کیاسر در استان مازندران ایران قرار دارد. وسعت این دریاچه حدود ۲٫۵ هکتار است. این دریاچه در سال ۱۳۱۸ خورشیدی بر اثر زمین‌لرزه و رانش زمین و در پی آن بسته شدن مسیر آب چشمه‌ای که در کنار دریاچه قرار دارد، به وجود آمده‌است. هنگام کاهش آب، پدیدار شدن باقی‌مانده درخت‌هایی که در محل پیدایش دریاچه بوده‌اند منظرهٔ ویژه‌ای را ایجاد می‌کند. این دریاچه در شکاف دره‌ای با شیب زیاد قرار گرفته و دور تا دور دریاچه را پوشش‌های جنگلی بکر و درختان قدیمی دربر گرفته‌است. این دریاچه به دلیل نزدیکی به روستای چورت، دریاچه چورت هم نامیده می‌شود.

چشمه شیرین‌رود

شیرین رود به عنوان یکی از سرچشمه‌های رودخانه تجن می‌باشد که در روستای خرم‌آباد منطقه دودانگه از توابع شهرستان ساری در استان مازندران می‌باشد. فاصله آن تا ساری حدود ۷۵ کیلومتر است. آب این رودخانه از رشته کوه‌های البرز مرکزی و خط الراس خرونرو که به عنوان آلپ ایران نیز شناخته می‌شود، سرچشمه می‌گیرد.

آبشار اوبن ساری

آبشار اوبن ساری یکی از زیباترین و بکرترین آبشارهای ایران، که در عمق جنگل‌های دودانگهٔ ساری واقع شده‌است. منطقهٔ دودانگه در حدود ۶۵ جنوب کیلومتری ساری قرار دارد و منطقه ای است کوهستانی و جنگلی که در جنوب شرقی ساری واقع شده‌است و یک منطقهٔ حفاظت شده محسوب می‌شود. این منطقه جاذبه‌های بی نظیری را در دل خود جای داده که آبشار اوبن ساری یکی از آن هاست. اوبن در زبان محلی به معنی زیر آب است، این آبشار تمام خزه ای زیبا را بولا هم نامیده‌اند.

پاراگلایدر

سایت پالاگلایدر در شهر ساری در روستای سرکت کنار روستای گرمستان واقع شده‌است.

شهربازی

آموزش

نخستین مدرسهٔ مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تأسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجهٔ سالار مکرم (سردار جلیل) سالاریه خوانده‌شد. مدرسهٔ سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود. ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسهٔ ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بی‌مدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسهٔ سالاریه، دانش آموزان مدرسه و طرفداران‌شان به انجمن حقیقت ساری متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید حقیقت در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل علی بهروزی افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد. در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه در مدرسه احمدیه دایر شد و مدرسه به نام دبیرستان پهلوی تغییر نام یافت. در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانهٔ ساری با نام تربیت بنات، افتتاح شد. مؤسس مدرسه شخصی به به نام فاطمه وکیلی دیپلم مدرسه آمریکایی تهران بوده‌است.

آموزش عالی و دانشگاه‌های ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
دانشگاه علوم پزشکی مازندران

ساری تنها مرکز استان در ایران است که فاقد دانشگاه جامع می باشد. در 16 آذر 1385 هیات دولت مصوب کرد که مجتمع کشاورزی ساری به دانشگاه جامع ارتقا پیدا کند. اما متاسفانه عده ای ذینفع آن را به دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی تنزل دادند. در صورتکه شهر ساری به عنوان مرکز استان و با جمعیت 504 هزار نفر و دارای راه ارتباطی، هوایی، زمینی، ریلی و پیشینه تاریخی و علمی، موقعیت ممتازی برخوردار است.نبود دانشگاه جامع ساری علاوه بر محرومیت مرکز استان ظلم به جوانان این شهر است که شرایط تحصیل برای آنها در دانشگاه دولتی فراهم نشده است و هرروز مجبور هستند به شهرهای اطراف رفت و آمد کنند.

فهرست برخی از مراکز آموزش عالی شهر ساری:

  • دانشگاه علوم پزشکی مازندران
  • دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
  • دانشگاه آزاد اسلامی ساری
  • دانشگاه علوم و تحقیقات مازندران
  • دانشکده فنی امام محمد باقر
  • دانشگاه پیام‌نور استان مازندران
  • دانشگاه پیام‌نور ساری
  • مؤسسه آموزش عالی روزبهان
  • مؤسسه آموزش عالی هدف
  • مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران
  • مؤسسه آموزش عالی ساریان
  • مؤسسه آموزش عالی راهیان نوین دانش
  • دانشکده فنی شماره ۲ ساری
  • مؤسسه آموزش عالی سارویه
  • مؤسسه آموزش عالی سنا
  • مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هنر
  • مؤسسه آموزش عالی سازه‌های سنگین مازندران
  • دانشکده فنی و حرفه‌ای سما
  • دانشکده قدسیه

کتابخانه‌های عمومی ساری

کتابخانه آدرس
ابن شهرآشوب ساروی ساری- خیابان جمهوری- کوچه میر مشهد
آزادگان ساری- خیابان فرهنگ- خیابان سعدی- جنب کتابخانه آزادگان
اهل بیت ساری ساری- میدان شهداء- جنب مصلی ساری
شهید سید مجتبی علمدار ساری- بلوار کشاورز- پارک کشاورز
حاج عیسی رضایی ساری- عرب محله

اقتصاد

خرید

بازار نرگسیه و رجایی

بازار نرگسیه در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمد خان قاجار قرار دارد، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. این بازار مجموعه ملزومات بافندگی نظیر نخ کاموا و پوشاک و بزاز و طلا و کفش و قسمتی از تره بار در آن وجود دارد. بازار نرگسیه قدیمی‌ترین و پر رفت آمدترین بازار در استان مازندران می‌باشد که قسمتی از آن را مسجد جامع ساری در بر می‌گیرد. همچنین قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کاموا فروشی شمال کشور شهر کاموا اقدم در این بازار (بازارچه ۱۱۰) قرار دارد.

بازار امام رضا

از جمله بازارهای منطقه‌ای شهرداری می‌توان با بازار رضا و بازار هفتگی ۲۲ بهمن اشاره کرد که بازار امام رضا از بازارهای بزرگ واقع در بلوار امام رضا قبل از پل فراورده‌های نفتی احداث شده‌است. به این بازار، بازار ترکمن مرکزی نیز می‌گوند که بیشتر توسط بازرگانان ترکمن از مرز اینچه برون به اینجا آورده و عرضه می‌شود.

ماهی فروشان

در انتهای خیابان نادر و در مجاورت با بازار نرگسیه قرار داشت. امّا بعدها کل این بازار به ابتدای پل تجن انتقال یافت. به تازگی این بازار در اتوبان قائمشهر احداث شد که دارای امکانات از جمله استخر ماهی و رستوران ماهی می‌باشد. این بازار بزرگ‌ترین بازار ماهی فروشان در شمال کشور است.

بازار ملّامجدالدّین

درابتدا بازار ترکمنان در خیابان ملامجدالدین ساری قرار داشت و در سال ۱۳۸۹ به قبل از پل فراورده‌های نفتی انتقال یافته‌است. این بازارچه از جاهای گردشگری ساری است و از تمام استان و استان‌های همجوار برای بازدید از این بازار به آنجا می‌آیند و دارای پوشاک و منسوجات و… می‌باشد.

بازار ۲۲ بهمن

بازار هفتگی ۲۲بهمن، یک بازار کوچک منطقه ای است که در روزهای چهارشنبه هر هفته، در منطقه ۲۲ بهمن دائر می‌شود.

بازار روز راه‌آهن و کشاورز

این بازار جزء مجموعه بازار منطقه‌ای شهر بوده و در بلوار کشاورز در جنوب شهر قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای ساری است.

مرکز خرید پردیس

جاده دریا، بعد دانشگاه آزاد ساری.

بازار الهیه

این مرکز خرید در اصلی‌ترین منطقه تجاری ساری قرار دارد. «الهیه» دارای ۶ طبقه بوده که ۳ طبقه آن تجاری و سه طبقه دیگر آن به پارکینگ اختصاص دارد

[۷]. این مرکز تجاری پرترددترین مرکز تجاری ساری می‌باشد.

مرکز تجاری تندیس

ایرن مرکز خرید واقع در خیابان انقلاب (مرکزی‌ترین خیابان ساری) واقع می‌باشد. مجتمع تجاری تندیس دارای ۵ طبقه می‌باشد.

صنایع ساری

از اواخر دهه۲۰ تا ۵۰ شمسی کارخانجات صنعتی شرکت ام ام با تولید روغن نباتی و چند محصول جانبی دیگر یکی از تولیدکنندگان بزرگ روغن نباتی در ایران به‌شمار می‌رفت.

صنایع چوب و کاغذ مازندران

شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگ‌ترین تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه با ظرفیت مجموعاً ۱۷۵۰۰۰ تن شامل ۹۰۰۰۰ تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵۰۰۰ تن کاغذ فلوتینگ.

زیر ساخت‌های ساری

راه‌آهن

ساری از نخستین شهرهای ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران در آنجا آغاز گشت. در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد. این خطوط ریلی از شعبه‌های اصلی راه‌آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران رضاشاه، نخستین فاز آن بین شهرهای قائم‌شهر - بندر ترکمن افتتاح گردید و همیشه یکی از مهم‌ترین راه‌های ایران به‌شمار می‌رفته‌است. ساخت این راه‌آهن باعث شد تا امروزه شهر ساری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود. هم‌اکنون به قسمت جنوبی شهر راهبند گفته می‌شود.ایستگاه راه‌آهن ساری بنایی مربوط به دوره پهلوی اول است که در بلوار عسکری محمدیان و نزدیک به میدان راه‌آهن در ساری جای گرفته‌است. این اثر در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۹۶ با شمارهٔ ثبت ۳۱۷۶۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. ساختمان ایستگاه راه‌آهن ساری در دوره پهلوی اول و در اراضی جنوبی ساری ساخته شده‌است. پس از اتمام ساخت پل‌گردن در ساری نخستین قطار در مهرماه سال ۱۳۰۸ به دستور رضاشاه پهلوی از ساری عازم بندر ترکمن شد. ایستگاه راه‌آهن ساری در بلوار عسکری محمدیان که پس از بلوار ارتش قرار دارد واقع شده‌است و مرکز اداره کل راه‌آهن شمال نیز در مجاورت این ایستگاه قرار دارد. یکپارچگی معماری ساختمان ایستگاه‌های راه‌آهن ایران در دوره پهلوی اول اقتباس شده از زبان مشترک معماری این دوره و طبق ویژگی‌های ناشی از سبک رایج همانند استفاده از الگوهای معماری نئو کلاسیک اروپا (معماری آلمان) و معماری دوره باستان ایران و تلفیق آن با ویژگی‌های معماری بومی هر منطقه، در سراسر ایران قابل مشاهده است.

مونوریل

به گزارش روابط عمومی استانداری مازندران، در ۶ دی ۱۴۰۰ سیدمحمود حسینی پور در نشستی با متخصصین حوزه منوریل با اظهار این که منوریل تأثیر زیادی در تسهیل ترافیک استان دارد، افزود: برای وارد شدن این پروژه به فاز اجرایی نیاز است که یک شرکت بین‌المللی مجری در این حوزه باحضور در مازندران، جنبه‌های مختلف این طرح را بررسی و پایش کند. وی با بیان اینکه بخش عمده ادارات و نهادهای دولتی در شهرهای مرکزی استان قرار دارد، گفت: فاز اول این طرح در شهرهای ساری، بابل، قائمشهر و آمل و فاز دوم در شهرهای غربی استان اجرایی می‌شود. نماینده عالی دولت در مازندران با اشاره به ظرفیت‌های مهم گردشگری و اقتصادی در استان، تأکید کرد: احداث منو ریل منجر به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در استان می‌شود و این مهم؛ رونق و توسعه مازندران را به دنبال دارد.

آزادراه

دو طرح آزادراهی که هر دو آنها، زیرمجموعه ابرپروژه آزادراه گرگان-ساری-رشت هستند، شامل آزادراه بهشهر-ساری و آزادراه ساری-قائمشهر است که آزادراه ساری-قائمشهر به طول ۴۶ کیلومتر در دست احداث می‌باشد.

اتوبوس

یازده ایستگاه اتوبوس شهری ساری در نظر گرفته شده‌است که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل می‌نماید

تاکسی

سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان واحد در شهرداری ساری به امور مربوط به تاکسیرانان و تاکسیداران رسیدگی می‌نمود که با توجه به رشد جمعیت شهری و وسعت شهر و نیاز به کنترل و نظارت دقیق تر بر امور مربوط به حمل و نقل و جابجایی مسافران و همشهریان در سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت نمود.

هواپیمایی

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
محوطهٔ فرودگاه دشت ناز

ساری دارای یک فرودگاه بین‌المللی به نام دشت ناز است؛ این فرودگاه در سال ۱۳۲۶ ساخته شده‌است از فرودگاه دشت ناز به شهرهای تهران و مشهد پروازهای روزانه برقرار است. این فرودگاه در ۱۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده و پروازهای داخلی ان به شهرهای مشهد، شیراز، کرمانشاه، اهواز، عسلویه، تهران، بندرعباس و کیش برقرار است. فرودگاه بین‌المللی دشت ناز از نظر تعداد مسافر و تعداد پروازهای داخلی در کشور دارای رتبه ۱۶ و از نظر تعداد پروازهای بین‌المللی دارای رتبه ۱۱ است. در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳٬۱۵۴ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۳۴۴٬۸۱۵ نفر مسافر و ۳٬۲۵۰٬۰۶۰ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند. ترمینال پروازهای خارجی فرودگاه بین‌المللی دشت ناز ساری در دو طبقه به مساحت ۳۰۵۱ مترمربع بنا گردیده‌است. این ترمینال با اعتباری معادل هفده میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید. همچنین هواپیمایی وارش نیز از خرداد ۹۸ خط پرواز ساری-مشهد-دوشنبه راه اندازی کرد که از ساری با یک توقف می‌توان به پایتخت تاجیکستان رفت.

خیابان و بلوارها

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
خیابان فرهنگ
ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
ترافیک در خیابان قارن
  • خیابان فرهنگ
  • خیابان قارن
  • بلوار امام رضا
  • بلوارم امام روح‌الله
  • بلوار شهید سلیمانی
  • خیابان امیر مازندرانی
  • بلوار خزر
  • بلوار معلم
  • بلوار پاسداران
  • بلوار کشاورز
  • بلوار آزادی
  • بلوار دانشجو
  • بلوار دفاع مقدس
  • خیابان ولیعصر
  • بلوار آیت الله طالقانی
  • بلوار شهیدان فتح‌اللهی
  • بلوار عسکری محمدیان
  • بلوار ارتش
  • خیابان فلسطین
  • خیابان خیام
  • خیابان شهید چمران
  • خیابان شهید بهشتی
  • خیابان رازی
  • خیابان فهمیده
  • خیابان پیام نور
  • خیابان فردوسی
  • خیابان فرح آباد
  • خیابان صادقیه
  • خیابان لسانی
  • خیابان داراب
  • خیابان نیک مهر

بوستان‌ها و پارک‌های ساری

بوستان ولایت ساری

بوستان ولایت ساری در محل پادگان شهید فرامرزی ساری در مرکز این شهر ساخته و بهره‌برداری شد. خروج پادگان‌های ارتش جمهوری اسلامی به خارج از شهر یکی از مصوبات مجلس شورای اسلامی در سال ۸۸ بوده‌است که شهرداری ساری با در اختیار گرفتن ۶ هکتار از ۱۰ هکتار زمین پادگان شهید فرامرزی ساخت بوستان ولایت را مرداد ماه سال ۹۴ آغاز کرد. این بوستان دارای سالن آمفی تئاتر، کتابخانه دیجیتال، خانه دانشوران، سرای ارشد، خانه هنرمندان و نگارخانه، مسجد، موزه و فضای بازی کودکان است. در ابتدا و انتهای این بوستان دو آب‌نما ساخته شده که با آبراهی به طول ۳۴۵ متر که مسیر اصلی پیاده راه هم محسوب می‌شود، به هم وصل هستند.

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
بوستان ولایت ساری

.

پارک ملل ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نمایی از پارک ملل ساری

پارک ملل ساری نام پارکی در کنارِ رود تجن در شهر ساری، مرکز استان مازندران است. این پارک بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی- توریستی شمال کشور - می‌باشد. فضای این مجموعه تفریحی از دریاچه و فضای سبز تشکیل شده‌است. پارک ملل ساری در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار و به طول ۲ کیلومتر در حاشیه غربی رودخانه تجن واقع شده‌است. این پروژه در تاریخ ۹۳/۶/۲۰ آغاز و پس از ۱۰۰ روز به بهره‌برداری رسید. این پارک زیباترین و بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی شمال کشور نیز لقب گرفته‌است. این مجموعه به دلیل وجود پرچم تمام کشورهای جهان، پارک ملل نام گرفته‌است.

پارک قائم ساری

این پارک در امتداد رودخانه تجن و در موازات پارک ملل واقع شده‌است. این پارک در سال ۱۳۷۹ احداث و در سال ۱۳۸۸ نیز به مساحت آن اضافه گردیده‌است. مساحت پارک حدود ۷۸۰۰۰ متر مربع و از سمت شمال به جنوب امتداد دارد. این پارک دارای امکانات ویژه جهت اسکان مسافرات می‌باشد.

بوستان کولائیان ساری

بوستان کولائیان ساری با متراژ ۴۱۰۰متر مربع در سال ۱۳۸۰ تأسیس شد و درخیابان فرهنگ – خیابان پیوندی قرار دارد.

بوستان مادر ساری

بوستان مادر در شمال ساری و در محدوده میدان فرح آباد قرار دارد که تاریخ تأسیس این پارک به سال ۱۳۹۵ بازمی‌گردد و مساحت آن ۸۳۴۸ متر مربع می‌باشد.

پارک بانوان ساری

پارک بانوان ساری در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار شامل هشت هزار مترمربع ساختمان، ۱۴ هزار مترمربع پارکینگ و سه هکتار فضای سبز در منطقه یک ساری ابتدای بلوار فرح‌آباد واقع شده‌است.

پارک موزه دفاع مقدس ساری

پارک موزه دفاع مقدس ساری در استان مازندران شهر ساری قرار دارد و در کنار تجن ساری واقع شده‌است

پارک آفتاب ساری

این پارک در امتداد در بلوار آزادی از میدان امام ساری و در بخش غربی (داخل) شهر ساری واقع شده‌است. مساحت پارک آفتاب ساری حدود ۱۵۰۰ متر مربع می‌باشد.

پارک آزادگان ساری

بوستان آزادگان ساری بامتراژ ۴۷۵۵ متر درسال۱۳۷۷ تأسیس شد و در خیابان فرهنگ -خیابان سعدی قرار دارد. کتابخانه عمومی آزادگان ساری نیز در این بوستان قرار دارد.

پارک شهرداری (سبز میدان) ساری

این پارک در میدان شهرداری (شاه) قرار دارد و بین ساختمان استانداری و دادگستری قرار گرفته‌است. در گذشته به پارک سبزه میدان معروف بوده که به دلیل همجواری با ساختمان شهرداری زمان به این نام معروف گشت.

پارک اتحاد ساری

پارک اتحاد به مساحت ۱۳۵۰۰ مترمربع در خیابان دخانیات، پشت دخانیات قدیم با امکاناتی همچون وسایل ورزشی، وسایل بازی کودک، روشنایی مطلوب و… احداث شده‌است.

پارک شمس (غفاری) ساری

پارک غفاری (پارک) در ساری و بلوار کشاورز، شهید میرجانی واقع شده‌است.

پارک شهبند (کوشا سنگ) ساری

پارک کوشا سنگ در منطقه شهبند و خیابان مطهری واقع شده‌است

پارک ملت ساری

به آدرس خیابان شیخ طبرسی، انتهای خیابان ملت به مساحت ۷۰۰ متر و دارای وسایل ورزشی و وسایل بازی کودک احداث شده‌است.

پارک صادقیه ساری

به آدرس بلوار کشاورز، کوچه صادقیه به مساحت ۷۰۰ متر احداث شده‌است.[۸]

پارک روشن ساری

پارک روشن (پارک) در ساری و خیابان قارن، قارن ۶ مختار واقع شده‌است.

بوستان گلها (سعد سلمان) ساری

بوستان گلها (سعد سلمان سابق) در سال ۱۳۸۲ و در زمینی با متراژ ۴۵۶۳ متر تأسیس شد.[۱۰۷]

پارک دانشجو ساری

خیابان طبرستان، روبروی دانشکده فنی امام محمّدباقر

باغ ایرانی صفرآباد ساری

کیلومتر ۵ جاده فرح آباد (باغ گل) در حال احداث

پارک محله ای زعفرانیه ساری

در حال احداث کمربندی غربی شهر ساری- کوی زعفرانیه

پارک محله ای امام رضا (ع)

در حال احداث- بلوار امام رضا (ع) منطقه یک شهری

هتل‌های ساری

هتل سالاردره ساری (چهار ستاره)

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
هتل جنگلی سالاردره ساری

هتل سالاردره در ۱۲ کیلومتری جنوب ساری و در جاده ساری به سمت سمنان در نزدیکی رودخانه سالاردره قرار دارد. این هتل که در جنگل‌های شمال (هیرکانی) واقع شده، در فضایی به وسعت ۵۶۰۰ متر مربع و همچنین به اضافه ۲ هکتار فضای سبز احداث شده‌است.

هتل بادله ساری (چهار ستاره)

هتل بادله ساری در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. این هتل دارای ۷۷ باب اتاق می‌باشد، که طبقات اول تا سوم هتل را به خود اختصاص داده‌اند. این هتل در حد فاصل شهرهای نکا و ساری قرار دارد، که موجب دسترسی آسان به فرودگاه ساری می‌شود [۹].

هتل هفت‌خال ساری (دو ستاره)

قرار گرفتن آن در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا و چشم‌انداز دشت گونه روبروی هتل از ویژگی‌های آن به حساب می‌آید. این هتل در ۵ کیلومتری جاده کیاسر به ساری قرار دارد [۱۰]

هتل نوید ساری (چهار ستاره)

کیلومتر ۵ جاده ساری به قائم شهر [۱۱].

هتل اسرم ساری (سه ستاره)

ابتدای کمربندی شرقی - میدان هلال احمر - ابتدای جنب پل تجن [۱۲].

هتل نارنج ساری (سه ستاره)

میدان خزر - کیلومتر ۳ جاده دریا [۱۳].

هتل سارویه ساری (دو ستاره)

بلوار طالقانی، روبه روی پمپ بنزین [۱۴].

هتل عرب ساری (دو ستاره)

کیلومتر۲جاده نکا جنب پارک جنگلی شهید زارع [۱۵].

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ساری

مراکز درمانی دولتی مراکز درمانی خصوصی
۱ بیمارستان امام خمینی ساری بیمارستان شفا ساری
۲ بیمارستان بوعلی سینا ساری بیمارستان امیر مازندرانی
۳ بیمارستان ولایت ساری مرکز درمان ناباروری حضرت مریم ساری
۴ مرکز روان‌پزشکی و سوختگی زارع ساری بیمارستان نیمه‌شعبان ساری
۵ مرکز قلب مازندران درمانگاه طوبی ساری
۶ بیمارستان حکمت ساری درمانگاه طوبی ۲ ساری
۷ بیمارستان فوق تخصصی ماهک (در حال ساخت)
۸ درمانگاه ولیعصر سپاه ساری
۹ درمانگاه انصار ساری
۱۰ درمانگاه سلطان تویه

افراد سرشناس ساروی

افراد سرشناس دیگر عبارت از:

*مهدی رجبیان*دانیال اسماعیلی‌فر*محمد مرادی*محمدجواد محمدی* جی. آر. دی. تاتا

*رامین رضاییان*یاسین رضایی*ابوالفضل رجبی*

*سعید صادقی (بازیکن فوتبال)*سید رسول حسینی* مهیار حسن نژاد(بازیکن فوتبال) *سامان فلاح*رضا عابدینی (بازیکن والیبال)*فریبرز گرامی*

*هانیه رستمیان*شیث رضایی*اشکان خورشیدی*محسن کریمی*

*روح‌الله عرب*طاها مرتضوی*میلاد جهانی* می‌رهانی هاشمی*

*علی سوادکوهی*محمدحسین محمدیان*صدف اسپهبدی*

فرهنگ و هنر

تالار فرهنگی و هنری مرکزی ساری

مجتمع تالار مرکزی ساری در زمینی به مساحت پنج هزار و ۳۰۰ متر و با زیربنای ۱۲ هزار و ۳۸۰ متر مربع ساخته شده و یکی از مجهزترین مجموعه‌های فرهنگی و هنری کشور محسوب می‌شود. تالار مرکزی ساری دارای سه سالن با مجموع ظرفیت ۹۴۶ نفر شامل سالن نمایش با ظرفیت ۶۰۱ نفر، سالن سینما با ۱۸۷ صندلی و سالن موسیقی با ۱۵۸ صندلی است که با تجهیزات به روز و حرفه‌ای اجرا شده‌است. همچنین وجود محوطه داخلی سرپوشیده با سقفی از سازه فضاکار و پوشش با پارچه مخصوص از دیگر ویژگیهای این مجتمع فرهنگی است.

تئاتر

در باب اینکه نخستین نمایش در ساری چه زمانی و به چه کیفیتی انجام شده، اطلاعاتی وجود ندارد. به نقلی در سال ۱۳۱۹ هجری قمری ظهیرالدوله، که وزیر تشریفات سلطنتی و همچنین دارای سمت والی مازندران بود، شخصی به نام حکیم الهی را مأمور کرد که در سبزه میدان تئاتری اجرا نماید. بعدها در دهه ۱۳۰۰هجری شمسی یدالله مایل تویسرکانی وزیر فرهنگ مازندران، نمایشنامه‌های بسیاری از نمایشنامه‌نویسان روس و اروپایی مانند مولیر را در مدرسه‌ای به نمایش درآورد و گاهی از این نمایش‌ها در راستای القاء تفکرات خود نیز استفاده می‌نمود و بازیگران این تئاترها نیز دانش‌آموزان یا بازاریان مشتاق بودند و خود یدالله مایل نیز برای بها بخشیدن و اعتبار دادن به تئاتر گاهی ایفای نقش می‌نمود. این گروه پس از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ازبین رفت. پس از آن نیز گروه‌هایی تئاتری به رهبری افرادی چون ستوان ایرانلو، خدابنده لو، خیرخواه، محمد باقر خاوری، اتومیان، ملک الکتابی در شهر راه انداخته شدند. از نمایشنامه‌نویسان بزرگ که در این شهر به فعالیت پرداختند می‌توان به لادبن (قاسم رحیمیان) و عمادالدین رام بودند بیشتر گروه‌های تئاتری پیش از انقلاب ۵۷ دارای بازیگرانی از دو دستهٔ معلمان و دانش‌آموزان یا سربازان پادگان ساری بود و اغلب این تئاترها در مدارس به روی صحنه می‌رفتند.

سینما ساری

شهر ساری در گذشته دارای چهار سینمای فعال بود اما در حال حاضر دو سینمای آن فعال است:

نام سینما وضعیت سال تأسیس
سینما سپهر ساری فعال ۱۳۴۲
سینما کانون فعال مهر ۱۳۹۷
سینما فرهنگ (مولن رژ) در حال بازسازی ۱۳۴۰
سینما ایران مخروبه-تعطیل
سینما فردوسی تخریب-زمین بایر
پردیس سینمایی ایران در حال ساخت

رسانه

رادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خود را آغاز نمود. این رادیو بعدها در قالب شبکهٔ استانی صدای مرکز مازندران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

شبکه تبرستان ابتدا با فرستنده‌ای ۱۰۰ واتی افتتاح گردید. صدا و سیمای مرکز مازندران در هفدهمین جشنوارهٔ مراکز صدا و سیمای ایران، دومین مرکز برتر پس از مرکز خوزستان شناخته شد.

نشریات

از دوران قاجاریان تاکنون نشریات و روزنامه‌های بسیاری در ساریبه چاپ رسیده‌است. امروزه از بزرگ‌ترین نشریات ساری می‌توان به هفته‌نامه کایر (قدیمی‌ترین نشریه ساری) و روزنامه‌های بشیر، وارش، حرف مازندران و دیار سبز و نسیم و هفته نامه‌های قارن، نهضت شمال و پژواک شمال و پیک شمال و هم‌ولایتی اشاره کرد. همچنین روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستان ساری است با نظارت شورای شهر شهرستان ساری از سال ۱۳۸۴ به انتشار می‌رسد. نخستین و تنها نیازمندی‌های نوار شمالی کشور نیز به صورت هفته‌نامه و در قطع استاندارد نیازمندی‌های داخلی (۲۵×۳۵) به صورت چاپ رول دورنگ (MK) و با نام «نیازمندیهای چتر شهر» در این شهر منتشر و توزیع می‌گردد.

خوراک

از سوغاتی‌های شهر ساری شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

غذاهای سنتی

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
دوشاب خرمالو

غذاهای سنتی ساری شامل سیر انار، ناز خاتون، کدوپلو، کدو پلو، چاشنی ساک، ماهی شکم‌پر و مرغ شکم‌پر می‌شود. همچنین به دلیل استفاده از شکر سرخ، فسنجان و خورش آلو زرشک ساریطعمی متفاوت و ملس دارند.

همچنین مرباها و شربت‌های مختلفی از جمله دوشاب (مثل انجیل دشو) و هلی ترشی در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میوه‌ها

انواع مرکبات، تمشک، ازگیل، ولیک، گلابی وحشی، زردکیجا (نوعی قارچ چتری)، گزنه، کدو و…

صنایع دستی

صنایع چوبی، صندوق‌مزار، ارسی، لاک‌تراشی، جوله، کلز، کیله‌لاک، قند چوله، تنباکو چوله، سیرکوب، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، موج‌بافی، پارچه‌بافی، نمدمالی، سفال‌گری و…

ورزش

کشتی

ساری یکی از پرافتخارترین شهرهای کشور در کشتی بوده‌است. به‌گونه‌ای که از لحاظ مربیان بین‌المللی، سالن کشتی، داوران بین‌المللی و باشگاه‌ها، ساری رکوردار مازندران و ایران است.[۱۶][۱۷]

ملاک و معیار ارزش فنی کشتی‌گیران جهان کسب مدال المپیک است. ساروی‌ها در سال ۱۹۹۸ در المپیک سئول توسط عسگری محمدیان صاحب مدال نقره شده‌اند و تنها شهری در مازندران هستند که در سه المپیک جداگانه سه مدال المپیکی صید نمودند. در المپیک‌های سئول و بارسلون، عسگری محمدیان و در المپیک پکن، سید مراد محمدی صاحب مدال شدند به‌گونه‌ای که در المپیک سئول و پکن تنها ساروی‌ها برای کشتی ایران صاحب مدال شده بودند و هیچ‌یک از کشتی‌گیران ایران در آن المپیک مدال صید نکردند.

ساروی‌ها در سال ۱۹۸۲ در مسابقات قهرمانی کشتی بازی‌های آسیایی دهلی صاحب دو مدال نقره توسط عسگری محمدیان و محمد حسین دباغی شدند.

در مسابقات قهرمانی کشتی آزاد گوانگ‌جو چین و قهرمانی کشتی آزاد توکیو ژاپن تک مدال طلای ایران توسط کشتی‌گیران ساروی (به‌ترتیب عسگری محمدیان و مجید ترکان) صید شد.

ساری تنها شهری در ایران بود که در سال ۱۹۸۲ دو ملی پوش در کشتی بازی‌های آسیایی داشت.

در جایگاه داوری ساروی‌ها اولین رئیسه کمیته داوران کشتی ایران بعد از انقلاب (حبیب اله الطافی) را داشتند. اسداله رضایی، عباس بابازاده، محمد ربیع پور، سید مهدی موسوی، عقیقی، محمدنژاد، عبداله افشار، نعمت اولادزاد، موسی بابایی، محمد علی احمدی از سایر داوران صاحب‌نام ساروی در مسابقات بین‌المللی کشتی هستند.

ساروی‌ها اولین شهری در ایران بودند که بعد از تهران در سال ۲۰۰۶ میزبانی مسابقات جام جهانی کشتی را عهده‌دار شدند. ساری همچنین سابقه میزبانی مسابقات قهرمانی کشتی جام بین‌المللی تختی را در چند دوره دارند.

ساروی‌ها توسط پهلوان شاهرخ صداقت زاده صاحب بازوبند پهلوانی کشور و مهرنوش شاهرخی در جوانان و بزرگسالان قهرمان و پهلوان کشور شدند.

ساروی‌ها تنها شهری هستند که در دو المپیک به عنوان مربی کشتی نماینده داشته‌اند، به‌گونه‌ای که مدرس فدراسیون جهانی کشتی به نام مجید ترکان را دارند. آن‌ها در شورای فنی تیم ملی کشتی ایران عضوی به نام عسگری محمدیان نایب قهرمان جهان و المپیک داشته و محمد حسین دباغی، مجید ترکان، سید مراد محمدی و عسگری محمدیان سوابق مربیگری تیم‌های مختلف کشتی جهان را دارند.

اولین مازندرانی که مسئولیت هیئت کشتی تهران را قبول کرد و با اکثریت آرای تهرانی‌ها رئیس هیئت کشتی پایتخت شد نقی کلانتری از ساری بود. اولین مازندرانی که سرپرست تیم ملی برای حضور در مسابقات بین‌المللی و آسیایی معرفی شد محمد شعبانی، اصغر ثمربخش و نقی کلانتری هر سه از ساری بودند و اولین سرمربی تیم ملی نونهالان کشور مجید ترکان از مرکز مازندران بوده‌است.

ساروی‌ها در مسابقات قهرمانی کشتی قهرمانی سوپر قهرمانان جهان صاحب دو مدال طلا توسط مجید ترکان و عسگری محمدیان شده بود و این موفقیت در حالی رقم خورد که هیچ شهری در مازندران نتوانست صاحب چنین موفقیتی شود.

کمربند جنگجوترین، مبارزترین و شجاعترین کشتی‌گیر جهان تنها متعلق به دکتر ترکان از ساری بود و هیچ کشتی‌گیری از مازندران به چنین جایگاهی دست نیافته‌بود. در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های کشور ساروی‌ها با برق مازندران، پیام ساری، بهمن ساری، آسانسورسازان، عسگری محمدیان، ستارگان و گاز مازندران بیشترین حضور را در قهرمانی لیگ کشتی کشور داشته‌اند.

در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های جهان در روسیه تنها یک تیم از مازندران سابقه داشت آنهم ستارگان ساری بود.

ساری تنها شهری در مازندران بوده که میزبان رافائل مارتینتی رئیس سابق فدراسیون جهانی کشتی در مسابقات جام جهانی کشتی ساری در سال ۲۰۰۶ شد [۱۸].

سیدمحمد شجری اولین مربی مازندرانی از ساری برای تیم ملی کشتی کارگران ایران و رحیم تبریزی اولین مربی مازندرانی از ساری به عنوان مربی تیم ملی فرزندان شاهد بود.

علی دومیرکلایی اولین مربی تیم ملی کشتی ساحلی ایران از مازندران برای ساری بود و اولین قهرمانی مسابقات جام حذفی کشتی باشگاه‌های کشور برای تیم بهمن ساری بود.

ساروی‌ها قهرمان اولین دوره مسابقات قهرمانی کشتی ساحلی ایران شد. ساروی‌ها اولین‌هایی در مازندران بودند که در مسابقات قهرمانی ارتش‌های جهان توسط محمد حسین دباغی، محمد علی یعقوب‌زاده و قربان سعادت‌زاده صاحب مدال طلا شده‌اند و جالب اینکه قربان سعادت‌زاده اولین مازندرانی بود که به عضویت تیم ملی کشتی فرنگی ایران درآمد. ساری در قبل از انقلاب چندین بار توسط سبحان خانیانپور در فرنگی بزرگسالان روی سکوی قهرمانی رفت که حتی در مازندران کشتی‌گیر و قهرمان کشتی فرنگی وجود نداشت.

قابل توجه است اولین مازندرانی که در مسابقات قهرمانی جام بین‌المللی کشتی فرنگی صاحب مدال شده بود قربان سعادت‌زاده از ساری بود که در جام یاشاردغو ترکیه و مسابقات بین‌المللی ۲۲ بهمن صاحب مدال طلا شد. اسماعیل دنگسرکی و حسین کریمی اولین مربیان المپیکی کشتی مازندران در المپیک ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ بوده‌اند.

مهران نصیری کشتیگیر ساروی قهرمان جوانان آسیا۲۰۱۰ و قهرمان تورنمنت‌های معتبر بین‌المللی [یاشاردغو]ترکیه ۲۰۱۸و تفلیس گرجستان۲۰۱۸ و جام معتبر پهلوان تختی و قهرمان کشور و عضو تیم ملی کشتی آزاد در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ نماینده وزن ۶۵ کیلوگرم تیم ملی کشتی آزاد ایران از ساری می‌باشد.

ابراهیم نصیری قهرمان جوانان جهان در سال ۲۰۱۱ رومانی و قهرمان اولین دوره تورنمنت بین‌المللی حبیبی و موحد ۲۰۱۰ اهل ساری می‌باشد.

ساروی‌ها تنها شهری بودند که در مسابقات جام کشتی پایتخت قبل از انقلاب نماینده داشتند (پهلوان عبدالحمید باقری) که با جهان پهلوان غلامرضا تختی کشتی گرفت درحالی‌که هیچ مازندرانی با تختی در کشتی پهلوانی پایتخت مبارزه نکرده بود.

سایر ورزش‌ها

هر ساله ورزش‌های فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیل‌رانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقام‌آور می‌باشد. تیم فوتسال راه ساری معروفترین تیم ورزشی این شهر است. در زمینه کشتی نیز تیم ستارگان ساری متعلق به این شهر می‌باشد. اولین باشگاه پینت بال شمال کشور در تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ در پارک قائم (پارک تجن) ساری در مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت بال پروشات شروع بکار کرد. در سال ۱۳۸۹ تربیت بدنی شهرستان ساری موفق به خرید سهام باشگاه دسته اولی مهرکام پارس تهران شد تا از همین سال در رقابت‌های لیگ دسته یک فوتبال کشور با تیم طبرستان صنعت ساری در این مسابقات شرکت کند. همچنین در فصل ۹۵ لیگ برتر والیبال کشور با حمایت سازمان عمران شهرداری ساری تیمی تحت همین عنوان راهی این سری از مسابقات شد که حاصل آن در رده سنی بزرگسالان مقام نهمی و در جوانان مقام نائب قهرمانی بوده‌است. ساری یک تیم در لیگ برتر بسکتبال به نام آورتا ساری در لیگ برتر بسکتبال حضور دارد. همچنین از دیگر امکانات ورزشی این شهر می‌توان به دو باشگاه تنیس در مجموعه ورزشی داراب و اتوبان فرح آباد، باشگاه بولینگ توسکا، مجموعه تفریحی، ورزشی و آبی شیرین رود، باشگاه کارتینگ ساویز واقع در مجموعه ورزشی داراب، قایق‌سواری در دریاچه سد پلاستیکی رود تجن، پیست اتومبیلرانی نام برد.

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
ورزشگاه سید رسول حسینی ساری

ورزشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی مهم ساری

نام مکان
۱ استادیوم فوتبال ۱۵هزار نفری ورزشگاه شهدای گمنام ساری جاده دریا
۲ استادیوم فوتبال شهید متقی ساری (غیر قابل استفاده) خیابان ورزش
۳ مجموعه ورزشی شهید منتظری ساری خیابان شهبند
۴ سالن ورزشی سید رسول حسینی ساری خیابان فرهنگ
۵ سالن ورزشی تختی ساری خیابان فرهنگ
۶ مجموعه ورزشی داراب ساری سه راه جویبار
۷ باشگاه بولینگ توسکا ساری جاده فرح‌آباد
۸ باشگاه سوارکاری آراسپ ساری جاده فرح‌آباد، سه‌راهی پنبه‌چوله گهرباران
۹ سالن ماهفروجک ساری (فاز دوم افتتاح نشده) روستای ماهفروجک
۱۰ پیست دوچرخه سواری چوبی ساری

سیاست

ساری پایتخت پیشین ایران، مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهم‌ترین نهادهای دولتی و قضایی مازندران همانند استانداری، دفتر نماینده ولی فقیه و دفاتر وزارتخانهها در ساری واقع شده‌است.

ساری ۲ نماینده در مجلس شورای اسلامی دارد. ادارهٔ شهر نیز توسط شهرداری ساری انجام می‌شود. شهردار ساری توسط شورای شهر ساری انتخاب شده و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای اداره شهر قانون‌گذاری می‌کند. شهر ساری به لحاظ اداری به ۴ منطقهٔ شهرداری و ۲۰ ناحیه تقسیم شده‌است.

شورای شهر ساری

نخستین انتخابات شورای اسلامی شهر ساری در سال ۱۳۷۷ برگزار شد. مهم‌ترین وظایف آن نیز شامل انتخاب شهردار، برکناری شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری، تصویب بودجهٔ شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن، تصویب آیین‌نامه‌ها و انجام امور نظارتی جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است.

اکنون شورای اسلامی شهر ساری ۹ عضو اصلی و ۶ عضو جانشین دارد.

شهرداری ساری

ادارهٔ ساری بر عهدهٔ سازمان غیردولتی شهرداری ساری است که در سال ۱۲۹۸ تأسیس شد. مدیریت این سازمان را شهرداران ساری بر عهده داشته‌اند. اکنون شهرداری ساری با حکم شورای شهر ساری انتخاب می‌شود. شهرداری ساری ۴ منطقه را شامل می‌شود و مدیریت هر منطقه به عهدهٔ شهردار آن منطقه است. تصویب بودجهٔ شهرداری ساری نیز بر عهدهٔ شورای شهر است.

محلات ساری

ساری: تاریخچه, جغرافیا, مردم 
نقشه دروازه‌ها و دیوار قدیم شهر ساری
میدان معلم ساری
عمارت جدید شهرداری ساری
نمای یک کوچه در ساری
شهرک ۶۰۰ دستگاه ساری

اواخر دوره قاجار

آب انبارنو، سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، مهدی‌آباد، شیشه‌گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس (آزادگله) محله حاجی‌آباد (خیابان قارن از وسط این محله عبور داده شده و آن را به دونیم کرده)

محله‌های کنونی

کوی کارمندان، کوی آزادی، نهضت، سکوی ارتش، مجله جام جم، آب انبارنو، سبزه‌میدان، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی‌آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (ساری‌نو)، ترک‌محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کوی‌سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت‌پرورشگاه، کوی گلها، پشت‌زندان، بخش‌هشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشت‌مصلی، بربری‌محله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام‌اُتُر، آزادگله، سروینه‌باغ، دخانیات، اتحاد، نعل‌بندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، ساری‌کنار، طبرستان، ششصد دستگاه ساری، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انباربرق)، پشت چیندکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفت‌تیر (خوی‌آباد)، محله حاجی‌آباد (خیابان قارن)، پشت‌هتل، بالادزا، زغال‌چال، هولا، کوی پنج تن (اندرخورا)، خیابان دانش، محله امام‌هادی (ع)، مهدشت، آهی‌دشت، کوی شفا، سیدالشهدا، قرق، شهرک فرهنگیان، گل‌وبلبل

شهرک‌ها و مناطق

از کوی‌ها و شهرک‌های مهم و مناطق دوگانه آن می‌توان به شهرک ۶۰۰ دستگاه، شهرک‌های ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت، شهرک زیتون و همچنین شهرک شهرداری واقع در جاده عبور بندارخیل و مسکن جوانان واقع در بزرگراه ولی عصر اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن، کوی پنج‌تن و مجموعه خیابان‌های پیوندی و میرزا رضا زمانی و بخش ۸ و مهدی‌آباد و جام جم و بربری محله و… از مهم‌ترین مناطق مسکونی ساری می‌باشند.

میدان ساعت

میدان ساعت نام میدانی در مرکز شهر ساری است. این میدان دارای برجی با ساعت عقربه‌ای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات به‌شمار رقم ساعت آن لحظه به صدا در می‌آید و در سکوت شب‌های ساری صدای ساعت ۱۲ شب را به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابان‌های ساری می‌توان شنید. در سال ۱۳۵۵ ساخت میدان این برج آغاز شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ پایان یافت. محمد علی حیدری سازنده این برج می‌باشد.

خیابان‌های مهم و اصلی ساری

بزرگراه ولی عصر غربی و شرقی و بزرگراه‌های بادله و رینگ در حال ساخت ساری و کمربندی سلیم بهرامی و همچنین از خیابان‌های مهم می‌توان به پهلوی (طبرسی)، خاقانی، فرهنگ، خیابان صبا، خیابان پیروزی، میرزمانی، خیابان قارن، خیابان انقلاب (شاه)، خیابان نادر، خیابان مدرس. خیابان سلمان فارسی، خیابان مازیار، خیابان امیرکبیر، خیابان نهضت، خیابان جام جم، خیابان رازی، خیابان فردوسی، میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل قدیم که در حال ساخت می‌باشد)، خیابان مهدیه، خیابان پیام نور، خیابان شاه عباس (۱۸ دی)، خیابان شهبند، خیابان چنار بن، خیابان ملامجدالدین، خیابان دروازه بابل، بلوار فرح آباد، خیابان معلم، خیابان شهید اندرخورا، خیابان خیام، خیابان ارتش، خیابان صبا، خیابان خیام (مولن رژ) و نام مناطق معروف ۶۰۰ دستگاه. کوی شفا. کوی مهر. قرق. کوی برق. سید الشهدا. طبیعت ۱و۲. ساری کنار. طبرستان. مهدی‌آباد. در شمال شهر و راهبند سنگتراشان، دخانیاتِ راهبند در جنوب شهر و مختاریه، میدان امام، فرح‌آباد و شهدا (دروازه گرگان) در نام برد و مجموعه بلوارها و میدان‌های دیگر و… می‌توان اشاره کرد.

مناطق الحاقی به شهر ساری

ردیف نام محله منطقه شهری جمعیت (۱۳۹۵) سال الحاق
۱ هولا منطقه ۱ ۲۷۸۴ ۱۳۹۵
۲ ذغال‌چال منطقه ۱ ۳۹۶۴ ۱۳۹۵
۳ میانرود منطقه ۳ ۱۰۸۷ ۱۳۹۵
۴ گل‌چینی منطقه ۳ ۱۰۳۸ ۱۳۹۵
۵ بالاسنگریزه منطقه ۳ ۸۲۸ ۱۳۹۵
۶ پایین سنگریزه منطقه ۳ ۳۲۳ ۱۳۹۵
۷ پل گردن منطقه ۳ ۲۸۱۹ ۱۳۹۵
۸ آهی دشت منطقه ۳ ۴۰۹۲ ۱۳۹۵
۹ بالادزا منطقه ۳ ۳۶۳۲ ۱۳۹۵
۱۰ پایین‌دزا منطقه ۳ ۱۹۴۵ ۱۳۹۵
۱۱ مهدشت منطقه ۳ ۴۲۲۰ ۱۳۹۵
۱۲ قرق منطقه ۲ ۱۰۷۰۴ ۱۳۹۵
۱۳ دریک منطقه ۲ ۴۹۲ ۱۳۹۵
۱۴ شرف آباد منطقه ۲ ۳۱۲۲ ۱۳۹۵

شهرهای خواهرخوانده

جستارهای وابسته

منابع

پیوند به بیرون

  • وبگاه فرمانداری ساری
  • وبگاه شهرداری ساری
  • فلسفه نامگذاری شهر ساری
  • نامه سید حسین فلاح، به رئیس پژوهشکده ساری‌شناسی درخصوص نامگذاری شهر ساری
  • آداب و رسوم در شهر ساری گیتی شکری.

Tags:

ساری تاریخچهساری جغرافیاساری مردمساری در اشعار فارسی (پارسی)ساری مناطق تاریخی و ثبت ملی ساری گردشگریساری مشکلات شهریساری مناطق تفریحی ساری آموزشساری اقتصادساری زیر ساخت‌های ساری بوستان‌ها و پارک‌های ساری هتل‌های ساری بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ساری افراد سرشناس سارویساری فرهنگ و هنرساری سینما ساری ورزشساری سیاستساری محلات ساری شهرهای خواهرخواندهساری جستارهای وابستهساری منابعساری پیوند به بیرونساریSari.oggاستان مازندرانایرانباداب سورت ساریدربارهٔ این پروندهشمال ایرانشهرستان ساریفهرست پایتخت‌های ایرانویکی‌پدیا:راهنمای رسانهپرونده:Sari.ogg

🔥 Trending searches on Wiki فارسی:

شاه عباس بزرگجهنم سبز (فیلم)انزالچنگیز خاندیوید بکامالفبای فارسیبهرام افشارییدالله بایندرفتیش پارضاشاهبریتانیاماکروپنیسسیروس گرجستانیجنگ ایران و عراقسپاه پاسداران انقلاب اسلامیانا لله و انا الیه راجعونایرانناپلئون (فیلم ۲۰۲۳)خانه کاغذی (مجموعه تلویزیونی)سید جواد رضویاناز مقعد به دهانمنی‌پاشیهفت خبیثشاهنشاهی اشکانیاحمد جنتیگلشیفته فراهانیابیشهره (خواننده)پمپ کلیتورالشاه اسماعیل یکممحمدباقر مجلسیخداخیس شدن واژنحسن شماعی‌زادهحماسکوسکوسچه گوارااحمدشاهسوپرنیکولا تسلاتیم ملی فوتبال افغانستانگادوین منشانوک پستانزیاد نخالهبندرعباسپورنوگرافی هاردکورتحریک نوک پستاندیلدو بندداراعتیاد جنسیابابیلکانر مک‌گرگورسرزمین مادری (مجموعه تلویزیونی)لبه کوچکاعمال جنسی زنان زن‌آمیزاندازه واژن انسانقرآنمذیمحمد مصدقفهرست خوانندگان ایرانیسیاوش قمیشیهوش مصنوعیمظنون (مجموعه تلویزیونی)ایلومیناتیپیکی بلایندرز (مجموعه تلویزیونی)مریم رجویحمید صفتهمجنس‌گرایی زنانهملکشاه یکمخبر (شهر)چهار زن و یک مردلیلا فروهرمجتبی ملکیتحقیر آلت کوچکمجید واشقانیشاهنشاهی ساسانیبهمن هاشمیبازار بزرگ ایرانریکاردو آلوز🡆 More