امین‌الله رشیدی: آهنگساز ایرانی

آهنگ‌سازی و خوانندگی رشیدی در رادیو ایران از سال ۱۳۲۷ خورشیدی آغاز و تا پایان سال ۱۳۴۴ به‌طور پیوسته ادامه داشته و در این مدت بیش از ۱۲۰ آهنگ ساخته‌است. همچنین او یکی از شناخته شده ترین چهره‌های موسیقی ایران است.

امین‌الله رشیدی
اطلاعات پس‌زمینه
نام تولد	امین‌الله رشیدی
زاده	۴ اردیبهشت ۱۳۰۴ ‏(۹۸ سال)
ژانر	موسیقی سنتی ایرانی
سال‌های فعالیت	۱۳۲۷–اکنون
ناشر(ان)	آوای نکیسا

امین‌الله رشیدی، ۴ اردیبهشت ۱۳۰۴ در شهر راوند کاشان متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کاشان سپری کرد و بلافاصله پس از پایان تحصیل در یکی از دفاتر اسناد رسمی تهران مشغول به کار شد. وی در سال ۱۳۴۴، بنا به مقتضیات شغلی از کار در رادیو استعفا داد. رشیدی در سال ۱۳۳۶ خورشیدی، ازدواج کرد که حاصل آن دو فرزند دختر و پسر (افسانه و صباح) است.

وی در اردیبهشت ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی، در برنامهٔ خندوانه شبکهٔ نسیم شرکت کرد. او همچنین در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ برای کاندیدا شدن نام نویسی کرد، ولی شورای نگهبان به خاطر کهولت سن صلاحیتش را رد کرد.

امین‌الله رشیدی تحصیل و نقاشی قالی ایرانی را نزد هنرمندانی همچون، محمد دبیر الصنایع و حسن نقش‌پور اراکی فرا گرفت و در زمانی کوتاه تا مرحلهٔ طراحی و ابتکار پیش رفت. همزمان، مقدمات نوازندگی تار را نیز نزد حسن نقش‌پور آموخت.

رشیدی از راه شنیدن صفحات گرامافون و آثار خوانندگان دهه ۱۳۲۰ رادیو ایران با ردیف آواز ایرانی آشنا شد. در اوائل ورود به تهران اصول نت‌خوانی را نزد موسی معروفی در کلاس‌های شبانه هنرستان موسیقی (تالار وحدت کنونی) و نیز به مدت یکی دو ماه در کلاس موسیقی مسعود معارفی فرا گرفت. وی یکی از نخستین خواننده‌های ایرانی آشنا با خط بین‌المللی موسیقی (نت) است. او همچنین تئوری آواز را نزد مهدی فروغ در هنرستان موسیقی آموخت. پس از یادگیری نت، نوازندگی تار را رها کرد و از آن پس نت آهنگ‌هایی را که می‌ساخت، بدون استفاده از ساز، به روی کاغذ می‌آورد.

در سال ۱۳۲۸، موسی معروفی واسطه آشنایی رشیدی و علی‌محمد خادم میثاق رهبر یکی از ارکسترهای رادیو ایران، شد. او از همان سال به عنوان خواننده و آهنگساز فعالیت خود را در رادیو آغاز کرد و نخستین بار ترانه «رنج جدایی» از ساخته‌های موسی معروفی را در مایهٔ افشاری با ارکستر او در رادیو اجرا کرد.

وی همزمان در برنامه‌های موسیقی ارتش که شب‌های جمعه ساعت ۷:۳۰ بعد از ظهر از رادیو ایران پخش می‌شد، در ارکستری به سرپرستی علی تجویدی می‌خواند و در چند برنامه رادیویی محمد بهارلو نیز شرکت نمود. رشیدی در مدت فعالیت در رادیو ایران حدود ۱۲۰ آهنگ ساخت. شعر برخی از ساخته‌هایش سروده خود اوست (مانند ترانه دریا) اما آهنگ‌های وی بیش‌تر برای اشعار تورج نگهبان، بیژن ترقی، مهرداد اوستا، فریدون مشیری، رضا ثابتی، نظام فاطمی، ابوالقاسم حالت، نواب صفا، عبدالله الفت و پرویز وکیلی ساخته شده‌اند.

اغلب ساخته‌های رشیدی توسط ارکسترهای شماره ۱ و ۲ رادیو ایران اجرا شده‌اند که از نوازندگی و همکاری حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم، عباس شاپوری، محمد میرنقیبی، انوشیروان روحانی، ولی‌الله البرز، یاوری، حدادی و دیگران برخوردار بودند. این اجراها تحت نظارت و سرپرستی مشیر همایون شهردار و حسینعلی ملاح ضبط و پخش شده‌اند. رشیدی با آذر عظیما و فرخنده عمیمی‌نژاد از خوانندگان رادیو ایران نیز تصنیف‌های دو صدایی اجرا کرده‌است.

شیوهٔ رشیدی در خوانندگی و آهنگ‌سازی، مرز میان سنت و نوگرایی است؛ به قول خودش حد وسط را انتخاب کرده‌است. او می‌گوید: «اگر این میانه‌روی و اعتدال در تمام امور دنیا جاری بود چهره جهان و زندگی خیلی زیباتر و مطبوع‌تر از آنچه تا کنون هست می‌بود.» رشیدی دربارهٔ موسیقی کلاسیک و ردیف آوازی که سینه به سینه حفظ شده و کامل‌ترین صورت آن به وسیله موسی معروفی نت‌نویسی شده‌است، نظریاتی دارد و معتقد است که در اجرای آوازها، به شرط حفظ اصالت ایرانی و به خصوص تلفیق آن با شعر پارسی، باید شیوه‌ای نو ایجاد کرد و از تکرار مکررات آن هم به‌طور گسترده امساک نمود.

همچنین او در کاربرد واژه‌های هنر و هنرمند حساسیتی خاص دارد. وی به اعتبار قول بزرگان و هنرشناسان می‌گوید: «هنر یعنی خلاقیت و هنرمند یعنی خلاق و آفریننده. بنا بر این اگر در یک اثر هنری اعم از شعر و موسیقی و نقاشی و غیره، ابتکار و نوآوری به چشم نخورد، به این معنی که اگر در قطعه‌شعری یک مضمون نو و در آهنگی حتی یک ملودی جدید و زیبا نتوان پیدا کرد، این دیگر هنر نیست و صاحب چنین آثاری مستحق لفظ هنرمند نه؛ و بر همین منوال، برچسب کلمه هنرمند به خواننده یا نوازنده یا صاحب اثر دیگری که فاقد شیوه‌ای نو و ابتکاری و مستقل در کارشان باشند، جایز نیست. باید به این مجریان ماهر و مسلط و چیره‌دست هنر آفرین گفت و با اطلاق کلمه استاد از آنان تقدیر کرد و ارجشان را پاس داشت!» امین الله رشیدی مسن ترین خواننده جهان است.

• افسونگر
• عطر گیسو
• بخت گمشده
• چشم شب
• دلم تنگ است
• من عشقم

• سپیده
• جان جهان
• افسانه
• اشک
• گل برافشان
• جلوه عشق

فسانه وجود

آوخ که شام تیره محنت سحر نداشت

نخل امید و شاخه هستی ثمر نداشت

بر ما همای فر سعادت گذر نکرد

از حال دل به جز من و دل کس خبر نداشت

رفتیم گر ز دست، کسی را خبر نشد

مردیم گر ز درد، به قلبی اثر نداشت

جز اشک چشم و خون دلم در میان نبود

گویی که خوان هستی از این بیش‌تر نداشت

کی می‌نهاد بار مصائب به دوش ما

گردون به ناتوانی ما گر نظر نداشت؟

نازم به سخت‌جانی این جان بی‌شکیب

کز من به جان رسید و ز من دست برنداشت

این یافت زیب هستی و آن شد سوی عدم

افسانه وجود حدیثی دگر نداشت

از زندگی چو مرگ سیه می‌گریختم

بر چهره گر نشان و صفای هنر نداشت

دیدی که آخر این دل دیرآشنای من

در دامی اوفتاد که راه مفر نداشت؟