Mmoa: Ɛyɛ abɔdeɛ bi a yɛtumi de wɔn yɛ ayɛmmoa

Mmoa yɛ mmoawa a wɔwɔ nkwammoaa pii, eukaryotic wɔ abɔde a nkwa wom ahemman Animalia mu.

    Wɔakyerɛw nsɛm yi wɔ Akuapem kasa mu

Sɛ mmoa kakraa bi na ɛka ho a, mmoa di nneɛma a nkwa wom, wɔhome mframa pa, wotumi keka wɔn ho, wotumi wo wɔ nna mu, na wɔfa ontogenetic fa bi a wɔn nipadua no yɛ nkwammoaa kurukuruwa bi a ɛyɛ tokuru, blastula, bere a awotwaa no nyin no. Wɔaka mmoa ahorow a wɔte ase bɛboro ɔpepem 1.5 ho asɛm—a emu bɛyɛ ɔpepem 1 yɛ nkoekoemmoa—nanso wɔabu akontaa sɛ sɛ wɔka ne nyinaa bom a, mmoa ahorow bɛboro ɔpepem 7 na ɛwɔ hɔ. Mmoa tenten fi micrometer 8.5 (0.00033 in) kosi mita 33.6 (anammɔn 110). Wɔne wɔn ho wɔn ho ne nneɛma a atwa wɔn ho ahyia no di nkitaho a ɛyɛ den, na ɛyɛ nnuan nhama a ɛyɛ nwonwa. Nyansahu mu nhwehwɛmu a wɔyɛ wɔ mmoa ho no, wɔfrɛ no mmoa ho adesua.

mmoa ahorow a wɔte ase dodow no ara wɔ Bilateria, clade a emufo wɔ nipadua nhyehyɛe a ɛne ne ho hyia wɔ afa abien no mu. Bilateria no bi ne protostomes, a mmoa te sɛ nematodes, arthropods, flatworms, annelids ne molluscs wom, ne deuterostomes, a echinoderms ne chordates wom, a nea etwa to no ka vertebrates ho. Na nkwa ahorow a wɔkyerɛɛ ase sɛ mmoa a wodii kan bae no wɔ Ediacaran biota a ɛwɔ Precambrian awiei no mu. Nnɛyi mmoa phyla pii bɛyɛɛ nea wɔde sii hɔ pefee wɔ fossil kyerɛwtohɔ mu sɛ po mu mmoa ahorow wɔ Cambrian ɔtopae a efii ase bɛyɛ mfe ɔpepem 539 a atwam ni no mu. Wɔahu awosu mu nkwaadɔm akuw 6,331 a ɛne mmoa a wɔte ase nyinaa yɛ pɛ; ebia eyinom fi nana biako a ɔbom traa ase mfe ɔpepem 650 a atwam ni no mu.

Abakɔsɛm mu no, Aristotle kyekyɛɛ mmoa mu yɛɛ no ​​wɔn a wɔwɔ mogya ne wɔn a wonni mogya. Carl Linnaeus de ne Systema Naturae yɛɛ abɔde a nkwa wom mu nkyekyem a edi kan a wɔahyehyɛ no nnidiso nnidiso wɔ 1758 mu, a Jean-Baptiste Lamarck trɛw mu yɛɛ no ​​phyla 14 wɔ 1809. Wɔ 1874 mu no, Ernst Haeckel kyekyɛɛ mmoa ahemman no mu yɛɛ no ​​Metazoa a ɛwɔ nkwammoaa pii (mprempren ɛne Animalia a ɛne no di nsɛ) no Protozoa, mmoawa a wɔwɔ nkwammoaa biako a wɔmfa mmoa bio. Wɔ nnɛyi mmere yi mu no, mmoa a wɔkyekyɛ wɔn mu wɔ abɔde mu no gyina akwan horow a ɛkɔ akyiri te sɛ molecule phylogenetics a etu mpɔn wɔ abusuabɔ a ɛda taxa ahorow ntam a ɛdannan ba no a wɔda no adi mu.

Nnipa de mmoa ahorow pii te sɛ aduan (a nam, nufusu, ne nkesua ka ho), nneɛma (te sɛ aboa nhoma ne aboa nhoma), afieboa, ne mmoa a wɔyɛ adwuma a nea wɔde fa nneɛma ka ho di dwuma. Wɔde akraman adi dwuma wɔ abɔmmɔ mu, na wɔde nnomaa a wɔkyere mmoa we nso adi dwuma, bere a na wɔde mmoa a wɔwɔ asase so ne nsu mu pii abɔ abɔmmɔ de adi agoru no. Mmoa a wɔnyɛ nnipa apue wɔ adwinni mu fi teteete na wɔka ho asɛm wɔ anansesɛm ne nyamesom mu.

Etymology ho nsɛm

Asɛmfua "aboa" no fi Latin kasa mu animalis mu, a ɛkyerɛ sɛ 'ɔwɔ ahome', 'ɔwɔ ɔkra' anaa 'ɔteasefo'.[1] Abɔde a nkwa wom nkyerɛase no ka ahemman Animalia no mufo nyinaa ho.[2] Wɔ kasa mu no, wɔtaa de asɛmfua aboa di dwuma de kyerɛ mmoa a wɔnyɛ nnipa nkutoo.[3][4][5][6] Asɛmfua "metazoa" no fi Tete Hela kasa mu μετα (meta, a wɔde kyerɛ "akyiri yi") ne ζῷᾰ (zōia, dodow kabea a ɛkyerɛ ζῷον zōion "aboa").[7][8]

Tags:

🔥 Trending searches on Wiki Twi:

NewarkNetherlandsGhana kasa ahodoɔKyotoSerbiaBenson Tongo BaabaNyarewaKochiAwal AlhassanTorinoBad CatAkwabaBrasilBuenɔs AiresRonald ReaganTbilisiBombei AfahyɛSpainAbibremAkyaawa YikwanHungaryTu FuKratafa TitiriwAgnes AduakoJoseph Akati SaakaAway BusKofi AnnanIrakPotosíBerliniaNnomaaYaw Safo BoafoMmoaDallasAlban Sumana BagbinJackie ChanJoseph Henry MensahAnidasoƆtare TogoProgress PartyKulunguguParmaAwudieSeattleAfromomum latifoliumBepɔw EntotoDissotis rotundifoliaKwabena Mintah AkandohLiberiaPhilip GbehoInstitut polytechnique des sciences avancéesMicrosoft PowerPointUkraineElizabeth K. T. SackeyEhyiaMatthew Kwaku AntwiDebeiraSamira BawumiaJerry John RawlingsSenegalJohn Atta MillsOforisuoLucknowKrak des ChevaliersRussia🡆 More