Middelmeer

die Deel Littik Asien). Truch juu Sträite fon Gribraltar is dät Middelmeer mäd n Atlantisken Ozean ferbuunen, uur dät Marmarameer uk mäd juu Swotte See un truch dän kunstelk bauden Suez-Kanoal uk mäd dät Roode Meer, dät ja n Uutlooper fon n Indisken Ozean is.

Wichtige Äien, do deer oane fljoote, sunt

• Nil,
• Eb­ro,
• Tiber,
• Rhone,
• Cheliff
• un Po.

Daach is apgruunde fon ju hooge Ferdampenge die Soalt-Oundeel mäd 3,8 % wät haager as in dän Atlantik, die bloot 3,5% Soalt änthoaldt.

Uum't Middelmeer tou häd sik uum't Middelmeer een heele Riege fon äddere Hoochkultuuren äntwikkeld, biespilswiese do oolde Ägyptere, do Hethitere do Minoere, do Oolde Griechen, do Phöniziere, do Oolde Roomske. Dät Middelmeer liech in't Säntrum fon't Roomske Riek un wuude deeruum ap Latiensk al Mare Mediterraneum ("Middelloundske See") of eenfach Mare Nostrum ("Uus See") naamd.

Däälich is dät Middelmeer waareldwied deerfoar bekoand, dät älk Jier groote Massen oun Ljuude deer oane ferdrinke, do in'e Hoopenge ap'n beeter Lieuwend fersäike, fon Afrikoa ätter Europa tou kuumen.

 

 

Do fieuw grootste Ailounde fon't Middelmeer sunt in düsse Riegenfoulge

• Sizilien (25.426 km²)
• Sardinien (24.090 km²)
• Zypern (9.251 km²)
• Korsika (8.680 km²)
• un Kreta (8.261 km²)

Ieuwenske düsse groote Ailounde rakt dät uk noch wichtige Ailound-Koppele in't Middelmeer, dät sunt fon't Wääste ätter't Aaste:

• do Balearen mäd dät Haud-Ailound Mallorca, dät Ailound Menorca un do Pityusen, deer Eivissa (= Ibiza) un Formentera tou tälle;
• wäkke Ailoundkoppele fon Italien, so die Toskoanske Archipel un die Kampoanske Archipel, do Äoliske, Ägadiske un Pelagiske Ailounde;
• Malta mäd Gozo un wäkke litjere Ailounde;
• Do Ailounde fon'e Lagune fon Venedig;
• Do Kroatiske Ailounde, do in Ailoundkoppele so as do Kornaten unnerdeeld sunt;
• Do Ioniske Ailounde
• Do Ägäiske Ailounde, do sälwen in litjere Ailoundkoppele unnerdeeld sunt, so biespilswiese do Kykladen, Sporaden, do Saroniske un do Noud-Ägäiske Ailounde.
• Do Kerkenna-Ailounde foar ju Kuste fon Tunesien.