جیرفت: شهری در استان کرمان

جیرُفت مرکز شهرستان جیرفت در جنوب استان کرمان است.

تمدن پیدا شده در جیرفت از کهن‌ترین تمدن‌های بشری و آثار خطی به‌دست آمده از این تمدن قبل از خط میخی کشف شده در بین‌النهرین و از نخستین شهرهایی است که حدود پنج هزار سال پیشدر فلات ایران پدید آمدند. جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، برابر ۱۳۰٬۴۲۹ بوده‌است.

جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
کشورجیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت ایران
استانکرمان
شهرستانجیرفت
بخشمرکزی
نام(های) پیشینجِردوس، کامادای، سبزواران
سال شهرشدن۱۳۲۵
مردم
جمعیت۱۳۰٬۴۲۹ نفر +۲۷٫۴۷٪ افزایش
جغرافیای طبیعی
مساحت۲۳٫۶Km²
ارتفاع۷۰۲ متر از سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه
  • کمینه مطلق: ۴- درجه
  • بیشینه مطلق: ۴۸+ درجه
میانگین بارش سالانه۲۲۰/۲ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه۱۶ روز
اطلاعات شهری
شهردارهادی ربّانی
تأسیس شهرداری۱۳۳۰
ره‌آوردمرکبات، خرما، انواع سیفی جات و محصولات جالیزی،انواع میوه‌های سردسیری
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۴
وبگاه
شناسهٔ ملی خودروجیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت ایران۶۵ ص
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت ایران۷۵ د
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت ایران۷۵ ی
جیرفت بر ایران واقع شده‌است
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت
جیرفت
روی نقشه ایران
۲۸°۵۴′۴۰″شمالی ۵۷°۳۹′۴۵″شرقی / ۲۸٫۹۱۱۱°شمالی ۵۷٫۶۶۲۶°شرقی / 28.9111; 57.6626

نام گذاری

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
جیرفت، سازمان جهاد کشاورزی
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
جیرفت، بلوار پیامبراعظم (ص)

جیرفت از دو کلمه جیر به معنی پست و پایین و افت به معنی افتاده تشکیل شده‌است و به‌طور کلی جیرفت به معنای جلگه پست آبرفتی است. در برخی منابع نام شهر را به معنای کنار رود دانسته‌اند و نظر دیگر اینکه جی مخفف جوی آب نام داشته و رُفت فعل ماضی از مصدر رُفتن و روییدن و پاک کردن است که گفته می‌شود این شهر در گذشته به وسیله سیل مهیبی از بین رفته که پس از آن گفته شده «جی رفت».

از جیرفت به عنوان هند کوچک و بهشت کشاورزی ایران، یاد می‌شود؛ که در طول زمان به لقب‌های این شهر درآمدند.

پیشینه جیرفت

پیش از اسلام

کهن‌ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته‌است؛ ولی یوسف مجیدزاده معتقد است که با کشف یک زیگورات با قدمت بیش از پنج هزار سال، آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه‌های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت باستان‌شناسان باید دربارهٔ دانسته‌ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند. اگرچه به این نظر انتقاداتی وارد آمده، از جمله باستان‌شناس آمریکایی، موسکارلا که معتقد است در تأیید صحت چندین و چند شیء نه محل مبدأ و نه زمان آن قابل اثبات است. همچنین یافته‌های کاملاً منحصر به فرد در جیرفت اصالت آنها را زیر سؤال می‌برد.

در حمله اسکندر به ایران طبق گفته اریستوبولوس، اسکندر در گذر از هند به فارس، از این منطقه گذر کرده‌است و در جیرفت با نئارکوس در یاسلار خود دیدار داشته و از آبادانی شهر، منطقه و کاخ‌ها و نیایشگاه‌های آن نام می‌برد.

پس از اسلام

جیرفت در زمان خلافت عمر (دومین خلیفه پس از پیامبر)، خلیفه دوم (سال ۲۳ هجری قمری) به دست اعراب (به فرماندهی سهیل‌بن عَدی) فتح شد. جیرفت در این زمان مرکزِ ولایت کرمان به‌شمار می‌رفت. بار دیگر در زمان خلافت عثمان، خلیفه سوم (۲۳–۳۵ هجری قمری) مجاشع بن مسعود سُلَمی آن را گشود.

در سده اول، ولایت کرمان، به ویژه شهر جیرفت، از عمده‌ترین مراکز خوارج به‌شمار می‌رفت و مُهَلّب بن ابی‌صُفره اَزْدی، در سال ۷۷ هجری قمری در آنجا با خوارج جنگید که منجر به شکست و رانده شدن آنان از جیرفت شد. در سال ۱۳۰ هجری قمری، جیرفت نبردگاه عامر بن ضُباره با شَیبان بن عبدالعزیز یشکُری، به سبب مخالفت شیبان با مروان بن‌محمد، آخرین خلیفه اموی، بود که به شکست شیبان انجامید.

تا قرن سوم هجری جیرفت محل نزاع و کشمکش مخالفان علیه حکومت مرکزی بود؛ تا اینکه؛ یعقوب لیث صفاری و برادرش عمر، پس از سرکوبی اهالی جیرفت و قوم کوفچ، آنجا را تسخیر کرد. مقارن حکومت صفاریان، بر آبادانی جیرفت افزوده شد. شاید بتوان بیشترین اهمیت جیرفت را در این دوره و حتی پس از آن، قرار گرفتن شهر در محل اتصال دو راه اصلی دانست: یکی راه هندوستان از طریق جالق و دیگری راه خلیج‌فارس، از طریق بندرعباس. در این زمان کالاهای تجار از قُمادینِ جیرفت به دیگر نقاط کشور صادر می‌شد.

جیرفت در سده چهارم، مجمع تجار، بزرگ‌تر از اصطخرِ فارس و بسیار آباد بود. دژی با چهار دروازه به نام‌های شاپور، بم، سیرجان و مصلی داشت و دارای مسجد جامع، بازار، حمام‌های پاکیزه، میوه‌های سردسیری و گرمسیری چون خرما و جوز و ترنج، و معادن بسیار، به ویژه نقره، بود و در جوی‌های آن زر یافت می‌شد. مسجد جامع شهر که با آجر و گچ ساخته شده بود نزدیک دروازه بم و دور از بازار قرار داشت. در قرن نهم ابن خردادبه از جیرفت به عنوان بزرگ‌ترین شهر کرمان یاد کرده‌است، جغرافی‌نویسان این دوره، از دیورود (هلیل‌رود) در جیرفت، که قدرت گرداندن شصت آسیاب را داشت مطالبی آورده‌اند. کوره جیرفت دارای شهرهای بسیار بود و شهری به نام هرمزملک، (نباید آن را با هرمز کنونی یکی دانست) متعلق به دوره ساسانی، در راه جیرفت ـ بم قرار داشت. پس از عمر و لیث بعد از مدتی سامانیان جیرفت را در تصرف داشتند. در سال ۳۲۴ هجری قمری، جیرفت که همچنان مرکز ولایت کرمان محسوب می‌شد، بدست معزالدوله دیلمی افتاد. در سال ۳۶۰ هجری قمری عضدالدوله دیلمی آنجا را تصرف کرد. در زمان تسلط آل بویه بر جیرفت این شهر مرکزیت سیاسی زمستانی را مانند دوران سلجوقی داشته‌است. مرگ عضدالدوله و ضعف آل بویه تا قرن پنجم هجری زمینه را برای تهاجم بیگانگان به جیرفت فراهم کرد.

در سال ۳۹۰ هجری قمری ابونصربن عزالدوله بختیار (از امرای دیالمه) و سپس بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و سال بعد طاهربن احمد صفاری (حاکم سیستان) جیرفت را تسخیر کردند. در اواسط سده پنجم، به سبب ضعف امرای دیلمی، بیشتر نواحی کرمان و از جمله جیرفت را اقوام کوفچ غارت می‌کردند.

در سال ۴۴۳ هجری قمری شخصی به نام ملک قارود پسر چغری بیگ سلجوقی به جیرفت حمله کرده و با مقاومت کوچ نشینان کوفچ روبرو شده و کوفچیان سخت در مقابل او مقاومت کردند. این‌ها مردمانی بودند که به واسطه پناهگاه‌های سخت به کسی باج نمی‌دادند ولی در نهایت ملک قارود با حیله آن‌ها را شکست داد.

ملک قارود پس از قلع و قمع طوایف قفص (کوچ) و استیلای بر عمان و سواحل خلیج فارس و ایجاد امنیت در جیرفت، پایتخت قشلاقی خود را در سه ماه زمستان تا اردیبهشت‌ماه به مدت چهار تا پنج ماه در جیرفت انتخاب کرد؛ زیرا این منطقه بسیار آباد و حاصلخیز بوده‌است.

در دوره حکومت سلجوقیان، به‌ویژه در دوره محمدبن ارسلانشاه بر آبادانی جیرفت افزوده شد و به دستور وی کاروان سراها، مساجد و مدارس بسیاری در جیرفت احداث شد. در همین دوره، برای نخستین بار از شهرکی به‌نام قُمادین یاد شده که آن را محله‌ای خارج از شهر و مسکن عمده تجار خارجی دانسته‌اند. قمادین مخزن نفایس چین، ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمینیه، آذربایجان، ماوراءالنهر، عراق، خراسان و فارس بود. جیرفت تا اوایل نیمه دوم سده ششم، شهری نیکو بود و ام‌القرای کرمان محسوب می‌شد. بعد از ارسلانشاه و جانشینان او، دوران فترت و سستی حکومت سلجوقیان شروع شد. در سال ۵۶۲ هجری قمری به سبب شایع شدن بیماری و مرگ، طغرل شاه بن محمد و ترکان و غلامان شهر را غارت کردند. طغرل شاه بیشتر دوران سلطنت را به دلیل علاقه به جیرفت در این شهر گذرانده بود. در بیستم فروردین سال ۵۶۵ هجری قمری در همین شهر وفات یافت.

بعد از مرگ طغرل شاه در اثر رقابت و جنگ‌های فرزندان وی جیرفت رو به ویرانی نهاد؛ چنان‌که در سال ۵۶۶ هجری قمری، بهرام‌شاه، قمادینِ جیرفت را غارت و شهر و روستاهای آن را ویران کرد. این اختلافات و جنگ‌های خانگی باعث شد غزها در نبردی سپاه کرمان را در باغین شکست دادند و متوجه جیرفت شدند. در سال ۵۷۵ هجری قمری آن‌ها بدون برخورد با هیچ مانعی جیرفت را به تصرف درآوردند و با حمله‌ای وحشیانه جیرفت را به کلی نابود کردند؛ چنان‌که محمدبن ابراهیم در تاریخ سلجوقیان و غزها (ص ۱۳۷–۱۲۹) نوشته‌است: «و بیچاره اهل جیرفت، غافل و بیخبر ناگاه به سرایشان فرود آمدند و صد هزار نفس را به انواع تعذیب و شکنجه هلاک کردند و سر در ولایت نهادند و هر کجا ناحیتی معمور بود یا خطه‌ای مسکون دیدند، آثار آن مطموس و مدروس گردانیدند.»

پس از آن جیرفت مدتی، در دوره ملک دینارغز در آرامش نسبی به سر برد. در آن دوره، دارالملک کرمان بود و به دلیل آب و هوای مطبوع لقب جَنَّه اَرْبَعَةِ اَشهُر (بهشت چهار ماه) داشت. در سال ۶۰۰ هجری قمری، امیرقطب‌الدین مبارز، از ملوک شبانکاره، دور جیرفت حصار کشید و قدرت دفاعی شهر را بالا برد. در سال ۶۱۹ هجری قمری، منطقه به دست قراختاییان افتاد.

حمله مغول‌ها

شهر جیرفت بر اثر حمله مغول‌ها، در سال ۶۲۱ هجری قمری به کلی ویران شد. جیرفت قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جنوب کرمان بود. در اواسط قرن هفتم، که مارکوپولو از جیرفت دیدن کرده، از ویرانی آن به دست تاتارها (مغول) گزارش داده و نام شهر جیرفت (یا شاید قمادین) را «کاماندو» و ناحیه مجاور آن را «رئوبارل» (رودبار) ضبط کرده‌است. به گفته وی (همان‌جا)، برخی از شهرهای ناحیه، از ترس حمله دزدانِ قبیله قراوناس (ظاهراً ساکن مکران)، با دیوارهای بلند گلی محصور شده بودند.

از حوادث مهم دوره صفوی، حمله بلوچ‌ها به جیرفت و غارت آنجا بوده‌است که بسیاری از آن‌ها پس از جنگ در این منطقه ساکن شده‌اند و اکنون در جمعیت این شهرستان ادغام شده و در کنار طوایف دیگر این شهرستان زندگی می‌کنند.

در دوران زند جیرفت بدون حادثه مهم و قابل توجهی زمان را پشت سر گذاشت در دوران قاجار جیرفت مجدداً رو به آبادانی گذاشته‌است.

با انقراض حکومت قاجار و روی کار آمدن رضاخان و دوران فترت، حد فاصل قاجار و پهلوی در جیرفت ناامنی و غارت اموال مردم شروع شد و بر اثر کمی باران و آب این منطقه طی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ دچار خشکسالی و قحطی شدیدی گردید.

موزه باستان‌شناسی جیرفت

موزه باستان‌شناسی جیرفت، موزه‌ای کوچک است و بخش عمده مجموعهٔ آن را ظروف تزئینی ساخته شده از سنگ صابون تشکیل می‌دهد. موزه در فضای کم خود نزدیک ۵۰۰ شی نفیس، با نقوش ناشناخته و پر رمز و راز مربوط به هزاره سوم قبل میلاد مسیح را در خود جای داده و در سال ۱۳۸۳ تأسیس شده‌است.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
نقش مایه عقرب-انسان از سنگ صابون (تمدن هلیل رود جیرفت_هزاره سوم پیش از میلاد)
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
پیکر عقاب از سنگ صابون (تمدن هلیل رود جیرفت_هزاره سوم پیش از میلاد)

مراکز باستانی و تاریخی

مقبره میرحیدر (گورخانه)

مقبره میرحیدر (گورخانه) یادگاری از دوره صفویه است که در باغی بسیار زیبا و محصور از درختان مختلف، در اسفندقه جیرفت قرار دارد. نقشه گنبد آن از داخل چهارضلعی و در مراحل بعد به هشت طاق‌نما تبدیل شده و گنبد مدوری بر روی آن احداث گردیده‌است.

شهر دقیانوس

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
شهر دقیانوس و تپه‌های کنار صندل

شهر اسلامی دقیانوس (جیرفت قدیم) در شمال شهرستان جیرفت جای گرفته مربوط به دوره سلجوقیان است. با توجه به وسعت ۴۰ کیلومتری این شهر که هسته مرکزی آن تنها ۱۲ کیلومتر وسعت دارد، این شهر جزو بزرگ‌ترین شهرهای اسلامی کشور محسوب می‌شده‌است.

همچنین سریالی مربوط به آثار باستانی جیرفت به نام مجموعه تلویزیونی شهر دقیانوس که به کارگردانی مهرداد خوشبخت در سال ۱۳۹۰ از شبکه یک سیما پخش شد.

تپه‌های کنار صندل

کنار صندل یک مکان باستان‌شناسی مربوط به عصر برنز است که در جنوب جیرفت استان کرمان قرار دارد.

آنجا دو تپه وجود دارد: تپه کنار صندل الف و تپه کنار صندل ب که چند کیلومتر با هم فاصله دارند و ارتفاعشان به ترتیب ۱۳ و ۲۱ متر است. در تپه کنار صندل ب، یک برج دو طبقه با پایه نزدیک به ۱۳٫۵ هکتار پیدا شد. همین‌طور کتیبه‌ها و الواحی با خطی ناشناخته پیدا شده‌است.

مراکز

علمی

دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، دانشگاه پیام نور،دانشگاه جیرفت،دانشگاه آزاد واحد جیرفت و حوزهٔ علمیه امام صادق، جیرفت را تبدیل به یک شهر دانشگاهی کرده که بیش از ده هزار دانشجو در ۷ واحد دانشگاهی این شهر در سال ۹۸ در حال تحصیل بوده‌اند.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
دانشگاه جیرفت


دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، کتابخانه عمومی خدیجه کبری، کتابخانه عمومی غدیرمحمدآباد، کتابخانه عمومی شهیدمدنی و کتابخانه امام صادق پژوهش‌سرای دانوزی در جیرفت دایر است.

حمل و نقل

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
میدان شهدای جیرفت

حمل و نقل شهری اغلب با تاکسی انجام می‌شود و اتوبوسرانی به‌طور محدود فعالیت دارد.

نرم‌افزارهای درخواست خودرو اسنپ و ماکسیم در جیرفت فعال هستند.

فرودگاه جیرفت طی هرهفته دو پرواز رفت و برگشت به فرودگاه بین‌المللی مهرآباد دارد.

در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۰۲ نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه جیرفت انجام شد و ۱۰٬۶۴۰ نفر مسافر و ۸۶٬۸۵۹ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند.

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی

  • بیمارستان امام خمینی
  • بیمارستان آیت‌الله کاشانی
  • بیمارستان خصوصی قائم به مدیریت دکتر محمود دریجانی
  • کلینیک تخصصی و فوق تخصصی ولایت
  • کلینیک شبانه‌روزی ابن سینا
  • ساختمان تخصصی نور
  • کلینیک فرهنگیان جیرفت

پارکها و فضای سبز شهری

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
بوستان شهید دلیری

برخی پارک‌ها و بوستان‌های شاخص و مهم شهر جیرفت:

  • پارک شهید دلیری… مساحت۱۳۰۰۰۰ متر مربع
  • پارک ولیعصر… مساحت ۴۷۵۰۰ متر مربع
  • پارک باغ ملی… مساحت ۱۵۰۰۰ متر مربع
  • پارک لاله… مساحت ۳۱۹۸۰ متر مربع
  • پارک شقایق… مساحت ۶۵۸۸ متر مربع
  • پارک شهید بینا… مساحت ۱۰۸۰۰ متر مربع
  • پارک جهاد… مساحت ۲۶۵۲۰ متر مربع
  • پارک بانوان… مساحت ۶۵۰۰۰ متر مربع

اقلیم و جغرافیای طبیعی

شهر جیرفت در ارتفاع ۷۲۰ متر از سطح دریا و در دره‌ای پهن گسترده شده و از موقعیتی دشتی و کوهستانی برخوردار است. ارتفاع مرکز شهر جیرفت از حداقل ۶۶۱ متر (محلهٔ سرجاز) تا حداکثر ۸۱۹ متر (فرودگاه جیرفت) متغیر است.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
ارتفاعات بحر آسمان(ساردوئیه) شمال جیرفت
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
ارتفاعات جبال بارز، شمال شرق جیرفت

این شهر از شمال، مشرق و مغرب بین ارتفاعات ساردوئیه، جبال بارز و اسفندقه محصور است. کوه‌های جیرفت دنباله رشته کوه زاگرس جنوبی و ارتفاعات مرکزی می‌باشند و این بلندی‌ها شامل بحر آسمان در شمال و شمال‌غرب و جبال بارز در شرق و شمال شرقی هستند. قله نشانه با ارتفاع ۳۸۸۶ متر بلندترین قلّه جیرفت و کوه شاه جبال بارز با ارتفاع ۳۷۴۱ متر از مهم‌ترین قلل جیرفت است.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
شهر جیرفت، بوستان ولیعصر
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
مراتع ساردوئیه

جیرفت در فصول مختلف سال تحت تأثیر وزش بادهای محلی، منطقه‌ای و برون منطقه‌ای قرار می‌گیرد که این بادها آب و هوای آن را دستخوش تغییرات می‌کنند.

  • بادهای غربی و جنوب غربی که در فصل پاییز، زمستان و بهار با انتقال رطوبت از دریای سرخ، مدیترانه، خلیج فارس و اقیانوس هند و برخورد با جبهه هوای سرد و خشک شمالی سبب ایجاد ابر و بارندگی می‌شوند.
  • بادهای سرد شمال شرقی:همزمان با نفوذ توده هوای سرد سیبری به نواحی جنوبی (درفصل پاییز و زمستان) و کمبود رطوبت و گرادیان فشاری بالا بین ارتفاعات مجاور و مناطق پست، باعث وزش تند باد از جهت شمال شرقی به سمت دشت جیرفت می‌شود.

شدت این بادهای سرد گاهی به ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد ویک تا سه شبانه روز ادامه پیدا می‌کند. با فروکش کردن باد، دما به شکل محسوسی در این مناطق کاهش پیدا می‌کند.

  • باد لَوار: باد لوار یکی از بادهای معروف در منطقهٔ جنوب کرمان است. باد لَوار بادیست بسیار داغ که از سمت جنوب غربی می‌وزد و از بیابانهای عربستان نشأت می‌گیرد. زمان وزش باد لوار از تیر ماه تا شهریورماه است.
  • باد هوشا: در تابستان، بادی بسیار گرم، در گویش محلی به نام هوشا (Hušā) و کوهباد، از کوه‌های شمال و شمال شرقی به سمت جلگه‌های جیرفت می‌وزد. این باد، که گاهی تا یک هفته می‌وزد، رطوبت را کاهش می‌دهد.
  • بادهای موسمی در فصل تابستان باعث انتقال رطوبت آب‌های جنوب به جیرفت شده و مسبب هوای شرجی و رگبارهای تابستانه هستند.
  • بادهای خشک با جهت جنوب‌غربی - شمال‌شرقی در طول فصل بهار سبب وزش باد شدید و گاهی طوفان و گرد و خاک می‌شوند.
جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
جریان هلیل رود در تابستان

شهر جیرفت به واسطه ۳ رود شور - ملنتی و هلیل احاطه شده‌است. در این بین هلیل رود به طول ۴۰۰ کیلومتر تنها رود دائمی استان کرمان، از کوهستان‌های شهرستان بافت، رابر و ساردوئیه سرچشمه گرفته از مرکز شهر جیرفت می‌گذرد و برای بخش کشاورزی بسیار حائز اهمّیت است که طی سال‌های اخیر با آینده‌نگری‌های غلط و پیش‌بینی انتقال آب سررشته‌های آن در شُرُف نابودی قرار دارد.

آب و هوا

شهر جیرفت به علت قرار گرفتن در عرض‌های جنوبی کشور و واقع شدن در ارتفاع نه چندان بالا، دارای تابستان‌های گرم و نسبتاً مرطوب و زمستان‌هایی معتدل و کوتاه است؛ به شکلی که روزهای با دمای صفر درجه یا کمتر در طول فصل سرد از یک هفته تجاوز نمی‌کند و کمتر اتفاق می‌افتد.

سردترین روزهای سال در جیرفت در ماه ژانویه (دی‌ماه و اوایل بهمن‌ماه) اتفاق می‌افتد و برودت هوا گاهی تا ۴ درجه سانتی‌گراد زیر صفر تنزل پیدا کرده و سبب خسارت به بخش کشاورزی می‌شود. این در حالی است که شدت گرما در ماه ژوئن (اواخر خرداد و تیرماه) به اوج خود می‌رسد و بیشینه دما به ۴۸+ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

وضعیت بارندگی

شهر جیرفت به علت قرارگیری در دامنه جنوبی رشته کوه جبال بارز از کویر لوت جدا شده و میزان بارش در این منطقه به‌خصوص در مناطق کوهپایه ای و مرتفع، قابل ملاحظه است.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
کوه‌های پربرف منطقه سربیژن

میزان بارندگی شهرستان جیرفت به‌طور میانگین بیش از ۲۲۰ میلی‌متر در سال است و این رقم در مناطق کوهستانی اطراف به بیش از ۴۰۰ میلی‌متر می‌رسد. طبق یک آمار بلند مدت منطقه خرمشاهی دلفارد با میانگین سالانه ۴۲۶٫۲ میلی‌متر بیشترین بارندگی استان کرمان را به خود اختصاص داده‌است.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
جنگل‌های منحصر به فرد انارشیطان، ۲۰ کیلومتری شمال جیرفت

حجمی قابل توجه از بارش سالیانه جیرفت مربوط به فعالیت توده‌های سودانی است؛ این سامانه‌ها با ماهیتی گرم از آبان تا اردیبهشت ماه با تأمین رطوبت از دریای سرخ، خلیج فارس و دریای عمان سبب بارشهای نافع در شهرستان جیرفت می‌شوند.

جیرفت: نام گذاری, پیشینه جیرفت, موزه باستان‌شناسی جیرفت 
سرو کوهی (اُرس) پوشش غالب ارتفاعات جیرفت

در مجموع تعداد روزهای بارانی جیرفت بیش از ۲۸ روز در سال است. در این بین، بهمن‌ماه با ۱۰ روز بیشترین روزهای بارانی را دارد. پرباران‌ترین ماه سال در جیرفت دی‌ماه با میانگین ۷۰ میلیمتر و کمترین میزان در تیرماه با ۱ میلی‌متر است.

در طول بعضی از سال‌ها و در طی فصل تابستان با نفوذ بادهای موسمی اقیانوس هند به عرض‌های شمالی تر، جیرفت شاهد رخداد رگبارهای سنگین باران است. شکلی از این بارش‌ها در عصرگاه روز ۱۶ مردادماه ۱۳۹۲به همراه طوفانی با سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت جیرفت را درنوردید و در مدت زمان بسیار کوتاه بیش از ۴۱ میلی‌متر باران بارید و سبب خسارت به زیرساخت‌های شهر جیرفت شد.

بارش برف در شهر جیرفت

گرچه اغلب سال‌ها جیرفت شاهد ریزش تگرگ و سرماریزه و در مناطق اطراف شاهد برف سنگین است، اما ریزش برف در شهر جیرفت رخدادی کم‌سابقه تلقی می‌شود و مستلزم نفوذ جریان‌های بسیار سرد قطبی و تابع شرایط خاص هواشناسی است.

آخرین بارش برف در شهر جیرفت در زمستان ۱۳۵۱ خورشیدی رخ داد. هنوز هم از آن سال به عنوان سال برفی یاد می‌شود آن بارش برف از آغاز شب یازدهم دی ماه پس از بارانی بی‌وقفه شروع به باریدن کرد و تا قبل از ظهر روز بعد ادامه داشت. در مجموع ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر برف به زمین نشست و سبب شکسته شدن شاخه‌های درختان شد. شهر جیرفت در دوران قاجار نیز برفی به مراتب سنگین تر را به خود دیده‌است.

در مطبوعات قاجار و خاطرات به جای مانده از دوران ناصرالدین شاه که خاطره نویسی در آن جایگاه ویژه‌ای داشت به برف سنگین دوران حکمرانی محمدحسن خان سردار بر ایالت وسیع کرمان و بلوچستان اشاره شده‌است.

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان چنین نوشته‌است:

"درسال ۱۲۶۹ قمری مصادف با ۱۸۵۲ میلادی ... در جیرفت از بلوکات کرمان تگرگی بارید که هر دانه آن حدود ۵ سیر (۳۷۵ گرم) وزن داشت بر اثر این تگرگ چند گله گوسفند در صحرا هلاک و بعضی از مردم ناقص‌العضو شدند و چندین رأس گاو هم کشته شدند. ایشان در دو صفحه بعد نیز می‌نویسد:

"... زمستان در کرمان بسیار سخت شد، به طوری که در بلوک جیرفت که هرگز برف نمی‌بارید، ۳ شبانه‌روز برف بارید و شدت سرما به حدی رسید که بسیاری از مردم و اموالشان از بین رفتند.

در روزنامه وقایع اتفاقیه به همان تاریخ و در جلد سوم کتاب ناسخ‌التواریخ نیز به این برف و به دنبال آن شیوع وبایی کشنده اشاره شده‌است.

سد جیرفت

سد جیرفت پنجمین سد بتونی ایران است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهر جیرفت در محلی معروف به «تنگ نراب» بروی هلیل رود احداث شده‌است. ارتفاع این سد ۱۳۴ متر، طول تاج آن ۲۵۰ متر و گنجایش کل مخزن آن ۴۳۰ میلیون متر مکعب است و با شش دریچه قدرت تخلیه ۶۴۰۰ مترمکعب آب را در هر ثانیه و توانایی تولید سی هزار کیلووات برق را دارد. دریاچه سد جیرفت به مساحت تقریبی ۱۲۰۰۰۰ مترمربع حدود ۱۴۲۰۰ هکتار از زمین‌های شهرستان جیرفت را آبیاری می‌کند.

کار ساخت سد جیرفت در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در حکومت پهلوی آغاز شد و پس از انقلاب ۱۴ سال به درازا انجامید و نهایتاً در سال ۱۳۷۱ خورشیدی خاتمه یافت.

پس از اتمام ساخت سد جیرفت، ۴ سال زمان برای آب‌گیری آن در نظر گرفته شد اما در زمستان ۷۱ با سیل عظیمی با دوره بازگشت ۸۰۰ سال به میزان ۵۰۳۵ مترمکعب بر ثانیه مواجه شد و بدون آنکه آسیبی به آن وارد شود، بخش بسیار زیادی از آب را ذخیره و حدود نیمی از آن را به اراضی پایین دست و هامون جازموریان رها کرد.

منابع

پیوند به بیرون

Tags:

جیرفت نام گذاریجیرفت پیشینه جیرفت موزه باستان‌شناسی جیرفت مراکز باستانی و تاریخیجیرفت مراکزجیرفت اقلیم و جغرافیای طبیعیجیرفت آب و هواجیرفت سد جیرفت منابعجیرفت پیوند به بیرونجیرفتاستان کرمانشهرستان جیرفت

🔥 Trending searches on Wiki فارسی:

لیگ قهرمانان اروپاگرگیعانحمیرافهرست اعدام‌شدگان سرشناس به فرمان صادق خلخالیاستان مازندرانپورنوگرافیبندر انزلیمافیا (بازی گروهی)شاه عباس بزرگحمیدرضا هدایتیمحسن تنابندهپوزیشن میسیونریماساژ اروتیکآزیترومایسیننقش‌های جنسی همجنس‌گرایانپایتخت (فصل ۴)قلعه الموتنادر جهانبانیگیباشگاه فوتبال استقلال تهرانوینستون چرچیلمترجم گوگللوپرامیدحسین بن علیکیلیان امباپهشوشتررضاشاهتمایلات جنسی در اسلامچغازنبیلشاه اسماعیل یکممقیمان ناکجاایلان ماسکچه گوارامعافیت از سربازی در ایرانوینیسیوس جونیوررضا ملک‌زادهعلی اسماعیلیرضا بیک ایمانوردیدرکونیشهرک اکباتاننزاریهتریاکگاه‌شماری شاهنشاهیازبکستانیوتیوببوکاکیبیت‌کویناستان خوزستانرامین رضاییانمثل هیچ‌کستیم ملی فوتبال ترکمنستانبوسهجزیره قشمفرامرز خودنگاهکریم آقاخانخسرو شکیباییالهام‌السادات اصغریحسن مجتبیایران اینترنشنالفریدون جیرانیماری‌جوآناآدری هپبورنسید مجتبی خامنه‌ایسوندگذاری میزراهیدائموسینورزشگاه آزادیکیربه‌کیرمالیشادمهر عقیلیاهوازحمله مغول به ایرانشهره آغداشلومحمدباقر مجلسیآمیزش جنسی معلقسربازی اجباری در ایرانمسمومیت با قرص برنجعشق‌بازیسید علی خامنه‌ای🡆 More