محمد بن عبدالله نیشابوری شهرتیافته به ابوعبدالله، حاکمِ نیشابوری همچنین ابن البَیِّع (۹۳۳–۱۰۱۴ (میلادی)) محدث برجسته، فقیه شافعی، تاریخنگار محلّی و قاضی ایرانی در سدهٔ چهارم قمری بود؛ به تصوف نیز گرایش داشت، چندی نیز سفیر دوسویهٔ سامانیان و بویهیان بود.
او حدیثآموزی را نزد بزرگان نیشابور آغاز کرد و به مرو، بخارا، ری، همدان، بغداد، کوفه و مکه سفر کرد.
ابوعبدالله حاکم نیشابوری محمد بن عبدالله | |
---|---|
زادهٔ | ۳ مارس ۹۳۳ ۳ ربیعالاول ۳۲۱ نیشابور |
درگذشت | ۱ سپتامبر ۱۰۱۴۳ صفر ۴۰۵ نیشابور |
نژاد | ایرانی فارسی |
تحصیلات | علم حدیث، فقه شافعی |
پیشه | قاضی، محدث، سفیر |
سالهای فعالیت | آغاز حدیثآموزی از ۹ سالگی (۳۳۰ (قمری)-تا پایان عمر) |
شناختهشده برای | تاریخنویسی محلّی، وضعکنندهٔ «علم درایة»، تقسیم صحابهٔ به دوازده گروه |
آثار | مستدرک علی الصحیحین. تاریخ النَیسابورییّن وغیره |
شهر زادگاه | نیشابور |
منصب | قاضی |
مکتب | محدثان سدهٔ چهارم قمری |
حاکم از نسل ابراهیم بن طهمان بود. نام او محمد و نام پدرش عبدالله بوده. کنیه اش ابوعبدالله است؛ ابوعبدالله محمّد بن عبدالله
القاب:امام المحدثین، محدث الخراسان
انساب:الضبّی، الطهمانی، النیسابوری، الحافظ، الحاکم، ابن البیع
او از سنّ ۹سالگی (۳۳۰ق) و تحت نظر پدر و داییاش شروع به سماع حدیث کرد و از سنّ ۱۶سالگی نوشتن را شروع کرد (۳۳۷ق) در ۲۰ سالگی در سفری به عراق برای شنیدن حدیث رفت و پس از بجای آوردن حج، به خراسان و ماوراءالنهر بازگشت و در نیشابور ساکن شد.
در زمان دولت سامانیان و در سال ۳۵۹ق به قضاوت شهر نسا منسوب شد و نیز پس از مدتی قضاوت جرجان (گرگان امروزی) را به او پیشنهاد کردند که این سمت را نپذیرفت. در همان روزها به عنوان سفیر دولت سامانی به دربار آلبویه رفتوآمد داشت و در کارهای سیاسی، قضایی و اجتماعی فعّال بود. حاکم سرانجام پس از ۸۴ سال زندگی -که بیشتر در پیِ دانش جوئی و نوشتن بودهاست-در صفر سال ۴۰۵ هجری قمری درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
در زمان حاکم، نیشابور یکی از بزرگترین مدارس حدیثی جهان اسلام بهشمار میرفتهاست و همچنین به دلیل سفرهای علمی حاکم، در کتابهای تاریخ و سرگذشت نامهها تعداد استادان وی را بیش از ۱۰۰۰تن ذکرکردهاند.
پدر و داییاش، محمد بن یعقوب الأصم، ابوبکر النجاد، محمد بن یعقوب الشیبانی ابن الأخرم، محمد بن عبدالله بن أحمد الصفار، ابوسهل بن زیاد، محمد بن صالح بن هانئ، ابوالنضر محمد بن محمد الفقیه، ابوحامد أحمدبن علی بن حسنویه، محمد بن علی المذکر، عبدالباقی بن قانع، ابوبکر أحمد بن إسحاق الصبغی، ابوعلی الحسین بن علی النیسابوری الحافظ، علی بن عبدالله الحکیمی، إسماعیل بن محمد الرازی، محمد بن القاسم العتکی، ابوجعفر محمد بن محمد بن عبدالله البغدادی الجمال، محمد بن المؤمل الماسرجسی، ابوجعفر محمد بن أحمد بن سعید الرازی صاحب ابن وأره، محمد بن أحمد بن محبوب محدث مرو، القاسم بن القاسم السیاری، أحمد بن محمد بن عبدوس العنزی، محمد بن أحمد الشعیبی الفقیه، إسماعیل بن محمد بن الشعرانی، ابوأحمد بکر بن محمد المروزی الصیرفی، حاجب بن أحمد الطوسی، علی بن حمشاد العدل، ابوعمرو عثمان بن أحمد الدقاق البغدادی، الحسین بن الحسن الطوسی، الحسن بن یعقوب البخاری، عبدالله بن درستویه، عبدالرحمن بن حمدان الجلاب شیخ همذان، علی بن محمد بن محمد بن عقبة الشیبانی، محمد بن حاتم خزیمة الکشی، محمد بن أحمد بن بالویه الجلاب، ابوعمرو ابن السمّاک، دعلج بن أحمد، ابوالعباس المحبوب، ابوجعفر بن عبید الحافظ الهمدانی، ابویحیی نافلة عبدالله بن یزید المقری، ابواسحاق بن فرأسالمالکی، ابوسهل محمد بن سلیمان الحنفی.
ایشان در زمینه تضعیف راوی فعال بوده. بهطور مثال عبدالرزاق بن همام که از بزرگترین راویان اهل سنت هست را نوشته لایحتجج به
علیابن الإمام، محمد بن ابو منصور الصرام، ابوعلی بن النقار (مقرئ کوفه)، ابوعیسی بکار (مقرئ بغداد).
ابوعلی بن ابوهریرة، ابوالولید حسان بن محمد، ابوسهل الصعلوکی
الحاکم در روز چهارشنبه سوم (۵) یا هشتم (۶) صفر سال ۴۰۵ در نیشابور در حالی که از حمام بیرون آمده بود و هنوز لنگ حمام را از خود باز نکرده بود تا جامعه بپوشد به سکته درگذشت. او را در نیشابور به خاک سپردند و قاضی ابوبکر حیری یکی از مشاهیر زهاد و علمای عصر بر او نماز گذارد.
This article uses material from the Wikipedia فارسی article ابوعبدالله حاکم نیشابوری, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.