Juba
Juba Hego Sudango hiriburua da.
Erdialdeko Equatoria izeneko estatuan dago, 550 mko garaieran eta Nilo Zurian nabigagarria den azken lekua da.
| Juba Juba | |
|---|---|
| hiria | |
 | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea |  Hego Sudan |
| Probintzia | Erdialdeko Equatoria |
| Izen ofiziala | Juba |
| Jatorrizko izena | Juba |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 4°51′N 31°36′E / 4.85°N 31.6°E |
| Azalera | 52 km² |
| Altuera | 550 m |
| Demografia | |
| Biztanleria | 459.342 (2023) −66.611 (2017) |
| Dentsitatea | 8.833,5 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Sorrera | 1922 |
| Ordu eremua | UTC+03:00 |
Biztanleria
Azken urteotan populazio hazkunde handia izan du; arrazoi nagusi batzuk hauexek dira: bake akordioa eta dagoeneko estatu baten moduan ari den egitura politiko baten hiriburua izatea, petrolioarekin loturiko dirua eta txinatarrak bertara lan egitera eta eskualdeko garapenean esku hartzera joatea.
Bere biztanleria kalkulatzea eztabaidagaia izan da, egoera politikoa dela medio. 2008ko apirila eta maiatzean Sudango 5. errolda egin zen baina arduradun politiko hegosudandarrek ez zituzten emaitzak ontzat jo.
Populazio hazkundea:
| Urtea | Biztanleria |
|---|---|
| 1973 (errolda) | 56.737 |
| 1983 (errolda) | 83.787 |
| 1993 (errolda) | 114.980 |
| 2005 (kalkulua) | 163.442 |
| 2008 (kalkulua) | 250.000 |
Herriak eta hizkuntzak
Hirian bari herrikoak izan dira bertoko biztanleak eta batzuetan SPLA/M Hego Sudango talde independentistako buru gehienak diren dinka herrikoekin ika-mikak egon dira.
Hiriak izena eman dio Jubako arabiera izeneko pidginari; hizkera hau Equatoria aldean lingua franca da eta arabiera estandarretik urrun dago.
Erlijioak
Populazioaren erdia inguru kristaua da; bertan katedral anglikano eta katolikoak daude. Azken hau Hego Sudan osoko katolikoen artzapezpikuaren egoitza da.
Historia
XIX. mendean Gondokoro izeneko misio eta salerosketetarako gunea zegoen Juba ondoan, Otomandar Inperioaren azken postua zen hegoalderantz, soldadu bakan batzuek -askok malariak jota- okupatua. Ugandarako bidean Samuel Baker esploratzaile eta esklabotzaren kontrako aktibista ere bertan kokatu zen 1863tik 1865era eta 1871tik 1873ra.
1899tik 1956ra Erresuma Batua eta Egiptok sortutako egitura politikoaren menpean egon zen, Sudan osoa bezala. Britainiarrek Hego Sudan eta Uganda lotzeko zuten asmoak 1947an egindako Jubako Konferentziarekin zapuztu ziren, hortik egungo Sudanen batasuna atera zelako garaile. Hegosudandarren haserrea ere eragin zuen akordio horrek eta harrezkero ezegonkortasuna ia etengabea izan da; 1955ean hirian zeuden soldadu batzuen altxamenduak 1972 arte amaitu ez zen Sudango Lehen Gerra Zibilaren hasiera ekarri zuen. Sudango Bigarren Gerra Zibilaren garai luzeetan (1983-2005) Juba kokaleku estrategikoa izan zen eta borrokaldi ugari gertatu ziren bertan.
2005ean Sudanese People's Liberation Armyk (SPLA) hiria hartu zuen eta urte berean sinatutako bake itunaren arabera Hego Sudango hiriburua da, denbora batez behin-behinekoa Rumbek izan bazen ere. NBEren presentzia ere handituz joan zen, lehenago laguntza humanitarioa Kenyatik eraman behar zitzaielako oso egoera latza bizi izan zuten hegosudandarrei; Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) izenekoa antolatu zuen hirian eta apurka-apurka egoera hobetuz joan zen.
2011ko uztailaren 9tik Hego Sudango hiriburua da, independentzia aldarrikatu ostean.
Klima
 Datu klimatikoak (Juba, 1971-2000)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 42 | 43 | 42 | 42 | 44 | 38 | 37 | 36 | 38 | 39 | 41 | 41 | 44 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 36.8 | 37.9 | 37.7 | 35.4 | 33.5 | 32.4 | 31.1 | 31.6 | 33.1 | 34.0 | 34.7 | 35.9 | 34.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 20.1 | 21.7 | 23.6 | 23.4 | 22.6 | 21.9 | 21.1 | 21.0 | 21.1 | 21.3 | 20.9 | 20.0 | 21.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | 16 | 16 | 16 | 18 | 17 | 16 | 17 | 16 | 16 | 14 | 13 | 15 | 13 |
| Euria (mm) | 6.7 | 14.5 | 39.9 | 116.8 | 133.3 | 129.5 | 148.7 | 131.5 | 107 | 115.4 | 47.7 | 9 | 1000 |
| Euri egunak (≥ 0.1 mm) | 1.4 | 2.0 | 6.6 | 11.6 | 12.4 | 10.3 | 13.0 | 11.5 | 8.6 | 10.4 | 6.5 | 1.9 | 96.2 |
| Iturria (1): World Meteorological Organisation | |||||||||||||
| Iturria (2): World Weather and Climate Information for rainfall. | |||||||||||||
Azpiegiturak
Ibai-portu garrantzitsua da, Niloaren ibilguko hegoaldeko azken geltokia; 2007an berriz ireki zuten, hobekuntza lanak egin ostean. Gerra baino lehen, eskualdeko garraiogune garrantzitsua zen, eta handik errepide batzuk abiatzen dira (gehienak, asfaltatugabeak) Kenyara, Ugandara eta Kongoko Errepublika Demokratikora. Azken urteetan azpiegitura horiek guztiak konpontzeari ekin zaio, Ugandara doan errepidetik hasita; lan horretan eguraldia ere kontra izan dute, euri sasoi luzeak martxotik urri arte irauten duelako.
Jubako aireportua Ekialdeko Afrikako erabilienen artean dago; 2007an terminal berri bat egiten hasi ziren, baina petrolioaren prezioa apaldu zenetik lanek atzerapena izan zuten. Khartum, Nairobi, Entebbe (Uganda) edota Addis Abeba bitarteko hegaldiak daude.
Hirira ez da trenbiderik heltzen; Hego Sudango eta Ugandako gobernuek azken honetako iparraldean dagoen Gulu hiritik Jubaraino helduko litzatekeen trenbidearen proiektua lantzen ari dira; hortik dagoeneko tren zerbitzua duen Waura luzatuko litzateke. Bi gobernuek egitasmo honen gaineko ituna sinatu zuten 2008ko abuztuan. Hala ere, 2010ean Jubarako trenbide lotura zuzenean Kenyatik egiteko aukeraz hitz egin zen.
Unibertsitatea
Jubako Unibertsitatea, izen hori izan arren, denbora luzez Khartumen kokatuta egon zen; azken urteotan Hego Sudango hiriburura lekualdatuz joan da eta goi mailako irakaskuntzako ikastetxe nagusia da. Ingelesa da erabiltzen den hizkuntza.
Negozio hiria
Nazioarteko gero eta negozio-entitate gehiagok presentzia dute hirian. Kenya Commercial Bank edo KCB Groupek Hego Sudanerako egoitza nagusia bertan du eta herrialde osoan beste 11 adar. Hiru banku hegosudandarrek (Buffalo Commercial Bank, Ivory Bank, Nile Commercial Bank) ere egoitzak dituzte Juban.
Aseguru-etxe batzuek ere (eskualde mailako Equity Bank Group, Ugandako aseguru etxe nagusia den National Insurance Corporation) bulagoak zabaldu dituzte.
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
- (Ingelesez) Jubako mapa South Sudan maps webgunean.
- (Ingelesez) The Juba Post egunkariaren webgunea.
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Juba, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.