John Ray

John Ray (29 de noèmber del 1627 Black Notley, arènt a Braintree (Essex) - 17 de zenér del 1705 Black Notley) l'è sta en natüralìsta inglés, cunsideràt giöna de le figüre piö 'mportànte d ela stória natüral britànica. Enfìna al 1670, el se firmàa come John Wray ma dòpo 'l g'ha ambiàt a doprà "Ray" perchè 'l gh'ìa scuprìt che l'ìa chèla la maniéra che la se firmàa la zét de la sò famìa.

L'ìa mìa 'n dutùr come i piö tacc dei sò coléghi natüralisti de l'época, e dóca l'ìa mìa 'ntersàt a a le piànte per vìa de le propietà de cürà le persùne ma piö che óter per rizù scentìfiche. L'è cunsideràt giü dei fondadùr de la botànica modèrna.

L'ìa fiöl de 'n frér, el g'ha ìt la pusibilità de stüdià a Cambridge. Sicóme che lé gh'ìa mìa dei córs de botànica el s'è mitìt de per sò cönt a stüdiàla.

Endèl 1660, ghe comparìt e fùrma anònima, 'n òpera che tratàa de la flora de la zòna de Cambridge (Catalogus stirpium circa Cantabrigiam nascentium) endóche se tróa le sò prìme oservasiù. Ogna ólta che 'l ciapàa 'n ezàm 'na spéce nöa, el furnìa 'nformasiù sùra l'habitat, sùra la morfologìa, la fiuridüra e 'na quach indicasiù terapèutica. L'è nàda a finì che l'òpera la g'ha it en gran söcès.

Endèl 1670, el Ray el g'ha püblicàt el Catalogus plantarum Angliæ et insularum adjacentium, prìma òpera dedicàda a la flora ingléza, cuncluziù de divèrse campàgne de racòlta de èrbe 'n töt el paés.

El g'ìa pò pianificàt la püblicasiù de 'na flora europèa e 'l gh'ìa fat dei viàs en euròpa. El g'ha ambiàt a püblicà 'ndèl 1686 Historia plantarum generalis, prim tentatìf de 'na flora globàl.

Ray el g'ha fat el prim tentatìf de fà 'na clasificasiù natüràla de le piànte, e 'l g'ha spiegàt el sò método en tré òpere: Methodus plantarum nova (1682), el prim vülüm de Historia plantarum (1686) e 'ndèl Methodus emendata (1703).

El g'ha separàt i monocotilédoni dei dicotilédoni 'n maniéra bèla ciàra, fórse ispiràt del Teofrasto, e le gimnospèrme de le angiosperme. El gh'ìa fat 'na separasiù 'ntra le piànte sènsa fiùr e chèl coi fiùr.

L'è per sò mèret de lü che 'l vocabolàre botànich el s'è sgrandìt en maniéra cunsistènta. L'è stat lü che 'l g'ha 'ntrducìt paròle compagn de cotilédone o pòlen. Per le sò descrisiù el g'ha dopràt apò 'l vocabolàre del Marcello Malpighi, del Karl Sigismund Kunth o del Nehemiah Grew.

Endèl 1676, Ray el g'ha püblicàt Ornithologia libri tres de Francis Willughby, mórt amò zùen. Chèsta versiù latìna la egnarà traducìda 'n inglés du agn dòpo. L'Ornithologia l'è cunsideràda giöna de le òpere de fondasiù de l'ornitologìa modèrna. Se sà mìa de precìzo quàla part che 'l g'hape ìt el Ray en chèsta òpera, la amicìsia col Willughby la spiéga sènsa döbe la sò discresiù sö chèsto argomènt.

Endèl córs dei sècoi XVII e XVIII divèrsi zoòlogi e botànich i gh'ìa dopràt i concècc de zèner e spéce ma i gh'ìa mai dat en fondamènt rigurùs, e chèsto 'l gh'ìa 'ngeneràt 'na difuziù de nòm che la portàa apéna cunfuziù.

De sòlet se atreböés al Linèo de ìga dat per prim la de finisiù de chèsti concècc, a lèzer bé con atensiù i tèscc del Ray, che 'l Linèo 'l g'ha lüminàt en divèrse ocaziù, se capés che 'l Ray el gh'ìa discriìt i stès concècc endèla maniéra che ghe nàa arènt mìa de poch a chèla del Linèo, ma trentàgn prìma.

• Agnes Arber 1943. A Seventeenth-Century Naturalist : John Ray. Isis : International Review devoted to the History of Science & its Cultural Influences, 34 (4) : 319-323. ISSN 0021-1753
• Geoffrey A. Lee. 1981. The Francis Willughby Executorship Accounts, 1672-1682 : An Early Double-Entry System in England, The Accounting Review, 56 (3 de julio de 1981) : 539-533
• Charles E. Raven. 1986. John Ray Naturalist: His Life and Works, Cambridge University Press (Cambridge), colección Cambridge Science Classica : xxv + 506 pp. ISBN 0-521-31083-0
• William T. Stearn. 1986. The Wilkins Lecture, 1985 : John Wilkins, John Ray & C. Linnaeus. Notes & Records of the Royal Society of London, 40 (2) : 101-123. ISBN 0035-9149

Bibliografía a completamènt

• Arthur James Cain. 1999. John Ray on the species. Archives of Natural History, 26 : 223-238. ISSN 0260-9541
• ----. 1999. Thomas Sydenham, John Ray, & some contemporaries on species. Archives of Natural History, 26 (1) : 55-83. ISSN 0260-9541
• Peter Davis. 1998. Sir William Jardine’s account of the formation of the Ray Society, Archives of Natural History, 25 (1) : 25-58. ISSN 0260-9541
• Frank N. Egerton. 2005. A History of the Ecological Sciences, Part 18: John Ray & His Associates Francis Willughby & William Derham, Bull. Ecological Soc. Am., 86 (4) : 301-313. ISSN 0012-9623
• Charles E. Raven. 1947. English naturalists from Neckam to Ray. A study of the making of the modern world, Cambridge University Press (Cambridge) : x + 379 pp.
• Susan McMahon. 2000. John Ray (1627-1705) & the Act of Uniformity 1662, Notes & Records of the Royal Society of London, 54 (2) : 153-178. ISSN 0035-9149
• Lisa M. Zeitz. 1994. Natural theology, rhetoric, & revolution: John Ray's "Wisdom of God", 1691-1704, Eighteenth-Century Life, 18 (1) : 120-133. ISSN 1086-3192