حسین فردوست: مقام امنیتی و نظامی ایرانی (۱۲۹۶–۱۳۶۶)

حسین فردوست از دوران کودکی به عنوان دانش آموز دبستان نظام وارد کلاس مخصوصی شد (۱۳۰۴) که رضا شاه برای ولیعهدش محمدرضا پهلوی ترتیب داده بود. رضا شاه که تمایل داشت در کنار فرزندش دوست و همبازی درسخوانی باشد، فردوست را مورد توجه خاص قرارداد و او به دربار راه یافت. بدینسان فردوست از کودکی نزدیکترین دوست محمدرضا شاه و محرم اسرار او شد. با عزیمت محمدرضا پهلوی به سوییس برای تحصیل در کالج له‌روزه فردوست تنها همکلاسی بود که با او به‌طور رسمی اعزام شد و طی این سال‌ها همچنان صمیمی‌ترین یار محمدرضا شاه بود. طی این سال‌ها این رابطه متقابل تعمیق یافت و چنان پیوندی پدید شد که گویی فردوست جزء مکملی از شخصیت و زندگی محمدرضا شاه است. با آغاز پادشاهی محمد رضا شاه، فردوست همچنان در کنار او بود و این رابطه چنان بود که شاه در کتاب مأموریت برای وطنم تنها کسی را که دوست خود معرفی کرد فردوست بود: «در آن موقع دوست صمیمی من پسری بود به نام حسین فردوست که پدرش ستوان ارتش بود. حسین در دوران تحصیل در سوییس با من همدرس بود و بعد هم با درجه سرهنگی سمت استادی دانشکده افسری را عهده‌داری می‌کند و فعلاً در گارد شاهنشاهی مشغول انجام وظیفه‌است».

فردوست در سال ۱۳۳۸ رئیس دفتر ویژهٔ اطلاعات شاه بود که فعالیت‌های مقام‌های مملکتی و درباری را به خصوص دربار را به شاه گزارش می‌داد. در سال‌های ۱۳۴۰–۱۳۵۰ قائم‌مقام ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) و در سال‌های ۱۳۵۰–۱۳۵۷ همزمان با ریاست دفتر ویژه اطلاعات، رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی بود.

رفتار و مواضع ارتشبد فردوست در زمان حوادث سال‌های ۱۳۵۶–۱۳۵۷، به انقلاب ۱۳۵۷ و سرنگونی سلسله پهلوی کمک کرد، شایعاتی را دربارهٔ وی بر سر زبان‌ها انداخت. فردوست در خاطراتش عملکرد خود علیه حکومت پهلوی در زمان اوجگیری انقلاب را تأیید می‌کند. ازجمله، فردوست در صدور اعلامیهٔ بی‌طرفی ارتش در صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، نقش تعیین‌کننده داشت. در وفاداری او به خاندان پهلوی و همچنین نخست‌وزیر وقت (شاپور بختیار) ابهام‌هایی وجود دارد. کتاب خاطرات فردوست با نام «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» در ۲ جلد توسط انتشارات مؤسسهٔ اطلاعات و مؤسسهٔ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شده‌است. در جلد دوم کتاب، تصاویری از رجال پهلوی مشاهده می‌شود.

فردوست پس از انقلاب به صورت پنهان در ایران زندگی می‌کرد و سرانجام در آبان ۱۳۶۲ در خانه پدری‌اش توسط نیروهای اطلاعاتی دستگیر شد و سرانجام در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۶ درحالی که ۴ سال در بازداشت به سر می‌برد و به نگارش کتاب خاطرات خود می‌پرداخت در ۷۰ سالگی و بر اثر سکتهٔ قلبی درگذشت و در بهشت زهرا (قطعهٔ ۱۰۸، ردیف ۵۵، شماره ۲۵) به خاک سپرده شد.

• فهرست فرماندهان ارتش ایران
• اعلامیه بی‌طرفی ارتش

فردوست، حسین. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. انتشارات اطلاعات ۱۳۷۰ جلد اول صفحه‌های ۱۷ و ۶۲۵.

• ارتشبد فردوست