2022: Blwyddyn

2022 yw trydedd flwyddyn Pandemig COVID-19. Yn gynnar yn y flwyddyn, mae tensiynau'n cynyddu yn Wcrain; Rwsia ymosod ar 24 Chwefror.

Ionawr

 

 

 

• 1 Ionawr
  • Ffrainc yn derbyn arlywyddiaeth Cyngor yr Undeb Ewropeaidd
  • Angladd o Desmond Tutu.
• 2 Ionawr
  • Mae adeilad senedd De Affrica yn cael ei ddifrodi'n fawr gan dan.
  • Mae protestiadau gwrth-lywodraeth yn dechrau yn Casachstan.
• 7 Ionawr - Pandemig COVID-19: Mae nifer heintiadau COVID-19 a gofnodwyd yn cyrraedd 300,000,000.
• 8 Ionawr - Pandemig COVID-19: Mae'r doll marwolaeth COVID-19 a gofnodwyd gan y Deyrnas Unedig yn cyrraedd 150,000.
• 10 Ionawr - Mae Boris Johnson wedi'i frodio mewn dadl arall dros gasglu'r cyfnod clo yn Downing Street.
• 13 Ionawr - Y Tywysog Andrew, Dug Caerefrog yn rhoi'r gorau i'w deitlau brenhinol seremoniol.
• 15 Ionawr - Mae ffrwyno'r llosgfynydd "Hunga Tonga" yn Tonga yn achosi tswnamis ar draws y Cefnfor Tawel.
• 16 Ionawr - Mae'r chwaraewr tenis Novak Djokovic yn cael ei alltudio o Awstralia ar ôl dadlau dros ei statws brechlyn COVID-19.
• 20 Ionawr - Mae Zara Rutherford yn dod y merch ieuengaf i hedfan o gwmpas y byd yn unigol, yn 19 oed.
• 21 Ionawr - Mae streic aer yr Saada, Iemen, yn lladd dwsinau o bobl.
• 23 Ionawr - Storm drofannol Ana yn taro Madagascar, Malawi a Mosambic.
• 24 Ionawr - Cwpl milwrol Bwrcina Ffaso.
• 25 Ionawr - Mae'r Heddlu Metropolitan yn cyhoeddi ymchwiliad i bartion sy'n torri'r cyfnod clo Downing Street.
• 29 Ionawr
  • Tenis: Ashleigh Barty yn ennill teitl senglau'r merched an Agored Awstralia.
  • Mae Sergio Mattarella yn cytuno i wasanaethu ail dymor fel Llywydd yr Eidal.
• 31 Ionawr - Tenis: Rafael Nadal yn ennill teitl senglau'r dynion an Agored Awstralia.

Chwefror

 

 

• 4 Chwefror - Seremoni agoriadol Gemau Olympaidd y Gaeaf 2022 yn Beijing.
• 5 Chwefror
  • Ddechrau'r Pencampwriaeth y Chwe Gwlad: Cymru'n colli i Iwerddon yn y gem agoriadol.
  • Seiclon Batsirai yn taro Madagascar.
• 6 Chwefror - Elisabeth II yw'r frenhines Brydeinig gyntaf i deyrnasu am 70 mlynedd.
• 8 Chwefror - Pandemig COVID-19: Mae nifer heintiadau COVID-19 a gofnodwyd yn cyrraedd 400,000,000.
• 10 Chwefror - Cressida Dick yn cyhoeddi ei hymddiswyddiad fel Comisiynydd Heddlu Metropolitan Llundain.
• 15 Chwefror
  • Pandemig COVID-19: Cymru yn cyhoeddi cylluniau i frechu plant den 12 oedd yn erbyn COVID-19. Mae'r Alban a Lloegr yn gwneud yr un diwrnod yn ddiweddarach.
  • Llifogydd a thirlithriadau yn taro Petropolis, De-Ddwyrain Brasil.
• 18 Chwefror - Storm Eunice yn taro'r Deyrnas Unedig.
• 20 Chwefror - Diwedd o Gemau Olympaidd y Gaeaf yn Beijing.
• 21 Chwefror - Argyfwng yr Wcrain: Vladimir Putin yn cydnabod annibyniaeth Donetsk a Luhansk.
• 24 Chwefror - Argyfwng yr Wcrain: Rwsia'n lansio ymosodiad ar Wcrain.
• 25 Chwefror - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Cyrff chwaraeon a diwylliannol sy'n gosod sancsiynau ar Rwsia.

Mawrth

 

 

• 2 Mawrth
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Heddluoedd Rwsia yn cipio dinas ddeheuol Kherson.
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae'r Cenhedloedd Unedig yn amcangyfrif bod 1,000,000 wedi dianc Wcrain.
• 4 Mawrth
  • Cynyddodd ymosodiadau Rwsia yn Wcrain, a gylnabu fod atomfa Zaporizhzhia dan reolaeth milwyr Rwsia.
  • Mae ymosodiad ar mosg yn Peshawar, Pacistan, yn lladd o leiaf 63 o bobl.
  • Seremoni agoriadol Gemau Paralympaidd y Gaeaf yn Beijing.
• 7 Mawrth - Pandemig COVID-19: Mae'r doll marwolaeth COVID-19 wedi'i chofnodi yn cyrraedd 6,000,000.
• 8 Mawrth
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae'r Cenhedloedd Unedig yn amcangyfrif bod 2,000,000 wedi dianc Wcrain.
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Arlywydd Wcrainaidd Volodymyr Zelenskyy yn amerch Ty'r Cyffredin yn y Deyrnas Unedig.
• 9 Mawrth - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Heddluoedd Rwsia yn cynnal ymosodiad awyr ar ysbyty mamolaeth yn Mariupol.
• 10 Mawrth - Daw priodas o'r un rhyw yn gyfreithlon yn Tsile.
• 11 Mawrth - Gabriel Boric yn dod yn Arlywydd Tsile.
• 12 Mawrth - Goresgyniad Wcráin gan Rwsia yn 2022: Ar ddechrau cynhadledd Llafur Cymru y Blaid yn Llandudno, Mark Drakeford yn beirniadu ymateb llywodraeth y DU i'r ymosodiad Rwsia ar Wcrain.
• 13 Mawrth - Diwedd o Gemau Paralympaidd y Gaeaf yn Beijing.
• 16 Mawrth
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Rwsia'n gadael Cyngor Ewrop.
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae grymoedd Rwsia yn bomio theatr yn Mariupol, lle'r oedd sifiliaid wedi bod yn cysgodin.
• 19 Mawrth - Diwedd o Bencampwriaeth y Chwe Gwlad 2022.
• 27 Mawrth - 94ain Gwobrau'r Academi.
• 30 Mawrth - Daeth yr Aelod Seneddol San Steffan Jamie Wallis allan fel trawsryweddol.

Ebrill

 

• 1 Ebrill - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae lladd sifiliaid yn nhref Bucha wedi'i ddadorchuddio.
• 3 Ebrill - Etholiad Hwngari.
• 7 Ebrill - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae Rwsia wedi'u atal o Gyngor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig.
• 8 Ebrill
  • Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae gorsaf reilffordd Kramatorsk yn cael ei tharo mewn ymosodiad roced.
  • Dechrau llifogydd yn KwaZulu-Natal, De Affrica.
  • Mae prisiau bwyd byd-eang yn cyrraedd eu lefel uchaf ers 1990.
• 10 Ebrill - Mae Imran Khan yn cael ei ddiswyddo fel Prif Weinidog Pacistan; Shehbaz Sharif yn ei le.
• 12 Ebrill - Pandemig COVID-19: Mae Boris Johnson a Rishi Sunak yn cael dirwy am fynychu partion sy'n torri rheolau.
• 13 Ebrill - Pandemig COVID-19: Mae nifer heintiadau COVID-19 a gofnodwyd yn cyrraedd 500,000,000.
• 20 Ebrill - Tenis/Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae chwaraewyr o Rwsia a Belarws wedi'u gwahardd o Bencampwriaeth Wimbledon 2022.
• 22 Ebrill - Mae ffrwydrad mewn purfa olew anghyfreithlon yn y de-ddwyrain Nigeria yn lladd 110 o bobl.
• 24 Ebrill - Mae Emmanuel Macron yn cael ei ailaethol yn Arlywydd Ffrainc, gan drechu Marine Le Pen.
• 25 Ebrill - Elon Musk yn taro bargen i brynu Twitter.

Mai

 

 

• 5 Mai
  • Etholiadau cynghorau lleol yng Nghymru, yr Alban a rhannau o Loegr.
  • Etholiad y Gynulliad Gogledd Iwerddon: Sinn Fein yw'r blaid fwyaf yng Ngogledd Iwerddon am y tro cyntaf.
• 6 Mai - Mae ffrwydrad yn y Gwesty Saratoga yn Havana, Ciwba yn lladd o leiaf 25 o bobl.
• 8 Mai - Enwir Ncuti Gatwa fel yr actor Doctor Who newydd.
• 10 Mai - Yoon Suk-yeol yn dod yn Arlywydd De Corea.
• 10 - 14 Mai - Eurovision: Mae'r gystadleuaeth yn cael ei hennill gan Gerddorfa Kalush Wcrain; Sam Ryder o'r Deyrnas Unedig sy'n gorffen yn ail gyda'i gan "Space Man".
• 16 Mai - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae Gwarcha Mariupol yn dod i ben gyda Rwsia yn cymryd y ddinas.
• 20 Mai
  • Mae Wrecsam yn cael ei enwi fel dinas fwyaf newydd Cymru.
  • Mae Sefydliad Iechyd y Byd yn cyfarfod i drafod yr achosion o fwnciod.
• 21 Mai - Etholiad cyffredinol Awstralia.
• 23 Mai - Anthony Albanese yn dod yn Brif Weinidog Awstralia.
• 24 Mai - Cyflafan esgol yn Uvalde, Texas.
• 25 Mai - Mae adroddiad Sue Gray ar "Partygate" yn cael ei gyhoeddi.

Mehefin

 

 

• 2 - 5 Mehefin - Cymhelir dathliadau ar gyfer Jwbili Platinwm y Frenhines Elisabeth II.
• 5 Mehefin
  • Mae 50 o bobl yn cael eu lladd mewn ymosodiad saethu/bomio yn Owo, Nigeria.
  • Cymhwyster cyntaf Cymru ar gyfer Cwpan y Byd FIFA mewn 64 mlynedd.
• 6 Mehefin - Boris Johnson yn ennill pleidlais fewnol o hyder.
• 14 Mehefin - Mae Canada a Denmarc yn cyntyno ar ffin ar Ynys Hans, gan ddodd ag anghydfod tiriogaethol hir i ben.
• 21 Mehefin - Mae streic reilffordd fwyaf y Deyrnas Unedig ers 1989 digwydd.
• 22 Mehefin - Mae daeargryn maint 6.3 yn taro Affganistan, gan ladd 1,463 o bobl.
• 24 Mehefin - Mae Goruchaf Lys yr Unol Daleithiau yn gwrth droi dyfarniad erthyliad "Roe v. Wade".
• 27 Mehefin - Ymosodiad Rwsia ar Wcrain: Mae ymosodiad taflegrau ar ganolfan siopa yn Kremenchuk, Wcrain, yn lladd 20 o bobl.
• 28 Mehefin
  • Nicola Sturgeon yn datgelu cynllyniau am ail refferendwm annibyniaeth yn yr Alban.
  • Mae data cyfrifiad 2021 yn dangos bod poblogaeth Cymru yn 3,107,500.
• 30 Mehefin - Bongbong Marcos yn dod yn Arlywydd y Philipinau.

Gorffennaf

• 7 Gorffennaf - Mae Boris Johnson yn cyhoeddi ei hymddiswyddiad fel Prif Weinidog y Deyrnas Unedig.
• 11 Gorffennaf - Yn Llys Ynadon Caerdydd, cafwyd Jamie Wallis, AS San Steffan, yn euog o fethu â stopio ac adrodd am ddamwain, gan adael ei gar mewn safle peryglus, ond ei glirio o yrru heb ofal a sylw dyladwy. Cafodd ddirwy o £2,500 a'i wahardd rhag gyrru am chwe mis. Dywedodd y barnwr nad oedd ei esboniad yn gredadwy.
• 17 Gorffennaf - Mae rhybudd ambr am dywydd eithriadol o boeth yn cael ei gyhoeddi ar gyfer rhannau o Gymru.

Awst

• 30 Awst - Marwolaeth Mikhail Gorbachev.

Medi

• 6 Medi - Liz Truss yn dod yn Brif Weinidog y Deyrnas Unedig.
• 8 Medi - Marwolaeth Elisabeth II yng Nghastell Balmoral; Siarl III yn dod yn frenin y Deyrnas Unedig a Realmau'r Gymanwlad.
• 11 Medi - Etholiad cyffredinol Sweden
• 19 Medi - Angladd o Frenhines Elisabeth II.
• 25 Medi - Etholiad cyffredinol yr Eidal.

Hydref

• 20 Hydref - Mae Liz Truss yn cyhoeddi ei hymddiswyddiad fel Prif Weinidog y Deyrnas Unedig.

Tachwedd

• 6 Tachwedd–20 Tachwedd – Cynhadledd Newid Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig 2022 (COP27)
• 13 Tachwedd – Ffrwydrad bom yng nghanol Istanbul, gan ladd 8 o bobol.
• 15 Tachwedd – Cyrch ar Wlad Pwyl, 2022
• 21 Tachwedd – Mae'r Tîm pêl-droed cenedlaethol Cymru'n chwarae yn erbyn yr Unol Daleithiau America yn eu gêm gyntaf yng Nghwpan y Byd FIFA 2022.

Eisteddfod Genedlaethol (Tregaron)

• Cadair: Llŷr Gwyn Lewis
• Coron: Esyllt Maelor
• Medal Ryddiaith:
• Medal Ddrama: Gruffydd Siôn Ywain
• Gwobr Goffa Daniel Owen:

Llenyddiaeth

• Gweler hefyd Llenyddiaeth yn 2022

Ffilm

• Save the Cinema, yn serennu Jonathan Pryce

Teledu

• Bois 58
• Cewri Cwpan y Byd
• Dal y Mellt
• Gogglebocs Cymru
• Y Golau/The Light in The Hall, starring Joanna Scanlan, Alexandra Roach and Iwan Rheon

Cerddoriaeth

Albymau

• Adwaith – Bato Mato
• Cate Le Bon - '
• Stereophonics - '

Ionawr

 

 

• 2 Ionawr - Richard Leakey, 77, paleoanthropolegydd a gwleidydd
• 6 Ionawr
  • Peter Bogdanovich, 82, cyfarwyddwr ffilm
  • Sidney Poitier, 94, actor, cyfarwyddwr, actifydd a diplomydd
• 9 Ionawr
  • Maria Ewing, 71, soprano
  • Bob Saget, 65, actor a digrifwr
• 12 Ionawr - Ronnie Spector, 78, cantores
• 14 Ionawr - Alice von Hildebrand, 98, gwyddonydd
• 17 Ionawr - Yvette Mimieux, 80, actores
• 20 Ionawr - Meat Loaf, 74, actor a chanwr roc
• 21 Ionawr - Felicia Donceanu, 90, arlunydd a chyfansoddwraig
• 22 Ionawr - Ellen Laan, 59, gwyddonydd
• 25 Ionawr
  • Wyn Calvin, 96, actor a digrifwr
  • Barry Cryer, 86, comediwr
  • Wim Jansen, 75, chwaraewr a rheolwr pel-droed
• 28 Ionawr - Guy Laporte, 69, chwaraewr rygbi'r undeb
• 30 Ionawr - Geoffrey Ashe, 98, hanesydd

Chwefror

 

 

• 8 Chwefror - Bamber Gascoigne, 87, cyflwynydd teledu ac awdur
• 9 Chwefror - Sebastian Bieniek, 46, peintiwr
• 12 Chwefror
  • Godela Habel, 92, arlunydd
  • Carmen Herrera, 106, arlunydd
• 13 Chwefror - Aled Roberts, 59, gwleidydd, Comisiynydd y Gymraeg
• 15 Chwefror - P. J. O'Rourke, 74, dychanwr, newyddiadurwr a llenor gwleidyddol
• 16 Chwefror - Mona Saudi, 76, arlunydd
• 19 Chwefror
  • Gary Brooker, 76, canwr-gyfansoddwr
  • Kakuichi Mimura, 90, pel-droediwr
• 20 Chwefror - Stewart Bevan, 73, actor
• 23 Chwefror - Antonietta Stella, 92, soprano
• 24 Chwefror
  • Sally Kellerman, 84, actores
  • John Landy, 91, athletwr
• 25 Chwefror - Shirley Hughes, 94, awdures plant

Mawrth

 

• 4 Mawrth
  • Ruth Bidgood, 99, bardd
  • Iwan Edwards, 84, arweinydd corawl
  • Dai Jones, 78, canwr, ffermwr a chyflwynydd radio-teledu
  • Colin Lewis, 82, seiclwr
  • Shane Warne, 52, cricedwr
• 5 Mawrth - Lynda Baron, 82, actores
• 9 Mawrth - Marjorie Clark, Arglwyddes Clark, 97
• 17 Mawrth
  • Alan Rees, 84, chwaraewr rygbi'r undeb
  • Oksana Shvets, 67, actores
• 20 Mawrth - Adriana Hoffmann, 82, botanegydd
• 23 Mawrth - Madeleine Albright, 84, Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau

Ebrill

 

• 1 Ebrill - Richard Cyril Hughes, 89, addysgwr a nofelydd
• 3 Ebrill - June Brown, 95, actores
• 6 Ebrill
  • Jill Knight, 98, gwleidydd
  • David McKee, 87, awdur a darlunydd
• 17 Ebrill - Radu Lupu, 76, pianydd
• 18 Ebrill - Syr Harrison Birtwistle, 87, cyfansoddwr
• 21 Ebrill - Jacques Perrin, 80, actor
• 29 Ebrill - Georgia Benkart, 74, mathemategydd

Mai

 

• 1 Mai - Ivica Osim, 80, pel-droediwr
• 9 Mai - Inge Viett, 78, awdures a derfysgwraig
• 10 Mai - Leonid Kravchuk, 88, Arlywydd Wcrain
• 11 Mai - Shireen Abu Akleh, 51, newyddiadurwraig
• 13 Mai - Teresa Berganza, 89, mezzo-soprano
• 15 Mai - Kay Mellor, 71, actores a sgriptiwraig
• 17 Mai - Vangelis, 79, cyfansoddwr
• 21 Mai - Rosemary Radford Ruether, 85, gwyddonydd
• 22 Mai - Dervla Murphy, 90, seiclwraig
• 26 Mai
  • Dyfrig Evans, 43, actor a cherddor
  • Ray Liotta, 67, actor

Mehefin

 

• 8 Mehefin
  • Aurora Altisent i Balmas, 93, arlunydd
  • Bruce Kent, 92, actifydd heddwch
  • Fonesig Paula Rego, 87, arlunydd
• 12 Mehefin
  • Phil Bennett, 73, chwaraewr rygbi'r undeb
  • Cen Llwyd, 70, bardd ac ymgyrchydd
• 17 Mehefin
  • Marlenka Stupica, 94, arlunydd
  • Nicole Tomczak-Jaegermann, 77, mathemategydd
• 26 Mehefin - Margaret Keane, 94, arlunydd
• 28 Mehefin - Fonesig Deborah James, 40, ymgyrchydd canser
• 29 Mehefin - Sonny Barger, 82, beiciwr modur, awdur ac actor
• 30 Mehefin - Indulata Sukla, 78, mathemategydd

Gorffennaf

 

 

• 2 Gorffennaf - Peter Brook, 97, cyfarwyddwr theatr
• 6 Gorffennaf - James Caan, 82, actor
• 8 Gorffennaf
  • Shinzo Abe, 67, gwleidydd, Prif Weinidog Japan
  • Larry Storch, 99, actor
• 12 Gorffennaf - Joan Lingard, 90, nofelydd
• 13 Gorffennaf - Chris Stuart, 73, newyddiadurwr
• 14 Gorffennaf
  • Erica Pedretti, 92, arlunydd
  • Ivana Trump, 73, model a dyn busnes
• 24 Gorffennaf - David Warner, 80, actor
• 25 Gorffennaf - David Trimble, 77, gwleidydd o Ogledd Iwerddon
• 26 Gorffennaf
  • James Lovelock, 103, gwyddonydd
  • Charles Ward, cyn-sylfaenydd y Stiwdios Rockfield
• 27 Gorffennaf - Bernard Cribbins, 93, actor
• 28 Gorffennaf - Pauline Bewick, 86, arlunydd
• 30 Gorffennaf - Nichelle Nichols, 89, actores
• 31 Gorffennaf - Ayman al-Zawahiri, 71, arweinydd Al-Qaeda

Awst

 

• 5 Awst
  • Judith Durham, 79, cantores
  • Issey Miyake, 84, dylunydd ffasiwn
  • Aled Owen, 88, pel-droediwr
• 8 Awst - Fonesig Olivia Newton-John, 73, actores a chantores
• 9 Awst - Raymond Briggs, 88, cartwnydd ac awdur
• 12 Awst - Wolfgang Petersen, 81, cyfarwyddwr ffilm
• 14 Awst - Anne Heche, 53, actores
• 24 Awst - Ken Jones, 81, chwaraewr rygbi'r undeb
• 29 Awst - Mick Bates, 74, gwleidydd
• 30 Awst - Mikhail Gorbachev, 91, arweinydd yr Undeb Sofietaidd

Medi

 

• 1 Medi - Barbara Ehrenreich, 81, awdures
• 2 Medi - Frank Drake, 92, astroffisegwr
• 5 Medi - Eva Zeller, 99, bardd a nofelydd
• 8 Medi
  • Elisabeth II, 96, brenhines y Deyrnas Unedig a Realmau'r Gymanwlad
  • Mavis Nicholson, 91, awdures a darlledwraig
• 13 Medi - Jean-Luc Godard, 91, cyfarwyddwr ffilm
• 14 Medi - Irene Papas, 96, actores
• 15 Medi - Eddie Butler, 65, chwaraewr a sylwebydd rygbi'r undeb
• 22 Medi - Fonesig Hilary Mantel, 70, nofelydd
• 23 Medi - Louise Fletcher, 88, actores
• 28 Medi - Coolio, 59, actor, rapiwr a chanwr

Hydref

 

• 3 Hydref - Ian Hamilton, 97, bargyfreithiwr ac ymgyrchydd Annibyniaeth yr Alban
• 4 Hydref - Loretta Lynn, 90, cantores gwlad
• 11 Hydref - Fonesig Angela Lansbury, 96, actores
• 14 Hydref - Robbie Coltrane, 72, actor
• 17 Hydref - Fonesig Carmen Callil, 84, cyhoeddwraig, awdures a beirniad
• 21 Hydref - Masato Kudo, 32, pel-droediwr
• 28 Hydref - Jerry Lee Lewis, 87, canwr Americanaidd

Tachwedd

• 11 Tachwedd - Sven-Bertil Taube, 87, canwr ac actor Swedaidd

• Ffiseg: Alain Aspect, John Clauser ac Anton Zeilinger
• Cemeg: Carolyn Bertozzi, Morten P. Meldal a Karl Barry Sharpless
• Meddygaeth: Svante Pääbo
• Llenyddiaeth: Annie Ernaux
• Economeg: Ben Bernanke, Douglas Diamond a Philip H. Dybvig
• Heddwch: Ales Bialiatski, Canolfan Hawliau Sifil (Wcrain) a Memorial