فیلم ۲۰۰۹ آواتار: فیلم علمی تخیلی آمریکایی ساختهٔ جیمز کامرون

در این فیلم سم ورثینگتون، زوئی سالدانیا، استیون لانگ، میشل رودریگز و سیگورنی ویور ایفای نقش می‌کنند. داستان فیلم در اواسط قرن بیست و دوم جریان دارد؛ زمانی که انسان‌ها به‌منظور استخراج مادهٔ معدنی ارزشمند آنابتانیوم در حال استعمار پاندورا — یک قمر سرسبز قابل سکونت از یک غول گازی در منظومه ستاره‌ای آلفا قنطورس — هستند. گسترش استخراج از معدن‌ها زندگی یک قبیله از ناوی‌ها که گونه‌ای مانند انسان در پاندورا هستند را تهدید می‌کند. عنوان فیلم به یک بدن ناوی اشاره دارد که از نظر ژنتیکی دستکاری‌شده و از طریق مغز یک انسان از راه دور عمل می‌کند. این روش دورحضوری برای تعامل با بومیان پاندورا استفاده می‌شود.

آواتار
پوستر انتشار سینمایی
کارگردان	جیمز کامرون
تهیه‌کننده	جیمز کامرون جان لاندو
نویسنده	جیمز کامرون
بازیگران	سم ورثینگتون زوئی سالدانیا استیون لانگ میشل رودریگز سیگورنی ویور
موسیقی	جیمز هورنر
فیلم‌بردار	مائورو فیوره
تدوین‌گر	استیون ای. ریوکین جان رفوآ جیمز کامرون
شرکت تولید	استودیو قرن بیستم لایتستورم اینترتینمنت رت‌پک انترتینمنت اینجینیوز فیلم پارتنرز
توزیع‌کننده	فاکس قرن بیستم
تاریخ‌های انتشار	۱۰ دسامبر ۲۰۰۹ (۲۰۰۹-۱۲-۱۰) (لندن) ۱۸ دسامبر ۲۰۰۹ (۲۰۰۹-۱۲-۱۸) (ایالات متحده)
مدت زمان	۱۶۲ دقیقه
کشور	ایالات متحده
زبان	انگلیسی
هزینهٔ فیلم	۲۳۷ میلیون دلار +۹ میلیون دلار (پخش مجدد)
فروش گیشه	۲٫۹۲۳ میلیارد دلار

توسعهٔ آواتار از سال ۱۹۹۴ هنگامی که کامرون پیش‌نویس ۸۰ صفحه‌ای از فیلم‌نامه را می‌نوشت، آغاز شد. فیلم‌برداری این فیلم قرار بود پس از تکمیل تایتانیک کامرون در سال ۱۹۹۷ آغاز شود و برای انتشار در سال ۱۹۹۹ برنامه‌ریزی شود؛ اما به گفتهٔ کامرون هنوز فناوری لازم برای دستیابی به دیدگاه خود از فیلم در دسترس نبود. کار بر روی زبان ناوی در سال ۲۰۰۵ آغاز شد و کامرون در اوایل سال ۲۰۰۶ توسعهٔ فیلم‌نامه و جهان داستانی آواتار را آغاز کرد. بودجه رسمی این فیلم ۲۳۷ میلیون دلار بودُ اما دیگر برآوردها هزینهٔ ساخت فیلم را بین ۲۸۰ تا ۳۱۰ میلیون دلار و هزینهٔ تبلیغات را ۱۵۰ میلیون دلار تعیین کرده‌است. این فیلم از تکنیک‌های جدید فیلم‌برداری همراه بود و با فناوری ضبط حرکت گسترده‌ای ساخته شد و برای نمایش با کیفیت مرسوم و سه‌بعدی منتشر شد. این فیلم برای تجربه چهار بعدی در سینماهای منتخب کره جنوبی نیز منتشر شد. فیلم‌سازی برجسته‌بینی آواتار به عنوان پیشرفتی در فناوری سینما شناخته شده‌است.

آواتار نخستین بار در ۱۰ دسامبر ۲۰۰۹ در لندن به نمایش درآمد و در ۱۸ دسامبر در ایالات متحده منتشر شد. جلوه‌های بصری پیشگامانه این فیلم مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و به‌طور کلی با نقدهای مثبتی همراه بود. این فیلم در طول نمایش سینمایی خود، چندین رکورد در گیشه شکست و پرفروش‌ترین فیلم آن زمان شد. علاوه بر این، فروش آواتار در ایالات متحده و کانادا، از تایتانیک کامرون پیشی گرفت که دوازده سال این رکوردها را در اختیار داشته بود. این فیلم تقریباً یک دهه پرفروش‌ترین فیلم جهان بود تا اینکه انتقام‌جویان: پایان بازی در سال ۲۰۱۹ از این فیلم پیشی گرفت اما پس از انتشار مجدد آواتار در مارس ۲۰۲۱ در چین، دوباره به مقام اول پرفروش‌ترین فیلم جهان دست یافت. آواتار نخستین فیلمی بود که بیش از ۲ میلیارد دلار فروش داشت و پرفروش‌ترین عنوان ویدیویی سال ۲۰۱۰ در ایالات متحده بود. این فیلم نامزد ۹ جایزهٔ اسکار از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد، و در نهایت برندهٔ سه جایزهٔ اسکار بهترین طراحی صحنه، بهترین فیلم‌برداری و بهترین جلوه‌های تصویری شد. موفقیت این فیلم باعث شد تولیدکنندگان لوازم الکترونیکی تلویزیون‌های سه‌بعدی عرضه کنند. و همچنین باعث محبوبیت فیلم‌های سه‌بعدی شد. کامرون پس از موفقیت این فیلم، برای ساخت چهار دنبالهٔ با استودیو قرن بیستم قرارداد بست. مراحل فیلم‌برداری اصلی آواتار: راه آب و آواتار ۳ به پایان رسیده‌است. اولی در ۲۰۲۲ منتشر شد و دومی قرار است در ۲۰۲۵ منتشر شود. دنباله‌های بعدی در ۲۰۲۹ و ۲۰۳۳ منتشر خواهند شد.

 

 

سم ورثینگتون (سمت راست) و زوئی سالدانیا (سمت چپ) که نقش اصلی فیلم را بر بازی می‌کنند.

• سم ورثینگتون در نقش جیک
• زوئی سالدانیا در نقش نیتری

سال ۲۱۵۴ میلادی است. داستان در یکی از چندین ماه سیاره‌ای در سامانه ستاره‌ای آلفا قنطورس به نام پندورا (به انگلیسی: Pandora) اتفاق می‌افتد. انسان‌ها تحت شرکتی به نام آردی‌اِی مشغول خارج کردن سنگی با ارزش و فلز مانند از دل این سیاره هستند. پندورا حاوی گوناگونی شگفت‌انگیزی از زندگی فرازمینی است، و جوی غیرقابل استنشاق برای انسان‌ها دارد، همچنین محیطی در تضاد با طبیعتی که مانند آن در روی زمین وجود دارد. نام سیاره از این جهت اشاره به وضع مصیبت‌بار آن (از دید انسان) دارد (که به اسطوره‌شناسی پاندورا بازمی‌گردد).

از میان جانداران بومی این سیاره موجوداتی شبیه به انسان هستند که ناوی نامیده می‌شوند. ناوی‌ها دارای سطح بسیار پایین‌تری از پیشرفت فنی در مقایسه با انسان‌ها هستند و نیمه وحشی و بدوی به نظر می‌آیند، اما دارای فرهنگی بسیار غنی و کل‌نگر هستند که آن‌ها را با مکان زندگی‌شان در حال تعادل قرار می‌دهد.

پندورا دارای سیستم حیات وحش نامتعارفی است، بطوری‌که سیاره و تمام موجوداتش دارای یک شبکه عصبی مشترک بوده و با هم در ارتباطند (که یادآور مفهوم گایا در اسطوره‌شناسی و جنبش‌های محیط زیستی است). ناوی‌ها از طریق نقاط اتصالی نورونی (به انگلیسی: neural interface) در انتهای گیسوان موهای خود، از نظر خودآگاهی با اسب‌های خود متصل می‌شوند، و درختان جنگل از طریق ریشه‌های خود اتصال عصبی با یکدیگر دارند. خلاصه اینکه محیط پاندورا محیطی است که دانشمندان بشری در فیلم را سخت تحت تأثیر قرار داده، و محیط منحصربه‌فرد این دنیا، مرزهای بین علم و عرفان را درهم می‌نوردد.

منابع طبیعی که بشر در این سیاره بدنبال آن است آنابتانیوم (به انگلیسی: unobtainium) (به معنی عنصر نایاب) نام دارد. این ماده نوعی سنگ کانی مرموزی است که دارای خواص میدانی عجیبی است، بطوریکه باعث ظهور آثار پادگرانشی و اختلال میدان‌ها الکترومغناطیسی می‌شود.

در سال ۲۱۵۴، منابع طبیعی کره زمین به اتمام رسیده است. مدیریت توسعه منابع زمین، سنگ معدنی ارزشمند آناباتانیوم را در پاندورا، قمری در منظومه ستاره ای آلفا قنطورس، استخراج می کند. پاندورا که آب و هوایش برای انسان ها سمی است، محل زندگی موجوداتی با پوست آبی، قدی حدود سه متر، دانا و انسان نما که با توازن با طبیعت زندگی می کنند، می باشد. برای جستجو در پاندورا، دانشمندان از موجودات ژنتیکی مطابق دورگه که تلفیقی از ناوی و انسان هستند و 'آواتار' نام دارند، استفاده می کنند. یک تفنگدار دریایی فلج به نام جیک سالی، به پاندورا فرستاده می شود تا جای برادر دوقلوی همسانش که به تازگی به قتل رسیده و قرار بود با آواتار خود به پاندورا برود را پر کند. رئیس برنامه آواتار یعنی گریس آگوستین، با این که از حضور جیک خوشحال نیست ولی به ناچار او را به عنوان محافظ شخصی می پذیرد.

در هنگام همراهی کردن آواتار های دکتر گریس آگوستین و دکتر نورم اسپلمن، آواتار جیک توسط موجودات وحشی پاندورا مورد حمله قرار می گیرد و او به ناچار به جنگل می گریزد، اما در انجا نیز با تعداد بیشتری از موجودات وحشی درگیر می شود ولی توسط یک ناوی به نام نِیتیری نجات می یابد. نیتیری کمی قبل قصد جان جیک سالی را داشت اما به خاطر نشانه ای از ایوا (الهه مقدس ناوی ها)، از این کار خودداری کرد. او در ابتدا به جیک مشکوک است اما بعد از مشاهده نشانه های بیشتری از ایوا، جیک را به قبیله خود می برد. بعد از معرفی خود به عنوان جنگجویی از قبیله تفنگداران دریایی، ایتوکان رئیس قبیله و پدر نیتیری او را در قبیله می پذیرد زیرا به گفته او جیک سالی اولین جنگجوی انسانی است که با آن مواجه شده اند، همچنین موآت رهبر روحانی قبیله و مادر نیتیری نیز به دخترش دستور می دهد که راه و رسم امیتیکا را به جیک بیاموزد. کلنل مایلز کواریچ به جیک قول می دهد که شرکت، با این شرط که جیک اطلاعات بیشتر از ناوی ها و محل گردهمایی آن ها یعنی درخت خانگی که در زیر آن منبع عظیمی از آناباتانیوم قرار دارد، تهیه کند، تحرک پاهایش را به او باز گرداند. گریس بعد از پی بردن به این مسئله، جیک و نورم را به همراه خود به یک پایگاه منتقل می کند. همراه با پذیرفته شدن جیک به عنوان عضوی از قبیله، جیک و نیتیری به تدریج عاشق همدیگر می شوند و یکدیگر را به عنوان جفت انتخاب می کنند. بعد از این که جیک از پیشروی یک بولدوزر که یک مکان مقدس برای ناوی ها را تهدید می کرد جلوگیری می کند، مدیر شرکت به نام پارکر سلفریج دستور نابودی درخت خانگی را صادر می کند. با وجود بحث و جدل های گریس که نابود کردن درخت خانگی می تواند به شبکه عصبی بیولوژیکی پاندورا صدمه وارد کند، سلفریج تنها یک ساعت به جیک و گریس وقت می دهد که ناوی ها را متقاعد کنند که درخت خانگی را ترک کنند.

جیک اعتراف می کند که برای جاسوسی برای انسان ها به پاندورا فرستاده شده بود و به این ترتیب، او و گریس توسط ناوی ها گروگان گرفته می شوند. سربازان کواریچ درخت خانگی را نابود می کنند و بسیاری از ناوی ها از جمله ایتوکان را به قتل می رسانند. موآت، جیک و سالی را آزاد می کند اما این دو توسط کواریچ و نیرو هایش به زور از آواتار های خود جدا شده و دستگیر می شوند. خلبان ترودی چاکن، که از بی رحمی کواریچ به خشم آمده است آن ها را آزاد می کند و به پایگاه گریس بر می گرداند اما گریس در هنگام فرار از کواریچ تیر می خورد. جیک با ایجاد پیوند ذهنی با توروک (موجودی مانند اژدها که مورد رعب و احترام ناوی ها است) بار دیگر مورد احترام ناوی ها قرار می گیرد و حتی رئیس جدید قبیله سوته که پیش از این مدام با جیک درگیری داشت نیز او را به عنوان رهبر خود برای مبارزه با انسان ها می پذیرد. در محضر درخت ارواح مقدس، جیک از موآت تقاضا می کند که گریس را درمان کند. موآت و  قبیله ناوی سعی می کنند که گریس را با یاری از درخت ارواح مقدس به طور دائم به بدن آواتارش منتقل کنند اما او جان می سپارد. با حمایت سوته جیک قبیله خود را با چندین قبیله ناوی دیگر را برای مقابله با انسان  ها متحد می کند. کواریچ برای تضعیف روحیه ناوی ها حمله ای را به درخت ارواح سازمان دهی می کند و جیک با ایجاد یک پیوند عصبی با درخت ارواح به درگاه ایوا دعا می کند. در جریان نبرد با انسان ها ترودی و سوته به همراه بسیار دیگر از ناوی ها کشته می شوند ولی درست زمانی که ناوی ها در آستانه شکست و نابودی کامل توسط انسان ها هستند، حیات وحش پاندورا به نجات آن ها می آیند. اتفاقی که نیتیری آن را به اجابت دعای جیک توسط ایوا تعبیر کند. کواریچ که در زرهی پیشرفته قرار دارد از سفینه در حال سقوط جان سالم به در می برد و دستگاهی که جیک با آن به آواتارش متصل است را می شکند و در نتیجه او را در معرض هوای سمی پاندورا قرار می دهد. قبل از این که کواریچ بتواند گلوی جیک را ببرد، نیتیری او را با کمانش به قتل می رساند‌ و جیک را برای نخستین بار در حالت انسانیش پیدا می کند و او را از خفگی نجات می دهد. به استثنای جیک، نورم و چند نفر دیگر، باقی انسان ها از پاندورا تبعید می شوند. در پایان جیک به طور دائم با کمک درخت ارواح به بدن آواتارش منتقل می شود.

جیمز کامرون در این فیلم از گنجاندن اشاره‌های سیاسی هیچ ابایی از خود نشان نداده‌است. محور فیلم حول موضوع دستیابی به منابع طبیعی بسیار باارزشی می‌چرخد بنام «آنابتانیوم» (به انگلیسی: unobtainium) که «نمادیست از حرص و طمع بشری» که نژاد انسانی را برای تصرف آن منابع وادار به جنگ با موجودات بومی سیاره پندورا کرده‌است.

سرهنگ کواریچ، فرمانده عملیات نظامی در فیلم (به بازیگری استیون لانگ)، بومیان ناوی را (که شباهت واضحی با سرخ‌پوستان آمریکایی دارند) را متوحش می‌نامد، و استفاده وی از واژگانی همچون «شوک و بهت» (به انگلیسی: shock and awe)، «مبارزه با تروریسم»، و «حمله یا جنگ پیش‌دستانه» (به انگلیسی: preemptive strike) یادآور وقایع جنگ‌های آمریکا در کشورهای خاورمیانه است.

فیلم همچنین در رساندن پیغامی در دفاع از محافظت از محیط زیست کاملاً رسا است.

پایان ماجرای فیلم اشاره به این دارد که همواره قدرت طبیعت بر انسان‌ها غالب می‌شود و طبق معمول انسان‌ها در جنگ با طبیعت شکست خواهند خورد. ضمناً آخر فیلم نشان می‌دهد که انسان‌ها به دنیای فانی خود بازمی‌گردند که نشان دهندهٔ این موضوع است که بشر همواره با استفاده بیش از حدّ منابع انرژی موجود در طبیعت و تخریب آن، کرهٔ زمین را به نابودی خواهند کشاند و آن‌وقت کرهٔ زمین دیگر جوابگوی نیازهای بشری نخواهد بود. و به همین دلیل باید یک زیست‌کرهٔ طبیعی دیگر همانند کرهٔ زمین را برای ادامهٔ بقای نسل بشر، جایگزین کرد تا از انقراض نسل بشر جلوگیری شود.

راجر ایبرت به این فیلم ۴ ستاره داد. سایر منتقدان نیز از این فیلم استقبال بسیار خوبی کردند.

آواتار با فروش ۲٬۹۲۳٬۰۰۰٬۰۰۰ دلار توانست پس از گذشتن از مرز یک میلیارد فیلم‌های شوالیه تاریکی، دزدان دریایی کارائیب: صندوقچه مرد مرده، ارباب حلقه‌ها: بازگشت پادشاه و تایتانیک را پشت سر بگذارد و پرفروش ترین فیلم تاریخ سینما شود. آواتار، آواتار: راه آب، تایتانیک، جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد، انتقام‌جویان: جنگ ابدیت و انتقام‌جویان: پایان بازی تنها فیلم‌هایی هستند که فروشی بیش از ۲ میلیارد دلار داشته‌اند.

جیمز کامرون در ابتدا اعلام کرد که آواتار دارای سه دنباله خواهد بود که به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۷، ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ منتشر می‌شوند و ماجراهای آواتار ۲ در ماه پاندورا رخ خواهد داد. اما در آوریل ۲۰۱۶ کامرون اعلام کرد که دنباله‌های فیلم به چهار قسمت افزایش یافته که قرار است به ترتیب در سال‌های ٫۲۰۱۸ ٫۲۰۲۰ ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ منتشر شوند. در آوریل ۲۰۱۷ کامرون بازهم از به تعویق افتادن اکران دنباله‌های آواتار خبر داد. به این ترتیب که قسمت دوم قرار است در تاریخ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۲ منتشر شود؛ همچنین آواتار ۳ در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۴، آواتار ۴ در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۶ منتشر خواهد شد.

در فهرست زیر جوایز متعددی که آواتار کاندید و موفق به دریافت آن‌ها شده‌است، مشاهده می‌شود.

• آواتار (فرنچایز)
• آواتار: راه آب
• آواتار ۳

• وبگاه رسمی
• Official shooting script
• آواتار در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• آواتار در آل‌مووی
• آواتار در باکس آفیس موجو
• آواتار در متاکریتیک
• آواتار در راتن تومیتوز