L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 20 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna.
Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo.
| |
Estats | |
---|---|
Informacions generalas | |
Simbòl | € |
Còdi ISO 4317 | EUR |
Taus de cambi | Cors en USD |
Taus de conversion | 1 EUR = 1,2698 USD(1 de març de 2009) |
Fraccions | 100 cents o centims |
Cronologia | |
1 de genièr de 2002 ‑ | |
← shilling austriac, franc bèlga, liura cipriòta, florin neerlandés, corona estoniana, Marc finlandés, Franc francés, Deutsche Mark, dracma neogrèga, liura irlandesa, Liura italiana, Lats, Litas, franc luxemborgés, liura maltesa, franc monegasc, escut portugués, liura santmarinesa, corona eslovaca, tolar, Pesseta, liura vaticana, Unitat Monetària Europèa e kuna |
L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne contraròtla l'emission.
Lo simbòl ISO 4217 de l'èuro es EUR, lo simbòl usual es €. Es devesit en 100 cents o centims.
Maitas lengas flexionalas li aplican lors règlas gramaticalas abitualas (plural, partitiu), d’autras se conforman a la règla edictada d’invariabilitat. Vejatz tanben l'article detalhat :
Totas las pèças en èuros an una fàcia en comun (1, 2 e 5 centims : Euròpa dins lo mond ; 10, 20 e 50 centims : Euròpa coma una aliança d'estats ; 1 e 2 èuros : Euròpa sens frontièras) e una fàcia especifica al país ont la pèça es emesa (tanben per Andorra, Mónegue, Sant Marin e lo Vatican, estats en union monetària amb lors vesins immediats que son estats autorizats d'estampar lors pròprias pèças).
Evidentament, totas las pèças son utilizablas dins totes los estats membres, per exemple una pèça amb lo retrach de Felip VI d'Espanha a valor legala non solament en Espanha mas tanben en Finlàndia, en Irlanda...
Una novèla seria de pèças se deuriá tanben estampar a la fin del decenni 2000-2010, per tenir compte de l’alargament a 25 (actualament tres estats membres non participants a l’èuro son representats sus las diferentas pèças).
Los bilhets an una maqueta comuna a tota la zòna èuro. Los ponts, pòrtas e fenèstras dels bilhets simbolizan la dobertura d’Euròpa sus la rèsta del mond e los ligams entre los pòbles.
Una novèla seria de bilhets apareis a partir de la fin del decenni 2000-2010 per tenir compte de l’alargament de 2004 sus las cartas representadas.
Per la descripcion de las pèças de moneda e dels bilhets en èuros, reportatz-vos als articles seguents :
Aquela devisa foguèt introducha lo 1èr de genièr de 1999 a mièjanuèch, quand las monedas nacionalas dels païses participants, alara al nombre d'11, quitèron d’existir a part entièra e venguèron de simplas subdivisions de la moneda europèa.
Ça que la los bilhets e las pèças de las monedas nacionalas contunhèron d'èstre utilizats dins lors païses respectius, fins a l’introduccion dels novèls bilhets e pèças lo 1èr de genièr de 2002. Qualques unas de las ancianas devisas gardèron encara lor valor legala entrò la data finala del 28 de febrièr de 2002.
La data de fin de validitat de las monedas nacionalas vària d’un estat a l’autre. La primièra moneda que despareguèt foguèt lo Deutsche Mark, lo 31 de decembre de 2001 a mièjanuèch, las darrièras o faguèron lo 28 de febrièr de 2002: a aquesta data, totas las monedas quitèron d’aver una valor legala dins lors estats respectius.
Mas las bancas centralas dels estats de la zòna èuro contunhan d’acceptar los bilhets e pèças de las ancianas monedas per mai d'un an encara (2012 en França per certans bilhets).
Tres primièrs païses, Estònia, Eslovènia e Lituània, an fach lo primièr pas (en davançant lors grands vesins aderents novèls) en integrant dempuèi lo 28 de junh de 2004 lo mecanisme de cambi europèu (MCE), successor del sistèma monetari europèu (coma abans Danemarc). Ara dins l’anticambra de l’èuro, deuràn passar al minimum dos ans dins lo mecanisme de cambi europèu (MCE) per esprovar l'estabilitat de lor devisa a respècte de l’èuro. Aquel mecanisme prevei la mantenença d'un taus mejan de cambi de l'èuro amb una variacion maximala de ± 15 %.
Atal, la corona estoniana es estada arrimada a la moneda unica al taus de cambi de 15,6466 unitats per un èuro (taus que prevaliá precedentament). Quitament, lo litas lituanian a conservat sa paritat fàcia a l’èuro (3,4528 litas per 1 èuro). Quant a la moneda eslovèna, lo tolar, son cors pivòt es estat fixat a 239,640 unitats per un èuro. Aquelas tres devisas devon ara (2004) se mantenir dins una benda de fluctuacion de ± 15 % a respècte d'aqueles corses pivòts durant los dos ans venent. L’adopcion de l’èuro poiriá alara èstre envisatjabla a partir de 2007.
L'entrada dels tres païses dins lo MCE es estada saludada, al començament de julhet de 2004, per un relèvament per l’agence Fitch de las notacions del deute a tèrme long en devisas (Estònia es ara notada A, Lituània A- e Eslovènia AA+). Seriá ça que la prematurat de pensar que l’adopcion de l’èuro es pas mai qu’una formalitat. En mai de l'estabilitat del cambi, los tres païses devon tanben s’estudiar a satisfar los quatre autres critèris del Tractat de Maastricht (taus maximum d'inflacion, ràcio minimum del sòlde budgetari a respècte del PIB, ràcio maximum del deute a respècte del PIB, taus maximum d’interès a tèrme long) tot en perseguissent lor ragantatge economic.
Dempuèi lo 15 de decembre de 2004, Estònia, a travèrs de l’Eesti Pank (la Banca Nacionala), a ja adoptat los dessenhs de la fàcia nacionala de las pèças en èuros que seràn emesas per 2006. Lo governador de l’Eesti Pank, Vahur Kraft, a revelat que lo venceire de la competicion per aquesta causida èra lo dessenh Hara 2 per Lembit Lõhmus qu'aviá obtengut 12 482 voses (mai de 27 % de las voses). Lo dessenh representa los contorns d’una carta d’Estònia e lo mot Eesti (que significa "Estònia" en estonian). Veire lo dessenh ganhaire : [1]. « I a pauc de païses en Euròpa qu'an un contorn tant polit e aisit de se remembrar. Lo simbòl es de bon memorizar » indiquèt l'artista. Veire totes los dessenhs del concors sus [2].
Bulgaria, qu'a signat son tractat d'adesion a l'Union (25 d'abril de 2005), envisatja d’integrar l’èuro tre lo mitan de 2009 (amb una entrada dins l’Union prevista pel 1èr de genièr de 2007). La Banca nacionala de Bulgaria manten lo novèl lev, ja dempuèi longtemps reliat al deutschemark, dins de condicions monetàrias fòrça rigorosas (1 € = 1,95583 novèl lev) — que deurián facilitar son entrada dins l’èuro. Romania a començat una importanta reforma del leu romanés en 2005 per èstre capabla d'integrar l'èuro en 2012.
Delom membre de l’UE (a 15) non aderents, sol e Danemarc an obtengut una clausa dicha d’opting-out, que lor permet de demorar en defòra de la moneda unica, quitament se venián a complir las condicions d’adesion, clausa confirmada pel Tractat de Roma de 2004.
En mai d'aquò lo Reialme Unit, contràriament a Danemarc, fa pas partida del MCE, quitament se complís las condicions del Tractat de Maastricht, perque desira pas de ligar lo cambi de la liura esterlina a l’èuro. Dempuèi que la liura esterlina a quitat lo defunt SME (basat sur l'anciana Unitat de compte europèa o ECU), son cors a conegut de variacions pus importantas a respècte de l’èuro que las autras monedas dels païses membres non aderents, especialament durant las doas primièras annadas de l’introduccion de l’èuro que s’èra temporàriament fortament despreciada a respècte del dolar american, de la liura esterlina e del franc soís. Aquesta inestabilitat iniciala es, çò sembla, resolguda, e dempuèi la liura esterlina seguís de biais pro pròche las evolucions del cors de l’èuro (se pòt notar tanben que lo franc soís s'es tanben estabilizat a respècte de l’èuro, e que compliriá ara las condicions d’entrada dins lo MCE, se la Soïssa e lo Liechtenstein decidissián de rejónher l'Union Europèa).
En revenge, Suècia s’es engatjada de rejónher a tèrme la moneda unica, tre que complirà las condicions del Tractat de Maastricht. En fach, en rason d’una opinion publica que demòra favorabla al manten de la corona suedesa, coma o pròva lo darrièr referendum a aqueste subjècte, Suècia complís pas tecnicament l’entrada dins lo MCE per èsser pas obligada d'adoptar automaticament la moneda unica.
Los 10 novèls Estats membres de l’Union Europèa en 2004 devon a tèrme integrar en primièr lo mecanisme de cambi europèu (MCE) puèi l’èuro (sièis o an ja fach e an rejonch atal Danemarc, sol a far partida del mecanisme de cambi europèu (MCE) abans l’alargament).
Per çò que concernís los dos membres venents de l’Union Europèa, Bulgaria a ligat sa devisa, lo lev, amb un taus fixe a l’èuro dempuèi 1999), mentre que Romania suprimiguèt lo 1èr de julhet de 2005 quatre zèros al leu romanés per integrar l’èuro en 2012.
Dins l’Union Europèa e dels païses candidats a l’entrada dins l’Union, se tròban las monedas seguentas, qu'an totas integrat lo MCE:
Un certan nombre de devisas, fòra de l'Union Europèa, son ja ligadas a travèrs un taus de cambi, fixe o variable, a l’èuro :
Las monedas seguentas dels païses membres de l’Union Europèa o candidats a l’adesion son pas ligadas a l’èuro, siá perque lo país emetor dispausa del drech d’opting-out, siá perque complisson pas encara las condicions tecnicas d’adesion al MCE (selon lo traité de Maastricht), siá perque lor país emetor candidat a l’adesion dispausa pas d'una caissa d’emission assegurant la convertibilitat :
La valor de l’èuro, exprimida dins las ancianas monedas d'aquestes païses, es la seguenta :
Valor | Denominacion | Païses d'emission (*) o d'utilizacion | Debuta de paritat amb l’èuro (1èr de genièr) | Començament decirculacion de l’èuro' | Fin de cors de l’anciana devisa | Limit de convertibilitat de las pèças e bilhets dins l'anciana devisa nacionala | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
0,429300 | MTL | liura maltesa | Malta | 2008 | 2008 | 31 de genièr de 2008 | 31 de genièr de 2010 (pèças) 31 de genièr de 2018 (bilhets) |
0,585274 | CYP | liura cipriòta | Chipre | 2008 | 2008 | 31 de genièr de 2008 | 31 de decembre de 2009 (pèças) 31 de decembre de 2017 (bilhets) |
0,787564 | IEP | liura irlandesa | Irlanda | 1999 | 2002 | 9 de febrièr de 2002 | indefinidament |
1,00000 | XEU | Unitat de compte europèa (ECU) | Union Europèa (*) | 1999 | (nient) | 31 de decembre de 1998 | (nient) |
1,95583 | DEM | mark alemand | Alemanha | 1999 | 2002 | 31 de decembre de 2001 | indefinidament |
2,20371 | NLG | florin neerlandés | Païses Basses (partida europèa) | 1999 | 2002 | 28 de genièr de 2002 | 1èr de genièr de 2007 (pèças) 1èr de genièr de 2032 (bilhets) |
5,94573 | FIM | markka o mark finlandés | Finlàndia, Illas Åland (*) | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 29 de febrièr de 2012 |
6,55957 | FRF | franc francés | França (metropòli), Guadalope (*), Martinica (*), Guaiana francesa (*), Sant Pèire e Miquelon (*), Reünion (*), Maiòta (*), Mónegue (*), Andòrra (*) | 1999 | 2002 | 17 de febrièr de 2002 | 17 de febrièr de 2005 (pèças) 17 de febrièr de 2012 (bilhets) |
6,55957 | MCF | franc monegasc | Mónegue | 1999 | 2002 | 17 de febrièr de 2002 | 17 de febrièr de 2005 (pèças unicament) |
6,55957 | ADF | franc andorran | Andòrra | 1999 | (nient) | 31 de decembre de 1998 | (nient) |
13,7603 | ATS | schilling austrian | Àustria | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | indefinidament |
30,1260 | SKK | corona eslovaca | Eslovaquia | 2009 | 2009 | 17 de genièr de 2009 | 2013 (pèças) indefinidament (bilhets) |
40,3399 | BEF | franc bèlga | Belgica | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 31 de decembre de 2004 (pèças) indefinidament (bilhets) |
40,3399 | LUF | franc luxemborgés | Luxemborg | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 31 de decembre de 2004 (pèças) indefinidament (bilhets) |
166,386 | ESP | pesseta espanhòla | Espanha, Andòrra (*) | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | indefinidament |
166,386 | ANP | pesseta andorrana | Andòrra | 1999 | (nient) | 31 de decembre 1998 | (nient) |
200,482 | PTE | escudo portugués | Portugal | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 30 de decembre de 2002 (pèças) 30 de decembre de 2022 (bilhets) |
239,640 | SIT | tolar eslovèn | Eslovènia | 2007 | 2007 | 14 de genièr de 2007 | 31 de decembre de 2016 (pèças) indefinidament (bilhets) |
340,750 | GRD | dracma grèca | Grècia | 2001 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 1èr de març de 2004 (pèças) 1èr de març de 2012 (bilhets) |
1936,27 | ITL | lira italiana | Itàlia, Sant Marin (*), Vatican (*) | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 1èr de març de 2012 |
1936,27 | SML | lira de Sant Marin | Sant Marin | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 1èr de març de 2012 (pèças unicament) |
1936,27 | VAL | lira del Vatican | Vatican | 1999 | 2002 | 28 de febrièr de 2002 | 1èr de març de 2012 (pèças unicament) |
15,6466 | EKK | corona estoniana | Estònia | 13 de julhet de 2010 | 2011 | 15 de genièr de 2011 | (pas de limit) |
0,702804 | LVL | lat leton | Letònia | 9 de julhet de 2013 | 2014 | 15 de genièr de 2014 | 31 de març de 2014 |
3,4528 | LTL | litas lituanian | Lituània | 2015 | |||
7,5345 | HRK | cona croata | Croàcia | 2023 |
Los tausses de cambi oficials de las monedas ligadas a l’èuro son aquestes :
Valor | Fluctuacion | Còde | Denominacion | Païses d'emission (*) o d'utilizacion | Ligada amb l’èuro dempuèi | Politica monetària |
---|---|---|---|---|---|---|
1,548 | ±4% | CHF | franc soís | Soïssa, Liechtenstein | 1èr de julhet de 2003 | Union monetària soïssa, taus unilateral non oficial. |
1,95583 | — | BGN | lev | Bulgaria | 1èr de genièr 1999 | Unilateral en preparacion del MCE. |
1,95583 | — | BAM | marka | Bòsnia e Ercegovina | 1èr de genièr de 1999 | Unilateral, èra ligada al mark alemand autrescòps (devisa ancianament apelada mark convertible). |
7,46038 | ±2,25% | DKK | corona danesa | Danemarc | 1èr de genièr de 1999 | MCE dempuèi aquesta data. |
10,0 | ±? | MAD | dirham marroquin | Marròc | 1èr de genièr de 1999 | Politica unilaterala, taus de fluctuacion non definit oficialament. |
110,265 | — | CVE | escut capverdian | Cap Verd | 1èr de genièr de 1999 | Acòrdi amb Portugal. Èra ligada a l’escut portugués abans. |
119,3317 | — | XPF | franc CFP | Wallis e Futuna, Polinesia Francesa, Nòva Caledònia | 1èr de genièr de 1999 | França. Èra ligada al franc francés abans. |
282,36 | ±15% | HUF | forint | Ongria | 1èr de genièr de 1999 | Del 4 de mai de 2001 al 4 de junh de 2003, l'èuro èra centrat a 276,10 HUF. |
491,96775 | — | KMF | franc comorian | Comòras | 1èr de genièr de 1999 | Acòrdi amb França. De per abans, èra ligada al franc francés. |
655,957 | — | XOF | franc CFA BCEAO | Benin, Burkina Faso, Còsta d'Evòri, Guinèa Bissau, Mali, Nigèr, Senegal, Tògo | 1èr de genièr de 1999 | Acòrdi amb França. Èra ligada al franc francés abans al taus de 100 XOF per 1 FRF. |
655,957 | — | XAF | franc CFA BEAC | Cameron, Gabon, Guinèa Eqüatoriala, Centrafrica, Republica de Còngo, Chad | 1èr de genièr de 1999 | Acòrdi amb França. Èra ligada al franc francés abans al taus de 100 XAF per 1 FRF. |
Se l'èuro a plan succedit a l'ECU, las doas devisas son plan diferentas. En particular, l'ECU, qu'èra un panièr, conteniá de monedas coma la liura esterlina, que son pas estadas integradas dins l'èuro. Las doas devisas europèas an doncas coïncidit pas que brèvament, durant las oras de tampadura dels mercats entre la fin de 1998 e lo començament de 1999 e, se l'ECU existissiá encara, auriá ara una valor tota autra que l'èuro.
Se l'òm vòl reconstituir la valor qu'auriá agut l'èuro a respècte del dolar abans sa cristallizacion del 31 de decembre de 1998, conven d'utilizar lo taus de cambi fàcia al dolar d'una moneda nacionala, e de li aplicar son taus de conversion en èuro. Per exemple, se prendrà 6,55957 e se lo devesirà per la valor del dolar en francs francés. Lo resultat del calcul figura sul grafic çai contra pel franc francés (en roge) e lo deutschemark (en blau) per tot lo periòde que va de l'introduccion del regim dels cambis flotants per Richard Nixon al de l'èuro.
Durant los dètz ans precedent son introduccion, l'èuro auriá atal agut una valor mejana de l'òrdre de 1,1825 dolar US calculada amb lo franc francés e 1,20 dolar calculada amb lo deutschemark.
Lo mercat dels cambis pus actiu de l'èuro es plan evidentament lo mercat a respècte del dolar US. La paritat èuro/dolar es l'instrument financièr mai tractat dins lo mond. Es un indicator far, seguit jornalament per totes los mitans economics e financièrs.
Dins qualques uns dels païses qu'an introduit l'èuro, una aumentacion de l'inflacion seriá estada constatada. Dins lo cas de França, aquesta seriá estada mal mesurada pels instruments de l'INSEE, e auriá concernit en particular de prètz practicats pels ipermercats. Lo ministre de las finanças francés, Thierry Breton, a degut prepausar ulteriorament un indèx especial ligat al cost del panièr de compras al supermercat per respondre a las criticas de las associacions de consomators.
L'èuro aviá per foncion de portar a travèrs la moneda unica, una coesion de las politicas economicas dels membres de l'Union europèa. La relativa subrevalorizacion actuala d'aquesta moneda limita lo cost dels aprovisionaments en matèrias primièras e energia, e indutz çaquelà un fren a las exportacions europèas. Certans economistas comparan la situacion dels païses europèus restats en defòra d'aquela moneda, que pòdon conservar una politica monetària autonòma pus fòrta en creissença, coma Anglatèrra. Certans movements sobeiranistas an desvolopat recentament lo tèma d'un retirament de l'èuro, que li atribuisson una pèrda d'identitat e de possibilitat de politica nacionala monetària.
This article uses material from the Wikipedia Occitan article Èuro, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lo contengut es disponible jos licéncia CC BY-SA 4.0 levat mencion contrària. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Occitan (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.