Menydh yw godogh naturel meur a enep an Nor a'n jeves bleyn (Sowsnek - summit po peak) dell yw usys.
Herwydh usadow, i yw serthha hag ughella ages bre. Yn fenowgh, effeythys yns i gans rewlivans drefen an hinyow yeyn kevys warnedha.
Klass | ughelder, nas doroniethel naturel |
---|---|
Rann a | kadon menydhyow |
Synsys ynno/i | riw, korn, linen gwydh, rewliv |
Restrennow kelmys war Gemmyn Wiki |
Poynt ughella menydh yw gelwys bleyn. Tylleryow gerys-da yns i rag krambloryon.
Furvyans menydhyow yw gelwys orogeni (dhyworth an geryow Grek (ὄρος, óros, menydh + γένεσις, génesis, gwrians). Menydhyow yw furvyes drefen tektonieth plattys, pan vo dew blat herdhys an eyl tro'ha'y gila. Kadon menydhyow yw bagas meur a venydhyow an eyl a-hys y gila. Yma teyr chif fordh y hyllir furvya menydh:
Pan wrello dew blat gwaya an eyl tro'ha'y gila, (amal plat gelwys amal keskeveryel), treweythyow unn plat a way yn-dann plat aral, argerdh henwys tansugna. Pan wrello plat keynvoryek kesskwatya plat brastiryel, an plat keynvoryek a way yn-dann an plat brastiryel drefen y vos poosa. Emlow keskeveryel a yll furvya menydhyow (henwys menydhyow pleg) ha loskvenydhyow. Ensamplow yw kadon menydhyow an Andes yn Amerika Dhyghow ha gwarak enysow Nihon, keffrys ha Kylgh Tan an Keynvor Hebask. Menydhyow ughella an Nor, an Himalayas a veu furvyes gans plat Eynda ow herdhya erbynn plat Eurasi.
War emlow dargeveryel, an dhew blat a way an eyl dhe ves ha'y gila. Nansow fols ha menydhyow gelwys menydhyow stock (po horst) yw an sewyans. Ensamplow yw nebes kadonow menydhyow yn Afrika est kepar ha Ingangani yn Zimbabwe ha'n Vosges yn Pow Frynk.
Tardhans loskvenydhyow a yll furvya menydhyow yn tidro drefen keworrans nivel wosa nivel a lava po lusow. Tardhansow unnsel a lava a furv loskvenydhyow skoos, kepar ha menydhyow Hawaii ha Rewenys. Tardhansow a lusow ha lava warbarth a furv stratolokvenydhyow, kepar ha Menydh Fuji ha Cotopaxi.
Onan a'n mil erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma. |
This article uses material from the Wikipedia Kernowek/Karnuack article Menydh, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Kavadow yw an tekst yn-dann CC BY-SA 4.0 marnas avisyes yn ken maner. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kernowek/Karnuack (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.