La numinclatura binumiali, o numinclatura binomia, è na cumminzioni "standard" utilizzata ntâ sistimàtica pi dari lu nomu pi na speci. Comu suggirisci lu tèrmini binumiali, lu nomu scintìficu di na speci veni fattu di na cumminazzioni di dù noma:
Lu primu tèrmini (nomu ginèricu) porta sempri la nizziali maiùscula, mentri lu secunnu tèrmini (nomu spicìficu) veni scrittu n minùscula; tutti li dui noma vannu nortri scritti 'n cursivu (Asempiu Homo sapiens). Quannu lu gèniri fu prima trattatu ntô testu o quannu foru già alencati quarchi speci di ddu gèniri, lu nomu ginèricu pò èssiri accurzatu câ sò littra nizziali (H. sapiens) ma nun havi mai a èssiri livatu. Sulu 'n rari accasioni st'abbriviazzioni veni usata cumunimenti ô postu dû nomu cumpretu. P'asempiu lu batteriu Escherichia coli veni spissu nnicatu sulu comu E. coli.
L'usu dâ numinclatura binumiali asisti grazzi a Linneu ca l'aduttau pi lu sò sistema di classificazzioni scintìfica, basatu supra l'ossirvazzioni dî diversi carattirìstichi dî speci viventi. Pi stu mutivu, è n'idìa cumuni crìdiri ca Linneu è lu nvinturi dâ numinclatura binumiali. 'N rialità, sta sìmprici ma granni idìa fu cunciputa di Gaspard Bauhin, nu butànicu campatu ortri 100 anni prima di Linneu, chi l'aduttau pi na classificazzioni supra li chianti.
Palori latini e grechi (o parti d'iddi) | lingua L=Latinu G=Grecu | Traduzzioni |
albus | L | jancu |
arcticus | L | àrticu |
argentatus | L | argintatu |
australis | L | miridiunali |
bengalensis | L | Bengala, Innia |
borealis | L | buriali |
brachy | G | curtu |
carbo | L | carvuni |
caulos | G | gambu, fustu |
caudatus | L | cudatu, cu la cuda |
cephalus | G | testa |
chloro | G | vìridi |
-cola | L | -geno, abbitanti |
cristatus | L | cristatu, cu la crista |
cyano | G | cianu, azzurru |
dactylus | G | jìditu |
deca | G | deci |
dermis | G | pèddi |
diplo- | G | dùbbulu |
dodeca | G | dùdici |
dolicho- | G | allungatu |
domesticus | L | dumèsticu |
dorsalis | L | dursali |
dukhunensis | L | Deccan, Innia |
echinus | G | spini |
ennea | G | novi |
ennea | G | nuvanta |
erythro | G | russu |
familiaris | L | cumuni |
flora | L | ciuri |
folius | L | fogghia |
fuscus | L | marruni scuru |
fulvus | L | giarnu |
gaster | G | stòmacu |
glycis | G | dùci |
halo | G | sali |
hecta | G | centu |
hendeca | G | ùnnici |
hepta | G | setti |
heptacota | G | sittanta |
hexa | G | sei |
hexacota | G | sissanta |
hibernicus | L | Irlanda |
hortensis | L | jardinu |
icosa | G | vinti |
indicus | L | Innianu |
lateralis | L | latirali |
leucus | G | jancu |
lineatus | L | rigatu, a strisci |
ludovicani | L | di Ludovicu |
maculatus | L | maculatu |
major | L | maiuri |
maximus | L | màssimu |
melanus | G | nìuru |
minimus | L | mìnimu |
minor | L | minuri |
montanus | L | muntanu |
morphos | G | furma |
morph- | G | furma |
mauro- | G | scuru |
niger | L | nìuru |
nona | L | novi |
nothos | G | fintu |
notos | G | miridiunali |
novaehollandiae | L | Australia |
novaeselandiae | L | Nova Zilanda |
noveboracensis | L | Nova Jorca |
obscurus | L | scuru |
occidentalis | L | uccidintali |
octa | G | ottu |
octaconta | G | uttanta |
oeos- | G | tubbulari |
officinalis | L | midicinali |
orientalis | L | urientali |
ortho- | G | drittu |
pachys | G | rubbustu |
parvus | L | nicu |
pedi- | L | pedi |
pelagius | G | ociànicu |
penta- | G | cincu |
pentaconta | G | cinquanta |
petra | G | petra |
phyllo | G | fogghia |
phyton | G | chianta |
platy | G | chiattu |
protos | G | primu |
pseudo- | G | sìmili a |
pteron | G | ala |
punctatus | L | puntigghiatu |
repens | L | striscianti |
rhiza | G | ràdichi |
rhytis | G | currugatu |
rubra | L | russa |
-rostra- | L | pizzu |
rufus | L | russu |
sativus | L | siminatu |
saurus | G | lucèrtula |
sinensis | L | Cina |
stoma | G | vucca |
striatus | L | striatu |
sylvi | L | voscu |
tetra- | G | quattru- |
tetraconta | G | quaranta |
tinctorius | L | cularanti |
tomentosus | L | pilusu |
trich-, thrix | G | capiddu |
triconta | G | trenta |
-ura | G | dâ cuda |
variabilis | L | variàbbili |
variegatus | L | varigatu |
ventrus | L | panza |
verrucosus | L | dâ peddi rugusa |
viridis | L | vìridi |
volans | L | vulanti |
vulgaris | L | cumuni |
This article uses material from the Wikipedia Sicilianu article Numinclatura binumiali, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Stu cuntinutu è dispunìbbili sutta â CC BY-SA 4.0 quannu nun veni spicificatu diversamenti. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Sicilianu (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.