تاریخ

درگاه تاریخ

تاریخ پژوهش در رخدادها و کارهای آدمی در گذشته‌است. هرچند غالباً این رشتهٔ مطالعاتی را در زیرگروهی از علوم انسانی یا علوم اجتماعی قرار داده‌اند، با این حال می‌توان آن را به عنوان پلی بین این دو شاخه تلقی کرد؛ زیرا روش‌های مطالعاتی مختلف آن از هر دو شاخه وام گرفته شده‌اند. تاریخ نگاران غالبا به اهمیت نوشته‌های تاریخی اشاره می‌کنند. این تأکید باعث ایجاد اصطلاح پیش از تاریخ شده که به دورانی که هنوز خط ساخته نشده بود اشاره می‌کند. تقسیم تاریخ به شکل پیش از تاریخ و پس از تاریخ بستگی زیادی به موضوع مورد مطالعه دارد زیرا خط در هر جای دنیا در زمان خاصی پدید آمده‌است. تاریخ به عنوان یک رشتهٔ مطالعاتی دارای شاخه‌ها و گرایش‌های جانبی زیادی است که از آن میان می‌توان به تاریخ‌شماری، تاریخ‌نگاری، تبارشناسی، تاریخ اقتصاد و خط‌شناسی قدیمی اشاره کرد.
ادامه...

نوشتار برگزیده

در طول جنگ جهانی اول و پیامدهای آن (۱۹۲۳-۱۹۱۴) که منجر به فروپاشی امپراتوری عثمانی گردید، دولت‌مردان عثمانی دست به کشتار همه‌جانبهٔ جمعیت یونانی باقی‌مانده در امپراتوری عثمانی (که در آن زمان بیشتر در شمال آناتولی ساکن بودند) زدند. این عملیات شامل کشتار مردم عادی و تبعیدهای اجباری زنان و بچه‌ها نیز بود که در خلال این تبعیدها به دلیل نبود آذوقه و دشواری راه جان می‌باختند.بنابر منابع متعدد صدها هزار یونانی مستقر در عثمانی در خلال این نسل‌کشی جان باختند و تنها شمار کمی از نجات‌یافتگان (به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق شرقی آناتولی مستقر بودند) به کشورهای همسایه به ویژه روسیه پناهنده شدند. با این حال پس از پایان جنگ یونان و ترکیه (۱۹۲۲–۱۹۱۹) بیشتر بازماندگان نسل‌کشی در خلال قراردادهای میان دو کشور در سال ۱۹۲۳ از زمین‌های خود رانده شده و به یونان فرستاده شدند.

دولت کنونی ترکیه به عنوان وارث امپراتوری عثمانی، مدعی است که دلیل انجام این اعمال از سوی دولت عثمانی چیزی جز دفاع از خود نبوده‌است. دولت‌مردان ترکیه همچنین ادعا می‌کنند «از آن‌جایی که دولت عثمانی احساس کرده بود یونانی‌ها با کشورهای دشمن آن‌ها، از جمله روسیه همکاری می‌کنند با این کشتارها به دفاع از خود برخاسته‌است. بدین خاطر این کار نباید نسل‌کشی خوانده شود.» این در حالیست که کشورهای عضو متفقین در جنگ جهانی اول دیدگاه متفاوتی دارند. از دید آن‌ها کشتار و قتل عام یونانیان مستقر در عثمانی توسط دولت این کشور باید به عنوان جنایت علیه بشریت قلمداد شود.
بیشتر...

زندگی‌نامه برگزیده

محمد زکریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان ایرانی که آثار ماندگاری در زمینهٔ پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته است و به‌عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) مشهور است. به گفته جرج سارتن، پدر تاریخ علم، رازی «بزرگ‌ترین پزشک اسلام و قرون وسطی بود.» این دانشمند ایرانی از آن‌جا که کتاب‌های خود را به زبان عربی می‌نوشت، نزد غربیان به جالینوس عرب نیز مشهور بوده‌است. به پاس زحمات فراوان رازی در داروسازی روز پنجم شهریورماه (۲۷ اوت)، روز بزرگداشت زکریای رازی شیمی‌دان بزرگ ایرانی و روز داروسازی نام‌گذاری شده است.
بیشتر...

دوره‌های تاریخی

رنسانس یا دورهٔ نوزایی؛ جنبش فرهنگی مهمی بود که آغازگر دورانی از انقلاب علمی و اصلاحات مذهبی و پیشرفت هنری در اروپا شد. عصر نوزایش، دوران گذار بین سده‌های میانه و دوران جدید است. نخستین بار، واژه لفظ رنسانس را فرانسوی‌ها در قرن ۱۶ میلادی، به کاربردند. آغاز دوره نوزایش را در سده چهاردهم در شمال ایتالیا می‌دانند. این جنبش در سده پانزدهم میلادی، شمال اروپا را نیز فراگرفت. رنسانس، یک تحول ۳۰۰ ساله‌است که از فلورانس آغاز شد و در انگلستان پایان یافت. رنسانس در سال‌های ۱۳۰۰ از ایتالیا آغاز شد و در طول سه قرن در سراسر اروپا انتشار یافت. به ندرت در دوره‌ای چنین کوتاه از نظر تاریخی، رخدادهای گوناگونی به وقوع می‌پیوندد. حال آنکه این قرن‌ها سرشار از تغییرات اساسی و فعالیت‌های بزرگ است. جهان امروزی نتیجهٔ همین فعالیت‌هاست، زیرا رنسانس پایه‌های اقتصادی، سیاسی، هنری و علمی تمدن‌های کنونی غرب را بنا نهاد.

تمدن‌ها

تمدن عیلامیا یا تمدن ایلام نام کشوری ست که بخش بزرگی از فلات ایران را در پایان هزاره سوم قبل از میلاد دربرمی گرفت ولی در دوره هخامنشیان به منطقه سوسیانا تقلیل یافت. نام عیلام از واژه یونانی Aylam مشتق شده که خود از ʿElām عبری وام گرفته شده است. عیلامیان کشور شان را هلمتی (Ha(l)tamti/Hatamti) «سرزمین پروردگار» می‌خواندند، اکدیان بدان Elamtu و سومریان نیم به معنای بالا، می‌گفتند. در ۲۷۰۰ پیش از میلاد، نخستین شاهنشاهی ایلامی (غیر سامی) در شوش (غرب ایران) تشکیل شد. تمدن ایلام یکی از قدیمی‌ترین و نخستین تمدن‌های جهان است. بر اساس بخش‌بندی جغرافیایی امروز، ایلام باستان سرزمین‌های خوزستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و بخش‌هایی کوچک از استان‌های فارس، بوشهر، لرستان، استان چهارمحال و بختیاری، و کرمانشاه و در دوران‌هایی تا جنوب دریاچه ارومیه را شامل می‌شد.

نوشتارهای برگزیده

نوشتارهای برگزیده:
آرامگاه کورش بزرگ • پرچم ایران • پاکسازی قومی • نسل‌کشی یونانیان • جنگ اسرائیل و لبنان • جنگ غزه ۲۰۰۹–۲۰۰۸ • غزوه بدر • اسپهبد خورشید • محمد • خیام • کوروش بزرگ • داعی کبیر • دیاکو • فرورتیش • تمدن مایا • تاریخ ژاپن
نوشتارهای خوب:
محمد زکریای رازی • یوهان سباستیان باخ
تاریخ شیمی • محمد فضولی • صفویان • شاه صفی • واقعه آمل • رضاشاه • محمدرضا شاه • احتمال تقلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) • اردشیر بابکان • مرعشیان • خان احمد خان • مارکو پولو •

یادبودهای برگزیده

در گامبیا: روز جمهوری

رویدادها

• ۱۳۵۹ - شکست عملیات نیروی دلتای آمریکا در طبس معروف به عملیات طبس
• ۱۱۸۴ پیش از میلاد – یونانیان شهر تروا را تصرف کردند.
• ۲۲۴ – نبرد هرمزدگان بین شاهنشاهی ساسانی و شاهنشاهی اشکانی که منجر به پیروزی ساسانیان و کشته شدن اردوان پنجم شد.
• ۱۷۰۴ – اولین روزنامه با چاپ منظم در بوستون آمریکا منتشر شد.
• ۱۸۰۰ – کتابخانه کنگره آمریکا در ساختمان کاپیتول در شهر واشنگتن دی‌سی گشایش یافت.
• ۱۸۷۷ – جنگ‌های روسیه با عثمانی، که نزدیک به دو سال ادامه یافت، آغاز شد.
• ۱۸۹۸ – اسپانیا پس از عدم خروج نیروهای آمریکایی از کوبا در مهلت تعیین شده، به آمریکا اعلان جنگ نمود. (در تصویر: جنگ آمریکا و اسپانیا)
• ۱۹۱۵ – دستگیری و قتل‌عام مشاهیر ارمنی در استانبول و آغاز نسل‌کشی ارمنی‌ها و تبعید ارمنیان از ارمنستان غربی توسط دولت عثمانی (ترکان جوان).
• ۱۹۷۰ – چین، نخستین ماهواره خود را که سنگین‌تر از ماهواره‌های شوروی و آمریکا بود به فضا فرستاد.
• ۱۹۸۱ – شرکت آی‌بی‌ام نخستین رایانه شخصی خود را به بازار ارائه داد که موفقیت بزرگی را برای این شرکت به همراه داشت.

زادروزها

• ۱۸۴۵ - زادروز کارل اشپیتلر شاعر سوئیسی آلمانی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۱۹
• ۱۸۵۶ - زادروز فیلیپ پتن ژنرال فرانسوی، قهرمان جنگ اول جهانی
• ۱۹۴۲ - زادروز باربارا استرایسند خواننده و بازیگر فیلم و تئاتر اهل ایالات متحده آمریکا، برندهٔ ۲ جایزه اسکار
• ۱۹۸۲ - زادروز کلی کلارکسون خوانندهٔ آمریکایی سبک پاپ و راک، آهنگساز، ترانه سرا، بازیگر و برندهٔ فصل ۱ آمریکن آیدل

درگذشت‌ها

• ۳ (قمری) - قتل حمزة بن عبدالمطلب عموی محمد
• ۲۵۲ (قمری) - درگذشت شاه عبدالعظیم از نوادگان حسن بن علی

• ۱۷۳۱ - درگذشت دانیل دفو نویسندهٔ انگلیسی، خالق رمان رابینسون کروزوئه
• ۱۹۶۰ - درگذشت ماکس فون لائو فیزیک‌دان آلمانی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۱۴
• ۱۹۶۷ - درگذشت ولادیمیر کاماروف فضانورد اهل روسیه
• ۱۹۸۰ - درگذشت آلخو کارپانتیه رمان نویس کوبایی
• ۲۰۱۱ - درگذشت ساتیا سای بابا گورو هندی، شخصیت عرفانی، خیّر و معلم

نگارهٔ برگزیده

کشته‌شدگان هولوکاست

تاریخ بر پایه مکان

تاریخ ایران پیش از آریاییان تمدن‌های شهر سوخته (در سیستان)، تمدن ایلام (در شمال خوزستان)، تمدن جیرفت (در کرمان)، تمدن ساکنان تپه سیلک (در کاشان)، تمدن اورارتو (در آذربایجان)، تپه گیان (در نهاوند) و تمدن کاسی‌ها (در کرمانشاه و لرستان) و تپورها در تبرستان (مازندران) در سرزمین ایران بودند. ایلامیان یا عیلامی‌ها از هزاره چهارم پ. م. تا هزاره نخست پ. م.، بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی پشتهٔ ایران فرمانروایی کردند. به قدرت رسیدن حکومت ایلامیان و قدرت یافتن سلسلهٔ عیلامی پادشاهی اوان در شمال دشت خوزستان مهم‌ترین رویداد سیاسی ایران در هزاره سوم پ. م. است. تا پیش از ورود پارت ها، مادها و پارسها، تاریخ سرزمین ایران منحصر به تاریخ عیلام است.

تاریخ بر پایه موضوع

تاریخ هنر به سرگذشت هنرهای زیبا، متشکل از هنرهای تجسمی، نمایشی، شنیداری و کلامی اشاره دارد و به سیر تحول آن در گذر تاریخ می‌پردازد. نقطهٔ آغاز تاریخ هنر در جهان، هنر ماقبل تاریخ و آثار هنری غارنشینان  ——— اغلب نقاشی‌ها و مجسمه‌های بدوی (به انگلیسی: primitive) و ابتدایی از حیوانات و انسان‌ها ———  است. علاوه بر هنر ابتدایی، تاریخ هنر را می‌توان بر اساس منطقه به چند عرصه تقسیم کرد. هنر خاور باستان در سرزمین‌های خاورمیانه و هندوستان، هنر یونان باستان و روم باستان، هنر بیزانس، هنر اسلامی، هنر خاور دور، هنر قرون وسطا در دوران استیلای کلیسا بر اروپا، هنر دورهٔ رنسانس، هنر نوین غربی و در نهایت هنر نوگرای دوران جدید در قرن بیستم از آن جمله‌اند. هنر ابتدایی می‌تواند هنر انسان‌های معاصر را که سبک زندگی و فرهنگی بدوی دارند، در کنار هنر انسان‌های ماقبل تاریخ در برگیرد.

آیا می‌دانستید؟

• ... که اولین مردمانی که به قاره آمریکا رفتند ایرانیان بودند؟
• ... که اولین مردمانی که قنات ساختند ایرانیان بودند؟
• ... که قنات ایران جزء هشت عجایب دنیا است؟
• ... که ایرانیان اولین مردمانی بودند که حیوانات را اهلی کردند جهت استفاده از آن؟
• ... که اولین مردمانی که کشاورزی می کردند ایرانیان بودند؟
• ... که اولین مردمانی که عطر را جهت خوشبو کردن ساختند ایرانیان بودند؟
• ... که اولین مردمانی که به آمریکا جنوبی رفتند ایرانیان بودند مثلا در شیلی بازار پرسیا وجود دارد؟
• ... که اولین مردمانی که کشتی با زورق ساختند ایرانیان بودند؟

منابع

گفتار برگزیده

رده‌ها

رده:تاریخ • رده:سال‌ها • رده:تاریخ بر پایه مکان • رده:تاریخ بر پایه موضوع • رده:تاریخ بر پایه گروه نژادی • رده:تاریخ‌نگاری • رده:باستان‌شناسی • رده:کتاب‌های تاریخی • رده:اسناد تاریخی • نقشه‌ها • نگاره‌ها • مجله‌ها • موزه‌ها • سازمان‌ها • داستان‌ها • رده:مقاله‌های خرد تاریخ • رده:گاه‌شمارها • رده:گاه‌نگاری • رده:افراد •

موضوعات

درگاه‌های وابسته

در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا