نیشابور

نِیْشابور تلفظ ^{راهنما·اطلاعات}(فارسی نوشده از فارسی میانه:           نیو شاهپوهر، به معنی: شهر نوساختهٔ شاهپور؛ به‌الفبای لاتین: Nishapur) شهری در استان خراسان رضوی، مرکز شهرستان نیشابور و دومین شهر بزرگ استان پس از مشهد است. در دامنه‌های بلندی‌های بینالود در شمال‌شرق ایران جای گرفته، از مهم‌ترین مراکز تاریخی، گردشگری، صنعتی برای کشور و منطقه می‌باشد و همچو نمادی از تاریخ و فرهنگ ایران نامبرده می‌شود.شهر نیشابور برپایهٔ سرشماری همگانی ۱۳۹۰ ۲۳۹٬۱۸۵ نفر و همهٔ شهرستان، ۴۳۳٬۱۰۵ نفر جمعیت دارد. یک سوم باشندگانش، نوجوان‌‌اند و میزان جمعیت آن نسبت به استان ۷ درصد است. در ۲۰۱۰م به ICCN (شبکهٔ میان‌شهری همیاری فرهنگی ناپدیدار) پیوست و از ۲۰۱۵م عضو جامعهٔ کهن‌شهرهاست. شهرداری آن در ۱۳۱۰/ ۱۹۳۱م به‌جای دار الإمارة ساخته شده و اکنون سه منطقهٔ شهری را پوشش می‌دهد. دورهٔ چهارم شورای اسلامی شهر نیشابور، ۱۳ عضو دارد.جایگاه تاریخی نیشابور در خراسان در فرایندی گام‌به‌گام با مشهد از دورهٔ صفویان جایگزین شده است. شکوفایی و پیشرفت همه‌جانبهٔ نیشابور و منطقهٔ آن (ربع نیشابور)، دورهٔ سده‌های میانه تا سلطنت خوارزمشاهیان بوده و در این دوران، همچون یک پایتخت فرهنگی برای ایران شمرده می‌شود. در سده یازدهم م با ۱۲۵ هزار تن جمعیت، هشتمین شهر بزرگ جهان (به‌انگارهٔ تمدن‌های شناخته‌شدهٔ آن زمان) بود. تاریخ نیشابور از دورهٔ ساسانیان آغاز می‌شود و مرکز ساتراپی ابرشهر بوده است؛ در حدود دهه‌های میانی سده سومِ م به فرمان شاپور یکم بنیان‌گذاری یا بازسازی شده است. در سال ۶۴۳م با صلح‌نامهٔ کنارنگ و عبدالله عامر فتح اسلامی به آن درآمد. از ۸۲۱م تا ۸۷۳م پایتخت امیرنشین طاهریان بود، سپس پایتختِ نخستین سطلنت سلجوقیان به‌دست طغرل گزیده شد.مسافت این شهر از راه جاده ۴۴ با مشهد ۱۲۴ ک. م، تا تهران ۷۶۸ ک. م است. باجگیران نزدیک‌ترین گذرگاه مرزی و عشق‌آباد با فاصلهٔ حدود ۱۹۰ کیلومتر، نزدیکترین پایتخت یک کشور به آن است.از ۱ مرداد ۱۳۳۵/ ۲۳ ژوئیه ۱۹۵۶ به راه‌آهن سراسری ایران پیوست. اقتصاد شهرستان نیشابور برپایهٔ کشاورزی-دام‌پروری، بازرگانی و برخی صنایع دستی و کارخانه‌ای استوار است. کاریزها (محلّی: قنات)، مهمترین منبع آبیِ کهن آن است که امروزه نیز کم‌وبیش اهمیت دارند.دو روز ۲۵ فروردین و ۲۸ اردیبهشت در تقویم رسمی ایران، به نام دو تن از برجستگان جهانی اهل نیشابور، فریدالدین عطار و عمر خیام نامگذاری شده‌است. رسانه‌های ویژهٔ نیشابور دربرگیرندهٔ چند وبگاه خبرگزاری و هفته‌نامه‌های صبح نیشابور و خیام‌نامه است.

ویرایش نوشتار برگزیده

رباعیات خیام نام مجموعهٔ اشعار غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام در قالب شعری رباعی هستند که در سده‌های پنجم و ششم هجری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او می‌باشند. این ترانه‌ها در زمان حیات خیام به واسطهٔ تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یکدسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشته یا در حاشیهٔ جنگ‌ها و کتب اشخاصی بطور قلم‌انداز چند رباعی از او ضبط شده، و پس از مرگش منتشر گردیده‌است، به همین خاطر در تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد. خیام زندگی‌اش را به‌عنوان ریاضی‌دان و فیلسوفی شهیر سپری کرد، این در حالی بود که معاصرانش از رباعیاتی که امروزه مایهٔ شهرت و افتخار او هستند بی‌خبر بودند. شهرت خیام به‌عنوان شاعر در غرب، مرهون به ادوارد فیتزجرالد انگلیسی‌است که با ترجمهٔ شاعرانهٔ رباعیات وی به انگلیسی، خیام را به جهانیان شناساند. با این حال در مجموعهٔ خود اشعاری از خیام آورده‌است که به گفتهٔ صادق هدایت نسبت همهٔ آنها به خیام جایز نیست.

در چند قرن اخیر و خصوصاً پس از ترجمهٔ ادوارد فیتزجرالد، این رباعیات بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند و به بسیاری از زبان‌های زنده و غیرزندهٔ دنیا از قبیل زبان‌های کردی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اردو، عربی، ایتالیایی، ترکی و روسی ترجمه شده و تصحیحات فروانی در آن‌ها صورت گرفته‌است. ویژگی جالبی که در شعر خیام نمایان است این است که وی با دقت نظر خاصی از لغات عربی در شعرش استفاده کرده، یعنی یا کاملاً فارسی‌گو بوده یا مانند فردوسی تا آنجا که توانسته کلمات متداول عربی در فارسی را هم استفاده نکرده و با بهره‌گیری از تنها یک یا چند لغت عربی در شعرش مفهوم خاصی را القا کرده‌است. این ویژگی کاملاً در مفهوم شعری خیام نمایان‌است. این کار خیام از آن‌رو قابل توجه‌است که در گذشته، زبان عربی را حتی می‌توان به نوعی زبان رسمی ایران دانست چرا که تمام کتب علمی و مذهبی، به‌زبان عربی نوشته می‌شده و همان‌طور که دیده می‌شود حتی قرن‌ها بعد از خیام نیز اشعار شاعران ایرانی مملو از لغات عربی‌است و این خود ممیزی است که خیام و فردوسی را از دیگر شاعران ایرانی تمییز می‌دهد.

ویرایش مشاهیر

به‌آفرید یک ایرانی خراسانی بود که در زمان ابومسلم خراسانی (در قرن اول و دوم هجری) آیینی جدید آورد و جنبش به‌آفریدان را ایجاد کرد. به‌آفرید، فرزند ماه فرودین بود. به‌آفریدیان به عنوان نخستین شورشیان ایرانی ضد عرب و ضداسلام شناخته شده‌اند، که در ناحیه بین نیشابور و هرات شروع به فعالیت کردند. مردم بسیاری به او گرویدند و کارش بالا گرفت.

موبدان زرتشتی با او مخالفت کردند و شکایت نزد ابومسلم بردند و گفتند وی نه مسلمان است و نه زرتشتی و موجب اخلال هر دو آیین است. عبدالله، شعبه او را در کوه‌های بادغیس بگرفت و نزد ابومسلم برد و او را کشتند.

درگاه:نیشابور/نوشتارهای برگزیده

ویرایش گردشگری

درگاه:نیشابور/گردشگری/۱

ویرایش ویکی‌پروژه‌ها

ویرایش نگاره برگزیده

میدان ایران، از میدان‌های مرکزی شهر نیشابور؛ ایران نامیدنِ آن برگرفته از نام سینمایی است که «بالاسان مِلیک ـ مِلکومیانس» در پیرامون این میدان با نام «ایران» ساخت که دومین سینمای نیشابور بود. این میدان رسماً پیش از ۱۳۵۷ش «شهناز» و سپس «امام خمینی» نامیده شده است.

ویرایش گفتاورد

ویرایش گوناگون

در سال ۱۰۱۱م، قحطی بزرگ در نیشابور روی داد که بر اثر بارش برف در سالی پیش از آن، سرما مزرعه‌ها، کشت‌زارها و باغستان‌ها را بی‌بازده ساخت. روایت شده است در این زمان برف زیادی بارید تا شصت و هفت بار. حتی ثروتمندان نیز بی‌غذا ماندند. بنا به آنچه در تاریخ یمینی ذکر شده، در این زمان هر روز در برخی محله‌های نیشابور بیش از چهارصد نفر جان می‌باختند. کسی نمی‌توانست به کار غسل و تدفین جان باختگان برسد. مرده‌ها از این‌رو با لباس در دل خاک جای می‌گرفتند «و مرد و زن و پیر و جوان فریاد می‌داشتند و نان نان می‌زدند و بر جای سرد می‌شدند». مردم در این قحطی از هر راهکاری برای رفع گرسنگی بهره می‌گرفتند. برخی با گیاهان خشک گرسنگی‌شان را برطرف می‌کردند. کم‌کم غذا بسیار نایاب شد، مردم گرسنه استخوان از میان زباله‌ها برداشته، خرد کرده و از آن غذایی فراهم آورده، می‌خوردند. سپس محمود غزنوی فرمانی صادر کرد تا حکومتیان انبارهای غله را بگشایند و آنچه که در انبارها است میان مردم تهی‌دست تقسیم کنند.

ویرایش ویکی‌پروژه‌ها

ویرایش آن‌چه می‌توانید انجام دهید

• الگوی {{درگاه|نیشابور}} را به نوشتارهای وابسته با نیشابور اضافه کنید.
• الگوی {{نیشابور-خرد}} را به نوشتارهای خرد نیشابور اضافه کنید.
• در پروژه‌های نیشابور همکاری کنید.
• نوشتارهای خرد نیشابور را گسترش دهید.
  • مقاله‌های خردنیشابور

ویرایش سراسرنما

ویرایش موقعیت

	چناران	چکنه، قوچان،	اسفراین
	قدمگاه، دررود، خرو ،فریمان، مشهد		همت‌آباد، فیروزه، سبزوار
		نیشابور
	کدکن، تربت حیدریه	عشق‌آباد، کاشمر	بردسکن

ویرایش رده‌ها

نیشابور در ویکی‌کتاب	نیشابور در ویکی‌انبار	نیشابور در ویکی‌خبر	نیشابور در ویکی‌گفتاورد	نیشابور در ویکی‌نبشته	نیشابور در ویکی‌واژه
راهنما و کتاب‌ها	نگاره‌ها و رسانه	رویدادها	گفتاوردها	متون	واژگان