2 - Yn Kazachstan brekke grutskalige protesten út tsjin it regear fan diktator Kassym-Jomart Tokajev. Dy binne yn 't earstoan rjochte tsjin 'e ferheging fan 'e benzineprizen, mar kantsje har de folgjende dagen almar mear oan tsjin 'e korrupsje fan 'e hearskjende elite.
6 - Yn Kazachstan wurde de protesten troch de autoriteiten mei grouwélich geweld de kop yn drukt. Guon oare leden fan 'e Kollektive Feilichheidsferdrachsorganisaasje, wêrûnder Ruslân en Wyt-Ruslân, stjoere op fersyk fan presidint Kassym-Jomart Tokajev helptroepen.
7 - Der hawwe no wrâldwiid 300 miljoen gefallen fan COVID-19 west.
10 - Foar it earst wurdt der mei súkses in bargehert yn in minske transplantearre.
15 - In grutte útbarsting fan 'e ûnderseeske fulkaan de Hunga Tonga, yn Tonga, soarget foar tsûnamywarskôgings yn it hiele gebiet fan 'e Stille Oseaan. De skea falt ta, behalven yn Perû, dêr't de weagen in oaljeramp feroarsaakje. De útbarsting easket yn Tonga 5 minskelibbens en oerdekt it lân mei in tsjûke laach giftige fulkanyske jiske, wat foar swierrichheden op it mêd fan drinkwetterfoarsjenning liedt.
21 - By in bombardemint troch Saûdy-Araabje fan 'e Jemenityskestêd Saäda, yn it ramt fan 'e oangeande Twadde Jemenityske Boargeroarloch, wurdt de pleatslike finzenis rekke ynstee fan posysjes fan 'e Hûtyrebellen. Der komme teminsten 70 finzenn om.
24 - Ruslân fiert in grutskalige militêre ynfal yn 'e Oekraïne út. Dêrmei giet de Russysk-Oekraynske Oarloch, dat sûnt 2014 in konflikt mei lege yntinsiteit is, in folslein nije faze yn. Westerske lannen kundigje ekstreme sanksjes tsjin Ruslân oan.
26 - Dútslân, dat sûnt de Twadde Wrâldoarloch gjin wapens levere hat oan lannen dy't yn oarloch binne, makket in ommeswaai en beslút ta it leverjen fan wapens oan 'e Oekraïne. De Feriene Steaten en de Jeropeeske Uny komme ta oerienstimming om beskate Russyskebanken út te sluten fan it ynternasjonaal betellingsferkear by wize fan sanksje foar de Russyske ynvaazje fan 'e Oekraïne.
27 - Yn Wyt-Ruslân wurdt in referindum holden wêrby't de befolking ynstimd hawwe soe mei it opheffen fan 'e net-nukleêre status fan it lân en ek mei de permaninte stasjonearring fan Russyske troepen yn it lân. Mei't Wyt-Ruslân in diktatuer is dêr't gjin frije en earlike ferkiezings besteane, is ûndúdlik wat de wiere útslach fan it referindum is.
28 - Yn in ienriedigens mei de rest fan 'e Westerske wrâld dêr't gjin presedint foar bestiet, kundigje ek Switserlân, Monako en Singapoer sanksjes ôf tsjin Ruslân omreden fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne.
maart
2 - Neffens de Feriene Naasjes binne al 2 miljoen flechtlingen de oarloch yn 'e Oekraïne ûntflechte troch de grinzen fan buorlannen oer te gean.
3 - Yn it suden fan 'e Oekraïne falt de stêd Cherson yn Russyske hannen. Ek de Kearnsintrale Zaporizja wurdt troch de Russen ferovere, wêrby't se de gebouwen fan 'e sintrale mei artillery besjitte. De domdrystens fan dat dwaan wurdt wrâldwiid skande fan sprutsen.
4 - Yn Ruslân wurdt in nije wet oannommen, dy't 15 jier finzenisstraf set op it fersprieden fan "nepnijs" oer de "spesjale militêre operaasje" yn 'e Oekraïne. In protte bûtenlânske media-organisaasjes, wêrûnder CNN en de BBC, beëinigje har wurk yn it lân.
8 - Ierdoaljemaatskippij Shell, restaurantkeatlingMcDonald's, frisdrinkenprodusint Coca-Cola en kofjehûskeatling Starbucks lûke har omreden fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne werom út Ruslân.
16 - By de gemeenteriedsferkiezings yn Nederlân binne benammen de lokale politike partijen de grutte winners.
24 - De NATO makket bekend dat der 40.000 man gefjochtstroepen ekstra stasjonearre wurde sille oan 'e eastflank fan it bûngenoatskip, yn Slowakije, Hongarije, Roemeenje en Bulgarije, yn ferbân mei de nije bedriging dy't Ruslân ynhâldt sûnt de ynfal yn 'e Oekraïne.
25 - It regear fan Ruslân makket bekend dat "de earste faze" fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne foltôge is, en dat de striid fan no ôf oan benammen taspitst wurde sil op 'e eastlike Donbas-regio.
29 - It regear fan Ruslân kundiget oan dat yn it ramt fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne de oarlochshannelings om 'e Oekraynske haadstêd Kiëv hinne "struktureel werombrocht" wurde sille. Westerske analisten hâlde it derop dat by de Russyske lieding it besef trochkringt dat it mei de hjoeddeistige steat fan it Russyske Leger net mooglik is om Kiëv yn te nimmen.
april
3 - Nei de weromlûking fan Russysketroepen út Bûtsja, in westlike foarstêd fan 'e Oekraynske haadstêd Kiëv, komt oan it ljocht dat dêr 300 oant 400 boargers troch it Russyske Leger fermoarde binne by it saneamde Bloedbad fan Bûtsja. Dat wurdt rûnom oanmurken foar in oarlochsmisdie. Yn 'e Westerske wrâld wurdt skokt reägearre en oproppen ta noch strangere sanksjes tsjin Ruslân.
7 - De Algemiene Gearkomste fan 'e Feriene Naasjes stimt mei 93 tsjin 24 lidsteaten om Ruslân út 'e Minskerjochteried fan 'e Feriene Naasjes te setten. 58 lannen ûnthâlde har fan stimming.
8 - Ruslân kriget rûnom krityk as it in bombardemint útfierd op it treinstasjon fan 'e Oekraynske stêd Kramatorsk. By de oanfal komme 59 boargers om dy't de krite besochten te ûntflechtsjen en reitsje 109 oaren ferwûne.
9 - De Pakistaanskepremier Imran Khan moat ôftrede nei't er yn 'e Nasjonale Assimblee in moasje fan wantrouwen ferlern hat. Hy wurdt twa dagen letter opfolge troch opposysjelieder Shehbaz Sharif.
13 - Der hawwe no wrâldwiid 500 miljoen gefallen fan COVID-19 west.
24 - By de twadde omgong fan 'e Frânske presidintsferkiezings ferslacht de sittende sintristyske presidint Emmanuel Macron syn ekstreem-rjochtse útdaachster Marine Le Pen.
27 - Ruslân set de levering fan ierdgas oan Poalen en Bulgarije stil as dy lannen wegerje te beteljen yn roebels. (Yn it kontrakt is fêstlein dat se yn dollars of euro's betelje meie, mar troch de ynternasjonale boycot fan Ruslân yn it ramt fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne kin Ruslân net by tegoeden yn bûtenlânske faluta.)
2 - Ruslân kundiget oan dat it him, omreden fan 'e ynternasjonale sanksjes dy't tsjin it lân ôfkundige binne yn it ramt fan 'e Russyske ynfal yn 'e Oekraïne, binnen twa jier weromlûke sil út 'e gearwurking oangeande romtefeart op it mêd fan it Ynternasjonaal Romtestasjon ISS.
9 - Premier Mahinda Rajapaksa fan Sry Lanka treedt ôf nei oanhâldende en fûleinige protesten tsjin 'e ekonomyske krisis yn it lân.
9 - By presidintsferkiezings yn 'e Filipinen wurdt Ferdinand Marcos jr., better bekend ûnder syn bynamme "Bongbong", keazen ta de nije presidint. Hy is de soan fan Ferdinand Marcos, dy't yn 'e 1970-er en 1980-er jierren as diktator yn skrikbewâld fierde yn it lân.
14 - Oekraynske troepen ferdriuwe de Russyske ynfallers út 'e omkriten fan 'e op ien nei grutste stêd fan 'e Oekraïne, Charkiv, en winne sa de Slach om Charkiv.
21 - By federale ferkiezings yn Austraalje ferslacht de sosjalistyske Laborpartij fan Anthony Albanese de Liberaal-Nasjonale koälysje fan sittend premier Scott Morrison. De kiezers binne benammen ûntefreden oer it fierhinne negearjen troch Morrison-en-dy fan it klimaatferoaringsfraachstik.
5 - By in bomoanslach en besjitting fan in tsjerke yn Owo, yn Nigearia, komme mear as 50 minsken om en reitsje nochris 60 oaren ferwûne. De oanslach wurdt opeaske troch Islamityske Steat yn West-Afrika.
19 - By de twadde omgong fan 'e Frânske parlemintsferkiezings behellet de Ensemble-koälysje, fan presidint Emmanuel Macron, de oerwinning mei 245 fan 577 sitten yn 'e Nasjonale Assimblee. Ensemble ferliest lykwols de absolute mearderheid.
19 - By de presidintsferkiezings yn Kolombia wurdt foar it earst yn 'e skiednis fan it lân in linkse kandidaat, de eardere guerriljastrider Gustavo Petro, ta it heechste amt keazen.
22 - It easten fan Afganistan wurdt troffen troch in ierdbeving mei in krêft fan 5,9 op 'e skaal fan Richter. Dêrby komme teminsten 1.500 minsken yn Afganistan om en 43 yn it oanbuorjende Pakistan.
28-30 - Op in top yn Madrid akseptearret de NATO it fersyk om lidmaatskip troch Sweden en Finlân, nei't presidint Recep Tayyip Erdoğan fan Turkije syn ferset dêrtsjin opjûn hat.
july
1 - Yair Lapid wurdt de nije premier fan Israel; hy lost Naftali Bennett ôf.
3 - In geastlik siike man sjit yn in winkelsintrum yn 'e Deenske haadstêd Keappenhaven trije minsken dea, en en der reitsje meardere minsken ferwûne.
7 - Boris Johnson treedt ôf as lieder fan de Konservative Partij, mar is fan doel premier fan it Feriene Keninkryk te bliuwen oant in nije lieder keazen is.
9 - Presidint Gotabaya Rajapaksa en premier Ranil Wickremesinghe fan Sry Lanka stimme dermei yn om ôf te treden as gefolch fan 'e grutskalige en oanhâldende protesten tsjin 'e ekonomyske krisis yn it lân.
18 - Yn Yndia wurdt Droupadi Murmu keazen ta presidinte; hja is de earste frou út in lânseigen etnyskeminderheid (de Santal) dy't dat amt beklaait, en teffens de jongste persoan oant no ta.
23 - De Wrâldsûnensorganisaasje (WHO) ropt de útbraak fan 'e apepokken út ta in "needgefal fan ynternasjonale soarch op it mêd fan 'e publike sûnens". Der binne no mear as 17.000 gefallen fan 'e sykte registrearre yn 75 lannen en territoaria.
4 - Nei it besyk fan Nancy Pelosi, de foarsitter fan it Amerikaanske Hûs fan Offurdigen, oan Taiwan, set Sina útein mei in yntimidaasjekampanje yn 'e foarm fan grutskalige militêre oefenings om it eilân hinne, dat troch Sina beskôge wurdt as in opstannige provinsje.
5-7 - Israel en de militante Palestynske beweging Islamityske Djihaad yn 'e Gazastripe fiere oer en wer besjittings út. Hamas, dat yn 'e Gazastripe de tsjinst útmakket, bliuwt ôfsidich.
12 - De Britskeskriuwer Salman Rushdie wurdt ûnder in lêzing yn Chautauqua (New York) ferskate kearen delstutsen troch in sjiïtyskemoslim, nei alle gedachten fanwegen it fatwa (religieusdeafûnis) dat grutayatollah Chomeini yn 1989 oer him útspriek. Rushdie rekket swier ferwûne, mar oerlibbet de oanslach.
20 - Skipper Pieter Jilles Tjoelker wint mei de Sterke Jerke it IFKS kampioenskip fan 2022.
27 - Yn it buorskip Zuidzijde by Nieuw-Beijerland yn Súd-Hollân rydt in frachtwein yn op in barbecue fan de pleatslike iisklup. Dêrby komme sân minsken om it libben en reitsje sân minsken ferwûne
28 - Omreden fan oanhâldende oerstreamings dy't hast in trêdepart fan it lân splis set hawwe, ropt Pakistan in "klimaatkatastrôfe" út. (De oerstreamings wurde foar in grut part feroarsake troch it fuortranen fan 'e gletsjerss yn 'e Himalaya yn it noarden fan it lân.)
12 - Der brekke nije skermutselings út tusken Armeenje en Azerbeidzjan, nei't Armeenske stellings troch Azerbeidzjaanske troepen oanfallen binne. De folgjende dagen komme mear as 100 Armeenske en 71 Azerbeidzjaanske soldaten by de gefjochten om.
21 - Nei in grut tsjinoffinsyf fan 'e Oekraïne yn 'e Russysk-Oekraynske Oarloch, wêrby't gâns beset gebiet beëasten Charkov befrijd is, ropt presidintVladimir Pûtin yn Ruslân foar in part de mobilisaasje út om 300.000 manlju ûnder de wapens te krijen sadat de Oekraynske opmars tsjinkeard wurde kin. Syn ôfkundiging liedt ta in grutte eksodus fan jonge Russyske manlju út Ruslân nei de buorlannen, út eangst om nei it front stjoerd te wurden.
25 - By parlemintsferkiezings yn Itaalje winne de rjochtsepartijen. Fan gefolgen wurdt Giorgia Meloni, de liedster fan 'e partij Bruorren fan Itaalje, de earste froulikepremier fan it lân.
26 - De DART-romtesonde fan 'e AmerikaanskeromtefeartorganisaasjeNASA wurdt te pletter flein tsjin 'e asteroïde Dimorphos oan, by de earste test fan in potinsjele planetêre ferdigening fan 'e Ierde tsjin asteroïde-ynslaggen.
23-27 - Ruslân organisearret skynreferinda yn fjouwer provinsjes fan 'e Oekraïne oer anneksaasje fan dy gebieten troch Ruslân. It giet om 'e Folksrepublyk Lûhansk en de Folksrepublyk Donjetsk (twa selsútroppen steaten sûnder ynternasjonale erkenning) en om twa oare besette gebieten, Zaporizja en Cherson. Ynternasjonaal wurdt dizze gong fan saken skerp feroardiele en beskôge as in panykgreep fan 'e Russyske diktatorVladimir Pûtin.
30 - PresidintVladimir Pûtin formalisearret de yllegale anneksaasje troch Ruslân fan 'e Oekraynske gebietsdielen Lûhansk, Donjetsk, Zaporizja en Cherson. Dat giet folslein tsjin it ynternasjonaal rjocht yn, en wurdt troch oare lannen net erkend.
30 - By in nije steatsgreep yn Boerkina Faso, de twadde fan it jier, wurdt de regearjende militêre gûnta ôfset troch in groep ofsieren û.l.f. kaptein Ibarhim Traore.
oktober
1 - Yn 'e stêd Malang yn Yndoneezje komme 131 minsken om en reitsje 323 oaren ferwûne by de Kanjuruhan-stadionramp. Dat bart as nei in ferlerne fuotbalwedstrydbreinroere fuotbalsupporters it fjild op streame om ferhaal te heljen by de eigen fuotbalploech en de plysje reägearret troch triengasgranaten ôf te sjitten. Dat jout oanlieding ta in stoarmrin om út it stadion te kommen, wêrby't tsientallen minsken ûnder de foet rûn wurde.
5 - De OPEC komt oerien om 2 miljoen fetten ierdoalje deis minder te produsearjen, om sa de priis fan oalje heech te hâlden. Yn 'e Feriene Steaten wurdt dat ynterpretearre as in dolkstjit yn 'e rêch troch Saûdy-Araabje. Dat lân hjit in Amerikaanske bûnsgenoat te wêzen, mar stelt him hjirmei dúdlik oan 'e kant fan Ruslân op, mei't fral de Russen baat hawwe by in hege oaljepriis. Ien en oar liedt ta in diplomatike krisis yn 'e relaasjes tusken de Feriene Steaten en Saûdy-Araabje.
8 - De Krimbrêge, dy't it fêstelân fan Ruslân ferbynt mei de yllegaal anneksearreKrim, eins in diel fan 'e Oekraïne, rekket swier skansearre by in eksploazje. Hoewol't it Oekraynske regear der gjin útlittings oer docht, wurdt der algemien fan útgien dat de Oekraïners efter de sabotaazjedie sitte, mei't de Krimbrêge in symboal fan 'e Russyske besetting fan 'e Krim is. Twa dagen letter fiert Ruslân by wize fan ferjilding raketbesjittings út fan Oekraynske stêden en enerzjysintrales.
20 - Liz Truss (lieder fan de Konservative Partij) giet al nei 45 dagen ôf as premier fan it Feriene Keninkryk, mar hâldt dat amt oant in nije lieder keazen is.
21 - Yn de iere moarn komme snelboat Tiger fan Rederij Doeksen en de wettertaksy Stormloper fan rederij De Bazuin yn it Skûtegat mei-inoar yn oanfarring.
23 - De Sineeske lieder Xi Jinping wurdt foar in trêde termyn beneamd as siktaris-generaal fan 'e Sineeske Kommunistyske Partij (en dêrmei as hearsker oer de Folksrepublyk Sina). Hy is sûnt de dea fan Mao Zedong de earste persoan yn dy funksje dy't net nei twa terminen romte makket foar in opfolger.
29 - Yn it SúdkoreaanskeSeoel komme mear as 150 minsken om it libben troch de ekstreme drokte, by in Halloweenfeest yn in útgeansgebiet.
15 - De wrâldbefolking berikt it oantal fan 8 miljard.
17 - Yn it sûnt 2019 rinnende proses tsjin Igor Girkin, Sergej Dûbinskij, Oleg Pûlatov en Leonid Chartsjenko, dy't fertocht wurde fan ferantwurdlikheid foar it delheljen fan Malaysia Airlines-flecht 17 boppe de eastlike Oekraïne yn 2014, docht de rjochterútspraak. Girkin, Dûblinski en Chartsjenko wurde skuldich befûn oan massamoard en by ferstek feroardiele ta libbenslange finzenisstraf. Pûlatov wurdt frijsprutsen.
27 - Yn ferskate stêden yn Sina brekke protesten út tsjin 'e strange anty-koroanamaatregels dy't yn it lân noch altyd fan krêft binne.
desimber
2 - De Jeropeeske Uny, de G7 en Austraalje stelle mei-inoar in boppepriis yn fan $60 it fet rouwe oalje út Ruslân. Dat dogge se om foar te kommen dat Ruslân profitearje sil fan syn agresje tsjin 'e Oekraïne en de wrâldwide enerzjykrisis dy't dêr it gefolch fan is.
7 - De Perûviaanske presidint Pedro Castillo besiket it parlemint te ûntbinen om syn ôfsetting foar kommen, mar dat wurket averjochts en is foar it troch de opposysje behearske parlemint krekt oanlieding om him daliks ôf te setten. Hy wurdt neitiid arrestearre foar it besykjen fan in steatsgreep.
7 - Nei oanhâldende protesten fersoepelet it regear fan Sina de anty-koroanamaatregels yn it lân.
14 - De earste maraton op natueriis fan it seizoen wurd feriden op de iisbaan fan Burgum. It wie foar it earst dat de earste maraton op natueriis yn Fryslân feriden wurde koe.
21-26 - In sniestoarm, bekend ûnder de ûnoffisjele namme Winterstoarm Elliott, teheisteret it noarden en noardeasten fan 'e Feriene Steaten en it súdeasten fan Kanada. Fral de stêd Buffalo en omkriten, yn 'e Amerikaanske steatNew York, wurde swier troffen, mei op plakken 203 smsnie. Dêr allinnich al falle 39 deaden. Yn totaal komme 91 minsken om.
31 - Guerrero fiert it homohoulik yn. Dat wie de lêste steat fan Meksiko dy't dat noch net dien hie; trouwen is foar homo's en lesbiënnes sadwaande fan no ôf oan legaal yn hiel it lân.
Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory 2022 fan Wiki Commons.
This article uses material from the Wikipedia Frysk article 2022, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ynhâld is beskikber ûnder CC BY-SA 4.0, at net oars neamd wurdt. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Frysk (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.