اردکان: شهری در استان یزد، ایران

این شهر در ۶۱ کیلومتری شمال غربی شهر یزد قرار گرفته‌است.

اردکان
کشور	ایران
استان	یزد
شهرستان	اردکان
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	آرتاکاوا
سال شهرشدن	۱۳۱۳
مردم
جمعیت	۷۵٬۲۷۱ نفر براساس سرشماری سال ۱۳۹۵
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱٬۰۴۰ متر از سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه	۶۳٫۱ میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردار	احمدرضا متالهی
ره‌آورد	ارده، کنجد، حلواارده، روناس، فرش جهانی اردکان، زیلو، انار، کرباس، زنجیر اردکانی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۵
وبگاه	شهرداری اردکان
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۶۴ ب
کد آماری	۱۵۵۱
اردکان روی نقشه ایران ۳۲°۱۸′۵۵″شمالی ۵۴°۰۰′۴۰″شرقی / ۳۲٫۳۱۵۲۸۳°شمالی ۵۴٫۰۱۱۱۹۷°شرقی / 32.315283; 54.011197

اردکان به معنی سرزمین مقدس که از دو کلمه «ارد + کان» تشکیل شده‌است که ارد به معنی «مقدس» و کان به معنی «سرزمین» است. برخی نیز معتقدند که احتمالا اردکان از کلمه پهلوی «ارتاکان» یا «ارتاکن» به معنی راستی و درستی گرفته شده‌است. اردکان در کتب تاریخی به یونان کوچک مشهور است و در سال‌های اخیر به واسطه اینکه زادگاه آقای سیدمحمد خاتمی ریاست جمهور سابق ایران و نظریه‌پرداز گفتگوی تمدن‌ها بوده، به شهر گفتگو و لبخند شهره شده‌است.

سابقه شهر اردکان را به بعد از اسلام می‌رسانند. شهرستان اردکان در سال ۱۳۲۴ با بخش های مرکزی،‌میبد و خرانق راه اندازی گردید. گفته شده اولین هسته شهر اردکان کنونی در قرن هشتم هجری قمری بنیاد گذاشته شد. در مورد وجه تسمیه اردکان گفته شده که این نام از دو بخش «ارد» و «کان» تشکیل شده که ارد به معنای مقدس (به احتمال بسیار ریشه در ارت اوستایی در معنای راستی دارد) و کان در معنای جایگاه و مکان است. بر این اساس احتمال می‌رود که بانیان شهر اردکان یا ارتاکان زرتشتی بوده باشند. از لحاظ تاریخی شهر اردکان از دوره افشار به بعد جزی ایالت یزد بوده و در تمام دوره قاجار نیز جزو این ایالت محسوب می‌شد.

 

• زردُگ از مناطق باستانی اردکان است که آثاری مربوط به سده‌های پنجم و ششم هجری را در خود جای داده‌است. به نظر باستان شناسان میدان قلعه بعد از زردگ اقامتگاه دوم اردکانی‌ها بوده‌است.^{[نیازمند منبع]}
• مسجد زیرده و مسجد جامع از بناهای مربوط به قرن دهم هجری
• مسجد حاج محمد حسین و خانهٔ سروری در محله چرخاب مربوط به دوره قاجاریه
• خانهٔ تقدیری که هم‌اکنون محل ادارهٔ میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اردکان است
• سردر مجدالعلما
• خانهٔ آیت‌الله خاتمی که موزهٔ رجال شهرستان اردکان است
• بازار قدیمی چهارسوق
• کوچهٔ آشتی‌کنان واقع در بازار چهارسوق
• کوچه‌ها و ساباط‌های محله‌های چرخاب و زین‌الدین
• حمام قدیمی بازار چهارسوق
• آتشکده شامهر زرتشتیان شریف آباد
• آسیاب دِژُک (دُزُّگ)

اردکان دارای قناتهای متعددی است. با همه اهمیتی که قنات‌ها در تداوم حیات متعادل و زاینده کویر دارند، امروزه، در اثر ورود و رواج شیوه‌های غیر بومی همچون چاه‌های عمیق در کویر، بیشتر قنات‌ها یا به‌طور کامل خشک هستند یا در آستانه خشک شدن.^{[نیازمند منبع]}

از مهم‌ترین معادن اردکان و ایران می‌توان به معدن سنگ آهن چادرملو، و اورانیم ساغند اشاره کرد. معادن باریت، سیلیس، سنگ‌های ساختمانی، و خاک مرغوب آن جهت صنایع کاشی نمونه‌های مورد اشاره هستند.

اردکان به‌عنوان قطب فولاد (منطقه ویژه اقتصادی فولاد) درنظر گرفته شده‌است. از بزرگ‌ترین کارخانجات که در حوزه فولاد و سایر صنایع در حال راه‌اندازی هستند عبارت‌اند از:

1. کارخانجات گندله‌سازی اردکان
2. کاشی دانیال سرام اردکان (راد سرام)
3. نیروگاه سیکل ترکیبی چادرملو
4. کارخانه آهن اسفنجی (DRI)
5. شرکت سرمایه‌گذاری فولاد غدیر
6. شرکت آهن و فولاد ارفع
7. شرکت الکترود گرافیتی ایران
8. مجتمع فولاد اردکان
9. شرکت کاشی و سرامیک گلسرام
10. شرکت کاشی ایفاسرام
11. کارخانجات کاشی صدف وزیر مجموعه‌ها
12. کاشی خاتم
13. مجتمع چینی بهداشتی رزسفید
14. شرکت صنایع خودرو کویر ایران
15. شرکت سرامیکهای صنعتی اردکان
16. کارخانجات نساجی اردکان
17. شرکت دامپروری میلشبار
18. گروه کارخانجات شیشه اردکان
19. کاشی سنا
20. کاشی خورشید اردکان
21. مجتمع چاپ نینوا اردکان

و کارخانجات مختلفی در حوزه‌های صنایع غذایی، بهداشتی، تبدیلی، گرمایشی، سرمایشی، قطعه‌سازی وغیره.

پسته و حلوا ارده اردکان نیز معروف است. البته اردکان از دیر باز به داشتن صنعتگران بنام و خلاق شهره بوده که می‌توان به عنوان مثال از محمدعلی فولادی اردکانی ملقب به میرزابزرگ نام برد که در صنعت آهنگری شهره بوده و هنوز تعدادی از ساخته‌های دست او موجود است.

این کویر که سیاه کوه نام دارد مهم‌ترین کویر منطقه یزد است. شکل آن درست مثل یک نعل اسب ست که با جهت شمال غربی - جنوب شرقی در شمال اردکان قرار گرفته‌است. این منطقهٔ کویری بین دو کوه منفرد سیاه‌کوه به ارتفاع ۲۰۵۰ متر در شمال و هریشت به ارتفاع ۱۹۳۹ متر در جنوب واقع است و مکانی ست مناسب جهت جذب جریان‌های آبی و سیلابی که از دامنهٔ این دو کوه سرازیر می‌شود.

ارده و حلوا ارده (که از کنجد به دست می‌آید) از سوغاتی‌های مشهور این شهر است.

پسته

یکی از مهم‌ترین محصولات تولیدی در اردکان پسته است. اکثر مزارع پسته در منطقه احمدآباد، چاه افضل و حسن آباد انارکی وجود دارد.^{[نیازمند منبع]} منطقه معروف به دم کفتار (سمت چپ جاده اردکان به چوپانان) یکی از مناطق دارای مزارع پسته است.

 

• دانشگاه اردکان
• دانشکده طب سنتی اردکان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان
• دانشگاه پیام نور اردکان
• دانشکده فنی و حرفه‌ای شهید بهشتی اردکان
• دانشگاه علمی کاربردی واحد اردکان
• دانشگاه علم و هنر اردکان

از محلهای دیدنی باید پیرهریشت و پیر سبز چک چک را نام برد، که هر دو بر روی کوه بنا گردیده‌اند، و زیارتگاه زرتشتیان از سراسر جهان هستند. دیگر جاهای دیدنی اردکان عبارت‌اند از خانه تقدیریها-خانه خاتمی -خانه سروری درمحله چرخاب -دربند صدرالفضلا -محلات قدیمی زین‌الدین / بازارنو / کوشکنو /کملاق /علی بیک و چرخاب - مجموعه آب انبارهای شهراحمدآباد - قنات عیش‌آباد احمدآباد -جنگلهای کویری حسن ابادانارکی-منارجنبان خرانق -منطقه حفاظت شده سیاه کوه در حاشیه روستای حسن‌آباد انارکی- امامزاده سید نورالدین-امامزاده سید هاشم شریف اباد—حوض عباس و…

•  
  برج بازار نو
•  
  نمایی از ساختمانی واقع در شهر قدیمی اردکان
•  
  نمایی از ساختمانی واقع در شهر قدیمی اردکان
•  
  نمایی از ساختمانی واقع در شهر قدیمی اردکان

•   ایمولای ایتالیا: از ۲۸ آگوست ۲۰۱۹

• آب، خاک، ماشین، سال ۵، شماره ۳۷، صفحات ۴۴–۴۳
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.