Lergako Hilarria: Erromatar garaiko inskripzioa eta hilarria
Lergako hilarria, Lergako estela, Lergako idazkuna, Lergako inskripzioa edo Narhungesen epitafioa, erromatarren garaiko hilarri bat da, 1960an Lergan (Nafarroa Garaian) aurkitutakoa, euskal itxurako aztarna epigrafikoak dituelako nabaria; izan ere, Umme Sahar izen itxura argiki euskaldunekoa irakurtzen da.
Egun, Nafarroako Museoan dago.
| Lergako hilarria | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Sorrera-urtea | II. mendea |
| Jatorrizko herrialdea | Erromatar Inperioa |
| Ekoizpen lekua | Hispania Citerior |
| Aurkikuntza lekua | Santa Barbara baseliza (Lerga) |
| Ezaugarriak | |
| Materiala(k) | hareharria |
| Dimentsioak | 125 ( ) × 69 ( ) × 32 ( ) cm |
| Hizkuntza | latina, eusko-akitaniera eta akitaniera |
| Idazketa-sistema | latindar alfabetoa |
| Kokapena | |
| Lekua | Nafarroako museoa Hispania Citerior |
| Bilduma | Nafarroako museoa |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Nafarroa Garaia |
| Koordenatuak | 42°49′10″N 1°38′47″W / 42.8195°N 1.6464°W |
Idazkunean agertzen diren beste bi pertsona izan (antroponimo) euskararekin erlazionatuta daudela uste da: Abisunhar eta Narhunges, H (asperena) baitute, eta letra hori ez da agertzen ez iberiar testuetan ez eta zeltiberiarren artean ere. H ahoskatua euskalki guztietan zabalduta zegoen duela zenbait mende arte.
Aurkikuntza
1960an aurkitu zuten, Lergako Santa Barbara baseliza zaharraren hormetan sartua zegoelarik. Lerga Eslabatik 5 km. exkaxera dago, eta Eslaban Santakriz erromatar garaiko hiriaren aztarnategia, eta Burdin Aroko herrixka (oraindik induskatu ez dena).
Hareharriz egina da 125 zentimetro garai da, eta II. eta III. mendeen artekotzat jotzen da.
Erliebeak
Harriak dituen lau aldetatik, aurrekoak bakarrik du dekorazioa. Goiko frisoan zaldun bat dago bere zaldi gainean, erdian, eszena arkitektoniko bat; bi pertsona bi zutaberen artean eta lerro bateko inskripzioa duen ateburu baten azpian. Erdiko frisoaren azpian, maila bat sakonago dagoen lauki baten barruan idazkunaren zati handiena idatzi zuten.
Irakurketa
Transkripzioa
Alejandro Marcos Pusen arabera, eta Koldo Mitxelenak ontzat emana:
| « | VM . ME . SA . HARFI NAR . HVN . GE . SI . A . BI SVN . HA . RI . FI . LIO ANN . XXV . T . P . S . S | » |
Proposatzen diren irakurketak, laburdurak osatuta:
Epigrafistek estelako testua honela analizatu eta itzuli dute:
| « | 1) Ume Sahar(i) fi(lius) Narhungesi Abi sunhari filio ann(orum) XXV T(itulum) p(osuit) s(umptu) s(uo) | » |
| « | 2) Umme Sahar(i) fi(lius) Narhungesi Abi sunhari filio ann(orum) XXV t(estamento) p(osuit) s(obrino) s(uo) | » |
Proposatzen diren itzulpenak
| « | 1) Um.me, Sa.hari-ren semeak Nar.hun.ge.si, Abisun.ha.ri-ren 25 urteko semeari. Bere bizkar eskaini zuen epigrafea. | » |
| « | 2) Umme, Saharren semeak monumentu hau jarri dio bere lehengusuari Narhungesi, Abisunharren 25 urteko semeari horrek bere testamentuan eskatu zuena betez. | » |
| « | 3) “Umme, Sahar-en semeak, bere seme Narhunges Abisunhar-i” (edo “bere seme Narhunges abisunhar-i”, abisunhar ezizena delarik) ........ | » |
Koldo Mitxelenak azaldu zuen zergatik goiko lerroko testua "Ume, Zaharren semea" gisan irakur eta itzul zitekeen. Orduña Aznar epigrafistak ere bi izen direla uste du, nahiz eta "Sahar"-ek genitiboaren (noren) marka eduki beharko lukeen gramatikalki zuzena izateko. Carmen Castillok, Fernando Fernández Palaciosek eta Joakin Gorrotxategik, besteak beste, izen bakarra dela uste dute.
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q20108062
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Lergako hilarria, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.