Ezki
Ezkiak 30 espezie inguru dituen Tilia generoko zuhaitzak dira, jatorriz Ipar hemisferioaren alde epeletakoak, Asiakoak (bertan espezie kopuru handiena aurkitu ahal dela), Europakoak eta Ipar Amerikaren sortaldekoak; ez dira agertzen Ipar Amerikaren sartaldean.
- Ezkiak izendatzeko euskara baturako onartu ez diren euskalki edo hizkera batzuetan erabilitako beste hitz batzuk: erki.
Cronquist sailkatze sistema zaharraren arabera, genero hau Tiliaceae familian sartzen zen, baina Angiospermen Talde Filogenikoan egindako ikerketa genetikoen ondorioz gaur egun Malvaceae familian sartzen da.
| Ezki | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Malvales |
| Familia | Malvaceae |
| Subfamilia | Tilioideae |
| Generoa | Tilia |
| Espezieak | |
30 inguru; ikus testua | |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | limewood (en)  |
Tilia generoko landareak orri jauskorreko zuhaitzak dira, 20-40m altu izan daitezkeenak, oblique-cordate eta 6–20 cm zabal diren orriekin; Iparreko lur epeletan bizi dira. Espezien kopurua ez da zehatza, espezie gehienak hibridoak erraztasunez sortzeko gauza direlako, bai hazten direnean eta bai berez sortzen direnean; hurrengo zerrendan gehienek onartutako espezie gehienak sartu dira.
Zuhaitz honen loreetatik ezaugarri lasaigarriak dituen ezki-ur infusioa egiten da.
Espezieak
- Tilia americana Ezki amerikarra (Basswood Ipar Amerikan)
- Tilia amurensis Amurreko ezkia
- Tilia begoniifolia
- Tilia caroliniana Carolinako ezkia
- Tilia caucasica
- Tilia chinensis
- Tilia chingiana
- Tilia cordata Ezki hostotxikia
- Tilia dasystyla
- Tilia henryana Henry-ren ezkia
- Tilia heterophylla Ezki zuria
- Tilia insularis
- Tilia intonsa
- Tilia japonica Ezki japoniarra, edo Japoniako ezkia?
- Tilia kiusiana
- Tilia mandshurica Ezki mantxuriarra, edo Mantxuriako ezkia?
- Tilia maximowicziana
- Tilia mexicana
- Tilia miqueliana
- Tilia mongolica Ezki mongoliarra, edo Mongoliako ezkia?
- Tilia nobilis
- Tilia oliveri Oliver-ren ezkia
- Tilia paucicostata
- Tilia platyphyllos Ezki hostozabala
- Tilia tomentosa Ezki zilarkara
- Tilia tuan
- Hibridoak eta kultibokoak
- Tilia x euchlora (T. dasystyla x T. platyphyllos)
- Tilia x europaea Ezki arrunta (T. cordata x T. platyphyllos)
- Tilia x petiolaris (T. tomentosa x T. ?)
- Tilia 'Flavescens' (T. americana x T. cordata)
- Tilia 'Moltkei' (jatorri ezezaguneko hibridoa)
- Tilia 'Orbicularis' (jatorri ezezaguneko hibridoa)
- Tilia 'Spectabilis' (jatorri ezezaguneko hibridoa)
Erabilerak
Zuhaitzek lore lurrintsu eta nektar kopuru handidunak ematen dituzte, medikuntzarako erabilitako ezki-lorea. Garrantzi handiko landareak dira erlezainentzat eztia ekoizterakoan, haiengandik sortzen den eztia zurbila baina zapore handikoa da. Lorekin ezki-ura ere atontzen da. T. cordata da medikuntzarako gehien erabiltzen den espeziea; konposatu aktiboko kopuru handiak dituelako. Orri gazteak eta orrien begiak jangarriak dira. Lepidoptero batzuen larbek ezkien orriak jaten dituzte, beste batzuen artean Lime Hawk-moth, Buff-tip eta Coxcomb Prominent espezieetakoak.
Ezkien zura biguna eta lantzeko erraza da. Merkataritzan basswood legez ezagutzen da, batez ere Ipar Amerikan.
Ezkiaren hur txikiak jangarriak dira.
Ezkia Esloveniaren herri-ikurra da; bertan lipa deitzen da.
Enborra
Erreferentziak
Ikus, gainera
- Unter den Linden - ezkiz edertutako etorbidea Berlinen, Alemania
Kanpo estekak
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Ezki, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.