Ֆրանսա
Ֆրանսական Հանրապետութիւն (ֆր․՝ République française) (յայտնի նաեւ որպէս Ֆրանսա), միաւորական (անգլ․՝ unitary) կիսանախագահական հանրապետութիւն է Արեւմտեան Եւրոպայի մէջ, իր քանի մը անդրծովեան տարածքներով եւ կղզիներով, որոնք տեղակայուած են Հնդկական, Խաղաղական եւ Ատլանտեան ովկիանոսներուն մէջ։ Մայրցամաքային Ֆրանսան կ’երկարի Միջերկրական ծովէն մինչեւ Անգլիական նեղուց եւ Հիւսիսային ծով, Հռենոսէն մինչեւ Ատլանտեան ովկիանոս։ Յաճախ կը կոչուի l'Hexagone (վեցանկիւն), տարածքի աշխարհագրական պատկերին պատճառով։ Արեւմտեան Եւրոպայի մեծագոյն երկիրն է եւ երկրորդ ամենամեծը աշխարհի մէջ իր բացառիկ տնտեսական գօտիով՝ 11,035,000 ք․մ․2, զիջելով միայն Միացեալ Նահանգներուն (11,351,0002 / 4,383,000 ք․ մղոն)։
.svg)
.svg)
Նախորդ 500 տարիներուն Ֆրանսա ունեցած էր գերիշխող դիրք մշակութային, տնտեսական, ռազմական եւ քաղաքական ասպարէզներուն մէջ, ինչպէս Եւրոպայի, այնպէս ալ ամբողջ աշխարհի մէջ։ 17-րդ եւ 18-րդ դարերուն ընթացքին, Ֆրանսայի գաղութները դարձան Հիւսիսային Ամերիկայի եւ հարաւ-արեւելեան Ասիոյ հսկայական մասը․ 19-րդ դարուն եւ 20-րդ դարու սկիզբներուն, Ֆրանսան կառուցեց երկրորդ ամենամեծ գաղութատիրական տէրութիւնը, ներառելով հիւսիսային, արեւմտեան եւ կեդրոնական Ափրիկէի, հարաւ-արեւելեան Ասիոյ մեծ մասը, ինչպէս եւ Քարիպեան եւ Խաղաղ ովկիանոսեան շատ կղզիներ։
Ֆրանսայի հիմնական գաղափարները արտայայտուած են մարդու իրաւունքներու եւ քաղաքացիի հռչակագրով։ Ֆրանսայի Սահմանադրութիւնը կը բնորոշէ հանրապետութիւնը իբրեւ անբաժանելի, աշխարհիկ, ժողովրդավարական եւ ընկերային երկիր։ Ֆրանսա աշխարհի առաւել զարգացած երկիրներէն մէկն է․ իր անուանական ՀՆԱ-ի ( համախառն ներքին արտադրանք) մակարդակով, Ֆրանսա իններորդն է աշխարհի եւ երկրորդը՝ Եւրոպայի մէջ։ Ֆրանսա իր կենսամակարդակով առաջինն է Եւրոպայի մէջ (եւ 4-րդը՝ աշխարհի մէջ)։
Ֆրանսայի ռազմական պիւտճէն երրորդն է աշխարհի մէջ ՆԱԹՕ-ի երրորդ ամենամեծ ռազմական ուժն է եւ Եւրոպական Միութեան ամենամեծ բանակը ունի։ Ֆրանսա նաեւ աշխարհի երրորդ ամենաշատ կորիզային զէնքի պաշարները ունի։
Ֆրանսան կը հանդիսանայ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան (ՄԱԿ) հիմնադիր անդամ, նաեւ Ֆրանքոֆոնիայի, Մ8 (8 Մեծագոյն երկիրներ), Մ20, ՆԱԹՕ-ի, ԴՀԶՔ, ՀԱԳ եւ Լատինական միութեան անդամ։
Անուանում
"Ֆրանսա" անունը ծագում առած է լատիներէն Francia բառէն, որ կը նշանակէ "Ֆրանքներու երկիր"։ Այլ տարբերակներ ալ կան, կապուած «ֆրանք» անունին ծագումնաբանութեան հետ։ Անոնցմէ մէկը յառաջ եկած է նախագերմաներէն frankon բառէն, որ կը թարգմանուի գեղարդ, որովհետեւ ֆրանքներուն արձակած կացինները կը կոչուէին ֆրանսիսքա։ Այլ տարբերակով, «ֆրանք» գերմանական լեզուներով կը նշանակէ ազատ։
Նախապատմութիւն Եւ Նախնադար
Հնագիտական պեղումները պարզած են, որ Ֆրանսայի տարածքին մարդը բնակութիւն հաստատած է աւելի քան 1,8 միլիոն տարի առաջ։ Նախնադարուն մարդիկ ստիպուած էին ապրիլ թափառական կեանքով, հիմնականին զբաղւելով որսորդութեամբ եւ հաւաքչութեամբ։ Ֆրանսայի մէջ մեծ թիւով նկարազարդ քարանձաւներ հաշուած են վերին հին քարէ դարաշրջանէն, որոնց լաւագոյն նմուշներէն մէկը Լասքօ քարանձաւի նկարներն են (Տորտոն, մօտաւորապէս Ք.Ա. 18000)։
Վերջին սառն դարաշրջանի աւարտին (Ք․Ա․ 10000), կլիման բարելաւուեցաւ, եւ Ք․Ա․ 7000-էն Արեւմտեան Եւրոպայի այս հատուածը մտաւ Հին քարէ դարաշրջան եւ բնակիչները անցան նստակեաց կեանքի։ Ք․Ա․ 4-րդ եւ 3-րդ հազարամեակներուն միջեւ տեղի ունեցած ժողովրդագրական եւ գիւղատնտեսական բուռն զարգացումէն ետք, Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակի վերջաւորութեան ի յայտ եկաւ մետաղագործութիւնը։ Մարդիկ սկսան օգտագործել պրոնզ, պղինձ, ոսկի, յետագային նաեւ երկաթ։
Ծանօթագրութիւններ
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Ֆրանսա, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.