Garaioa (aezkeraz: Gareioa) Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta.
Zangozako merindadean eta Pirinioak eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 61,6 kilometrora. Altuera 655 eta 1307 metro artekoa da, eta 21,42 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtean 84 biztanle zituen.
Garaioa | |||
---|---|---|---|
Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||
Maizterra etxea eta garaia | |||
| |||
Kokapena | |||
Herrialdea | Euskal Herria | ||
Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||
Merindadea | Zangoza | ||
Eskualdea | Pirinioak | ||
Administrazioa | |||
Estatua | Espainia | ||
Erkidegoa | Nafarroa | ||
Barrutia | Agoitz | ||
Mankomunitatea | Bidausi | ||
Izen ofiziala | Garralda | ||
Alkatea (2019-2023) | Jose Javier Eransus Elizagarai (Zamariain) | ||
Posta kodea | 31692 | ||
INE kodea | 31112 | ||
Herritarra | garaiotar, gareatar | ||
Geografia | |||
Koordenatuak | 42°54′58″N 1°14′14″W / 42.91620815°N 1.23723751°W | ||
Azalera | 21,42 km² | ||
Garaiera | 655-1307 metro | ||
Distantzia | 61,6 km (Iruñetik) | ||
Demografia | |||
Biztanleria | 84 (2023: −7) | ||
Dentsitatea | 3,92 biztanle/km² | ||
Zahartzea | % 26,85 | ||
Ugalkortasuna | ‰ 0 | ||
Ekonomia | |||
Jarduera | % 0 (2011) | ||
Desberdintasuna | % 0 (2011) | ||
Langabezia | % 4,85 (2013) | ||
Euskara | |||
Eremua | eremu euskalduna | ||
Euskaldunak | % 16,60 (2018: %0,34) | ||
Datu gehigarriak | |||
Sorrera | 1845 (independentzia) | ||
Webgunea | www.garaioa.es |
Garaioa eremu lau samarrean dago, ibarraren gainerakoarekin alderatuta, baina malkartsua izaten jarraitzen du, muinoz betea eta goi mailako mendien artean sartua. Hori dela eta, herria bi muinotan egituratuta dago, erreka banak bereizita, eta Aezkoako alde honetan irits daitezkeen haize-bolada handien aurrean babesa ematen dute. Arkitektura, aetz tipikoa, fatxada zuriak eta harrizko estaldurak dituzten etxeetakoa da, egurrezko dekorazioekin. Ibarreko beste eremu baxuagoetan ez bezala, hemen aurki daitekeen harria ez da hain arrosa, eta, beraz, errosazeo eta grisaxkaren arteko erdibidean dago.
Aezkoa ibarran kokatuta da, baina 1845etik udalerri independentea da. Bertako biztanleak garaiotarrak (aezkeraz: gareatarrak) dira.
Garaioa edo Gareioa toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:
Garaioa edo Gareioa toponimoa, enigmatikoa bada ere, Aezkoan argien diruditenen artean dago. Bien arteko ezberdintasuna aezkeraren bokaltasunean datza, tokiko dialektoa, non a hizkia ixteko joera dagoen, e bihurtuz, funtsean izen bera diren arren. Bertan bi elementu identifikatzen dira: garai eta oa. Lehenak, garai, "altu" esan nahi du. Arazoa bigarren terminoarekin agertzen da, oa. Badirudi adituak ez direla ados jartzen esanahiarekin. Batzuek oa benetan koa zela adierazten dute (kasu genitiboa eta artikulua), eta k letra oso goiz galdu zela, gaur egun ezagutzen diren testuetan dokumentatu gabe. Horrela, lekuizenak "goikoa" esan nahiko luke, eta Garaioa Aribekiko duen kokapenari egingo lioke erreferentzia.
Hala ere, azalpen hau ez dirudi oso sinesgarria, kontuan hartuta k horren presentzia ez dela ezaguna, eta hipotesi bat besterik ez. Beste batzuek amaiera atzizki batekin lotzen dute -tz bezala, lurra/lekua/eremua esan nahiko lukeena. Horrela, izenak "goiko lurra" edo "goiko aldea" esan nahiko luke, eta Aribe gainean duen kokapenari ere erreferentzia egingo lioke. Beste proposamen bat oa atzizkia ere izatea da, nahiz eta kasu honetan jatorrizko forma ona edo on izan, esanahia "goiko herri ona" itzulpenan geratzen delarik.
Baztertuta geratu diren interpretazio batzuen arabera, litekeena da garai hitzak altuera ez aipatzea, garai bat baizik, Aezkoa baita mota garaietako eraikuntza gehien dagoen Euskal Herriko eremua, esanahi gisa "garaiko herria" proposatuz. Hala ere, proposamen hori baztertu egin zen, garaiak normalean etxeen inguruan kokatzen baitziren, eta, beraz, garaia izateko, beharrezkoa zen lehenengo etxe bat egotea. Gainera, XIII. mendeko izen batzuk kontuan hartuta (Guarayoa), ezinezkoa dirudi izen hori hitz horretatik sortu izana. Era berean, aezkeraz, ez dira garai deitzen, garei baizik, eta hitzaren bilakaera alderantzizkoa izan zen.
Garaioako armarria Aezkoako armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:
« | Hondo zuri batez eta aurrean haritz berde batez osatuta dago, basurde beltz bat bere oinetan. Uhinak dituen ertz gorri bat du. | » |
Garaioako bandera Aezkoako bandera da. Bandera honek Aezkoako armarria dauka hondo gorri baten gainean. Armarria, gainean kasket bat eta bi aldeetan lanbrekinak dituela irudikatzen da, baita azpian "Aezkoa" inskripzioa duela ere.
Garaioa Aezkoa ibarran barruan dago. Ibar hau Pirinioetako ibarra da, Erroibar eta Zaraitzu ibarren artean. Ibarra zeharkatzen du Irati ibaiak, Aragoi ibaiaren adarrak.
Orografia menditsua du, guztiak 1 500 metrotik beherakoak. Pirinio Garaiaren eta Pirinio Beherearen arteko trantsizio-eremu bat da, eta, beraz, mendietan txertatutako mendigune harritsuak ere badaude. Haritz eta pago baso izugarriek erakargarri egiten dute Aezkoako paisaia, Irati ibaiaren ur biziak osatzeko.
Neguak elurte oparoak eskaintzen ditu Aezkoan, eta udak, berriz, leunak eta atseginak.
Aezkoan dagoen Abaurregaina udalerrian, itsasoaren mailatik 1050 metrora, Nafarroako Gobernuak 1931an jarritako estazio meteorologikoa dago. Gainera, 1971an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Aribe udalerrian, itsasoaren mailatik 701 metrora. Aribeko estazioa da Garaioarako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
Datu klimatikoak (Aribe, 1972-2020) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 21.0 | 24.0 | 27.0 | 31.0 | 35.0 | 38.0 | 37.0 | 35.0 | 28.0 | 22.0 | 21.0 | 38.0 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 7.4 | 8.4 | 11.5 | 13.1 | 17.2 | 21.5 | 24.3 | 24.5 | 21.1 | 16.0 | 10.6 | 8.0 | 15.3 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 3.5 | 4.2 | 6.6 | 8.3 | 11.9 | 15.7 | 18.1 | 18.1 | 15.0 | 11.2 | 6.5 | 4.2 | 10.3 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.4 | -0.1 | 1.7 | 3.5 | 6.6 | 9.8 | 11.8 | 11.7 | 8.8 | 6.3 | 2.4 | 0.3 | 5.2 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -16.0 | -14.0 | -15.0 | -6.0 | -2.0 | 1.0 | 2.0 | 2.0 | -1.0 | -4.0 | -11.0 | -14.0 | -16.0 |
Pilatutako prezipitazioa (mm) | 142.5 | 138.5 | 131.7 | 143.8 | 116.3 | 72.0 | 50.9 | 53.6 | 91.1 | 139.2 | 165.0 | 148.0 | 1392.6 |
Euri egunak (≥ 1 mm) | 12.6 | 11.8 | 11.5 | 13.5 | 13.3 | 8.2 | 5.6 | 6.9 | 8.2 | 12.1 | 12.6 | 12.3 | 128.6 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 2.5 | 2.8 | 2.7 | 1.6 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.1 | 1.6 | 12.3 |
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua |
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Paleolitoaren amaierako presentziari buruzko datuak daude (Zatoiako leizean aurkitutako 10 000 urteko antzinatasuneko aztarnak eta Aizpeakoa 8 000 urtekoak). Neolito garaikoak monumentu megalitiko ugari daude. Inguruko metal aberastasuna eta Orbaizeta eta Ezterenzubi arteko Azpegi mendatean aurkitutako aztarnak kontuan hartuta, metalurgia ezagutu zutela uste da. Jarduera horrek XIX. mendera arte iraun zuen Burdinezko Munizioen Fabrikan.
Erdi Aroko lehen mendeetako iluntasunean, Aezkoako ibarraren eta bere herrien eraketa ezkutatzen da. Iruñeko monarkia IX. mendean ezarri aurretik ere bazen Aezkoako komunitatea. Suposatzen denez, aetzak Orreagako guduan ere parte hartu zuten (778. urtea), non Karlaundi eta bere armada garaituak izan ziren, eta Europa osoan ospetsu egin zen Errolanen kantua, non Errolan enperadorearen izurde eta ilobaren heriotza kontatzen den.
Aezkoako herri guztiek bezala, Garaioak urteroko petxa ordaindu beharra zeukan. Horrezaz gainera, beste ordainketa bat egin behar izaten zioten koroari, “ehiztariak” izateagatik. 1462an, Joan II.a erregeak kaparetasun pribilegioa eman zien aezkoar guztiei. 1575ean, Garaioako sei emakume Logroñora eraman zituzten sorginak izatea leporaturik; Inkisizioaren estirak pairatu behar izan zituzten bertan, eta lau hil ziren. Aribe. enciclopedianavarra.com (Noiz kontsultatua: 2018-10-10).
Ibarreko elizei dagokienez, ustez Antso Larrosa (1134-1135) gotzainak Orreagako ospitalera transferitu zituenak eta erromatar aita santuek (1137, 1203 eta 1218) horrela berretsi zituztenak, jasota dago Abaurregaineko, Abaurrepeko eta Garaioako elizak benetan Eugenio IV.a aita santuak 1441ean kolegiatari gehitu zizkiola. Erregearen laguntza jaso zuen 1319an, haranak urtean 600 soldata ordaintzen baitzituen afari gisa.
XV. mendearen bigarren erdian agaramondarren eta beaumondarren arteko borrokek ondorio tamalgarriak ekarri zizkioten ibarrari, agaramondarren bandoan mantendu baitzen. Beaumondarrek herriak erre, ondasunak lapurtu eta jende asko hil zuten.
Aezkoak goranzko joera demografikoa izan zuen XVI-XVIII. mendeetan. XVI. mendean jazarritako sorginkeria-praktiken eszenatoki izan zen. Eremu horretan, Nafarroako konkistaren ondoren, goinabartarren eta baxenabartarren arteko harremanen historiaren ezaugarri diren mugako istiluak gertatu ziren, bereziki larreen kontuengatik. 1595ean, zehazki, berrogeita hamar garazitar banda batek Hiriberri eraso zuen, Joan Iriarte hilez zauritu eta Martin Berria eskribaua hil zuen. Abizenaz, Hiriberri, Garralda eta Garaioako kanpaiez, ibarreko alkate eta kapitain Antso Elizondoren aginduz deiturik, sarkinak preso hartu zituzten. Mugako posizio horrek aukera ematen zien, hala ere, muga-zergen legedia errazago urratzeko. 1612an erregeordeak aetzak eta mugako beste ibarra batzuetako bizilagunak indultatu behar izan zituen ogia eta ardoa esportatzeagatik jarritako isunengatik.
Frantziarekiko gerretan, beren mendiak defendatzeko obligazioa zuten, beren alkate eta kapitainaren agindupean, eta harana uztera behartu gabe. Horregatik, XVIII. mendearen hasieran, Erresumako Gorteei memoria bat aurkeztu zieten, erregeordeak Auritz eta Orreagako mendiak defendatzera eta, ondoren, Zangoza defendatzera joateko aginduen aurka. Mende honetan ibarreko bizitza markatzen duten hiru gertaera nabarmentzen dira. Lehena, 1774tik 1775era bitarteko azienda-izurritea da, Nafarroako ia behi-azienda guztia deuseztatu zuena. Bigarrena, Orbaizetako Munizio Fabrikaren eraikuntza izan zen, eta, horren ondorioz, ibarreko mendien gaineko jabetza eta eskubideak galdu ziren, 1984ra arte itzuli ez zirenak. Hirugarrena, Konbentzioaren Gerra da (1793-1795), non ibarreko herri gehienak suntsituak izan ziren, baita setioen xede nagusi izan zen munizio-fabrika ere. 1794ko udan frantziarrek 247 etxe, eliza, garai eta borda erre zituzten. Aezkoako herriek gero Nafarroako Foru Aldundira eraman zituzten memorialek ez dute, antza, handik gutxira 1802ko Historiaren Akademiaren Hiztegian irakur daitekeena puzten. Hiztegi horretan esaten denez, ibar osoan 208 etxe zeuden, eta gerran ia erabat hondatuak izan ziren; beraz, jabeak berreraikitzen saiatzen diren arren, haietako asko oraindik ere etxolatan bizi dira.
Aezkoa erregibar zen, baina, beharbada, bere muga-egoeragatik, erregeordea bere administrazioan sartzen zen, eta berak izendatzen zituen alkatea eta kapitaina; gainera, herri bakoitzak bere bizilagunen artean erregidore bat aukeratzen zuen. Ibarreko batzarre da, egungo Aezkoako Batzarre Nagusiaren aitzindaria.
Iratiren gainean, XXI. mendearen hasieran, bi irin-errota eta beste hainbeste batan zeuden. Bere abeltzaintza-ekonomiaren garrantziak azaltzen du 1724an Nafarroako Gorteetara eraman zuen memoriala, Gaztelako, Aragoiko eta Frantziako azienda txikiak sartzea debekatzeko.
1807an, erregeren aginduz, Aezkoako eta beste ibar batzuetako nobleak arma-zerbitzutik kanpo utzi zituzten. Baina, hurrengo urtean, frantziarren inbasioa jasan zuen Nafarroako lehen lurraldeetako bat izan zen, Iberiar Penintsulako Gerra hasi zenean. Orbaizetako ola izan zen Aezkoako inbaditzaileen helburu nagusia, nahiz eta honek ere tropak eta Frantzisko Espotz Minako gerrillariak mantentzen lagundu behar izan.
1821-1823an, berriz ere, Erregezaleen matxinadaren eremua izan zen. Gainera, Karlistaldi guztiek arma fabrikari ere eragin zioten, baita ibarreko beste herri batzuei ere, eta suntsipen handia eragin zuten. Horren ondorioz, XIX. mendearen amaieran, 1873an, fabrika behin betiko itxi zen, eta urte batzuk geroago enkantera atera zen.
XX. mendea mende osoan iraun zuen emigrazio geldiezin batekin hasi zen, hein batean abeltzaintza sektorearen galera ekonomiko handi eta etengabeak eraginda (ibarran inplanterik handiena duena). Biztanleria izugarri murriztu zen mendean zehar, 1 000 biztanle inguru izateraino. Emigratzaileen artean, zati handi batek Amerika izan zuen helmuga. Abiatu zirenen artean, hiru pertsona nabarmentzen dira, han dirutza egin ondoren, ibarrera itzuli eta beren aberastasunaren zati bat azpiegiturak, enpresak eta enplegua sortzeko eman zutenak.
XX. mendea mende osoan iraun zuen emigrazio geldiezin batekin hasi zen, hein batean abeltzaintza sektorearen galera ekonomiko handi eta etengabeak eraginda (ibarran inplanterik handiena duena). Biztanleria izugarri murriztu zen mendean zehar, 1 000 biztanle inguru izateraino.
2023 urteko erroldaren arabera 84 biztanle zituen Garaioak.
1842 | 1857 | 1860 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
398 | 383 | 388 | 401 | 341 | 302 | 306 | 303 | 338 | 315 | 284 | 304 | 272 | 204 | 175 | 147 | 127 | 102 |
Nafarroako goi Pirinioaldeko berezko laboreak. Mendiak eta larreak dira nagusi, eta horien aberastasun nagusiak abeltzaintza eta baso-ustiapena dira. XX. mendearen hasierara arte, orraziak, koilarak eta egurrezko eta zapi zakarrezko sardexkak egiten ziren tokiko janzkera tradizionalerako.
Baso asko daude oraindik, nahiz eta gehiegizko ustiapena jasan duten, batez ere azken urteetan. Pagoek eta haritzek estaliko lukete, egoera naturalean, ibarraren zatirik handiena; Abaurrean bakarrik agertzen da pinu gorria, Zaraitzu eta Erronkaribar ibarraren proprioa. Ibarraren iparraldeko eta hegoaldeko mendietan pagadi garrantzitsuak daude, Garralda, Aria eta Aribeko behealdeetan hariztiak.
Aezkoa abeltzaintza ibarra izan da beti. Hala ere, lanbide horrek atzerakada handia izan du XX. mendean, bereziki transhumantziaren galeran (lehen Errege Bardearaino joaten zen Milagro-Aezkoa errege-abelbidea zela eta). Nabarmentzekoa da idien eta behien desagerpena, nekazaritzako mekanizazioari esker. Haragitarako behi-aziendak dira nagusi, arraza piriniarra eta pardoalpinoa dutenak. Nekazaritzak garrantzi txikia du. Lehorreko lurrak behera egin du, eta belardi artifizialak, berriz, gora 1970era arte, eta behera gero. Landatutako azaleran hazitarako patataren eta bazka-landareen nolabaiteko aurrerapena egon da; gero eta gehiago esku hartzen du ukuiluko aziendaren elikadurak, mendian artzaintzarekin lortzen denaren osagarri gisa. Basoen ustiapena aberastasun potentziala da, eta batzuetan erreala, bailarako komunitatearentzat eta udalentzat, partikularrentzat baino gehiago; zura 1940-1950 urteetara arte garraiatzen zen almadien sistematik, ibaian behera zeharkatzen zutena, lehenengo Irati ibaia eta gero Aragoi eta Ebro ibaiak.
Garaioako udaletxea erdigunean dago, eta idazkaria, era berean, Aribeko eta Hiriberriko Udaletako idazkaria da. Udalbatza udalerriko alkateak eta bi zinegotziak osatzen dute. Egungo alkatea Jose Javier Eransus Elizagarai da, Zamariain hautagai gisa aurkeztu zena.
Alderdia | Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 | |
Zamariain | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 |
Airate | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | - |
Arpeiku | 3 | 5 | - | 3 | 5 | 5 | 4 | - | - | - | - |
Garaioako Independenteak | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Gure Aezkoako Herriak | - | 0 | - | 2 | - | - | - | - | - | - | - |
Ezpelein | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Hiru urtez zerrendarik aurkeztu ez bazen ere, gainerako deialdietan Garaioak alkategaien zerrenda bat izan du gutxienez. Horiek automatikoki sartzen ziren, arraroa baitzen bi hautagaitza egotea, nahiz eta urte batzuk egon ziren, batez ere XX. mendean, eta urte horietan gertatu zen eta bi zerrendak aurkeztu ziren. Arpeiku hautagaitza tokiko politikan nagusi izan zen 2007ra arte, aurkezteari utzi zion arte.
Hauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:
|
|
Udalaren egoitza eta udaletxea erdialdean dago.
Garaioako Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Jose Javier Eransus Elizagarai da, Zamariain zerrendakoa. Zinegotziak 2 daude:
1979tik, Garaioak 4 alkate izan ditu:
Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia | |
Felix Jamar Jauregi | 1979 | 1983 | Arpeiku | |
Jesus Antonio Eransus Jakue | 1983 | 1987 | Arpeiku | |
Jesus Antonio Eransus Jakue | 1987 | 1991 | kudeaketa-batzordea | |
Alejandro Martin Arostegi Inda | 1991 | 2007 | Arpeiku | |
Alejandro Martin Arostegi Inda | 2007 | 2015 | kudeaketa-batzordea | |
Jose Javier Eransus Elizagarai | 2015 | 2019 | Airate | |
Jose Javier Eransus Elizagarai | 2019 | jardunean | Zamariain |
Autobuses Artieda autobus konpainiak Aezkoa Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Aezkoako herri guztiak sailkatu zituen, behe-nafarrera euskalkian, hegoaldeko Pirinio ibarretik bakarra.
Koldo Zuazok, 2010ean, Aezkoak nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Aezkera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Aezkoako mintzaira zaharra oso hiztun gutxik dakite. 2007ko udazkenean, hamar bat aezkerazko euskaldun behintzat baziren, baina horietako bat besterik ez zen 50 urtetik beherakoa.
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Aezkoa eremu euskalduneko udalerria da. 2018eko erroldan, herritarren % 16,60ek zekien euskaraz.
Nafarroako artxiboan dagoen 1817. urteko dokumentu baten arabera, Aezkoa ibarreko bizilagunak eta bertakoak beren oihal zuri-beltzezko jantziagatik bereizten ziren. Oihal horiek beraiek egiten zituzten beren aziendaren artilearekin, eta beren etxeetan garbitzen, iruten eta ehuntzen zituzten. Oihalezko piezak, gero, batanatuak, ehunduak eta beltzez tindatuak izaten ziren. Haiek ebaki, josi eta egiten zituzten galtzerdiak, txupak, basapiztiak eta golillak, kaputxa txikiarekin erabiltzen zituztenak, mahuka bikoitzekoak, bizidun haragitsuekin, eta haietako batzuk eliza, ezkontza, bataio eta Ibarreko Batzarretako eginkizunetarako gala-jantziak ziren.
Resureccion Maria Azkuek bere Euskal Kantutegi Herrikoia argitaratu dituen narrazio, maitasun, areka, erlijioso, elegia eta erronda kantu batzuk jaso ditu. Eguberrietako kantak aipa daitezke aipagarritzat. Guztiak aezkeraz daude. Hauek dira: Eguberri, Birjiña Arantzazukoa, Ama Birjiña, Nora zoazun erran daztazu, Abu nina, Katalina, Ea Mea, Gure Jesus, Kristi on batek, Ttakur ttiki gorritto bat, Sugea dabil bularrez, Kantatzen bear det asi, Arrosaren botigak eta Sujet eder bat.
Hainbat pertsonaia mitologiko ezagun daude ibarran:
Hauek dira udalerriko xei (aezkeraz; jai) nagusiak:
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Garaioa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.