भूमध्य सागर (Mediterrajean sea) पृथ्वी को एक सागर जो उत्तरी अफ्रीका, यूरोप, अनातोलिया तथा मध्य-पूर्वका बीच अवस्थित छ। यसको क्षेत्रफल लगभग २५ लाख वर्गकिलोमीटर छ। प्राचीन कालमा यूनान, अनातोलिया, कार्थेज, स्पेन, रोम, जेरुशलम, अरब तथा मिस्र जसा प्रदेश तथा नगरका बीच स्थित भएको कारणले यसलाई भूमध्य (धरती का बीच को) सागर भनिन्छ। यो अटलांटिक महासागर संग जिब्राल्टर द्वारा जोडिएको छ जो केवल १४ किलोमीटर चौडाइमा फैलिएको छ।
भूमध्य सागर जमिनले घेरियाका सागरहरू मध्ये महत्वपूर्ण एवं सबहै ठूलो सागर हो। यो दक्षिण मि अफ्रीका, उत्तर मि यूरोप एवं पूर्वमि एशिया महाद्वीले घेरियाछ। यइको लंबाई जिब्रॉल्टर देखे लिएर सिरिया तट सम्म २,२०० मील तथा उत्तर देखि दक्षिण को चौड़ाई १,२०० मील छ। यो पश्चिम मि लगभग नौ मील चौडा जिब्रॉल्टर, उत्तर-पूर्व मि एक मील चौडा मारमरा जलडमरू ले तथा दक्षिण-पूर्वमि १०३ मील लामो स्वेज नहर द्वारा लाल सागर संग जोडियाछ। यसो मानिन्छ कि कुनै समय यो मोरॉको, स्पेन तथा यूरोप रे एशिया मि स्थित टर्की का दुबै भाग आपसमि जोडियाथे, जो कुनै कारणले अब एक अर्काबाट अलग अलग भयाका छन। सागर का पश्चिमी भाग को औसत गहराई ४,६९२ फुट छ। अधिकतम गहराई मॉल्टा एवं क्रीट द्वीपका मध्ये १४,४०० फुट तथा कम गहराई ऐड्रिऐटिक सागर मि ७९४ फुट छ।
भूगर्भ विद्या का विशेषज्ञका अनुसार यो प्राचीन टीथीज सागर को एक अङ्ग हो। भारत रे मध्य पूर्व को सभ्यता यई सागर द्वारा यूरोप महाद्वीप मि फैलीया हो। यई सागर मि अनेक द्वीप छन, जइमि पूर्व देखि पश्चिम साइप्रस, रोड्ज, क्रीट, कार्फू, मॉल्टा, सिसिली, सार्डिनिया, कॉर्सिका रे बैलिएरिक द्वीप प्रमुख छन। यइमि द्वीप एवं प्रायद्वीपका बिच भिन्न भिन्न नाम का सागर साथ छन जसै सार्डिनिया रे इटली का बिच टिरहेनियन सागर, इटली एवं बॉल्कन प्रायद्वीप का बिच ऐड्रिऐटिक सागर एवं यूनान तथा टर्की का बिच इजिऐन सागर। यसै प्रकार यइमि कई खाडी पनि छन।
यई सागर को उत्पत्ति तृतीय महाकल्प (Tertiary era) मि भयाथ्यो, जब दक्षिण यूरोप का नवीन पर्वतश्रेणि को निर्माण भयो। यई कारण समुद्रतटीय भागमि भूकंप अाउन्या गर्छ। ज्वालामुखी पर्वतका पेटी पूर्व देखि पश्चिम फैलिया छन। सागर का पश्चिम को जल पूर्व का जल है अलि ठंडा तथा स्वच्छ रन्छ, एवं पूर्व को जल पश्चिम का भन्दा अधिक क्षारीय छ। पश्चिमी भाग को जल को सतह को ताप लगभग ११.७ डिग्री सें० तथा पूर्वी भाग को जल को सतह को ताप फरवरी मा १७ डिग्री सें० देखि अगस्त मा लगभग २७ डिग्री सें० का बीच रन्छ। काला सागर को मीठे पानीका कारण निकटवर्ती समुद्र को खारापन कम छ। यइमि खस्न्यावाला नदिमि एब्रों, रोन, सोन, डूरांस, आर्नो, टाइबर, बेल्टूर्नी, पो, वारडार, स्ट्रूमा एवं नील आदि प्रमुख छन। यइका समीपवर्ती भागमि लंब, गरम, शुष्क तथा स्वच्छ गरमि एवं अलि, ठंडा तथा जाडो रन्छ। यद्यपि भूपध्यसागर प्राचीन काल देखि व्यापारिक महत्व को रयाछ, तथापि १८६८ ई० मि स्वेज नहर खुल्याका कारण यो एक महत्वपूर्ण अंतरराष्ट्रीय व्यापारिक मार्ग बन्या छ।
This article uses material from the Wikipedia डोटेली article भूमध्य सागर, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). सामाग्री CC BY-SA 4.0 अनुसार उपलब्ध छ, खुलायाकी अवस्थाका बाहेकका हकमी । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki डोटेली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.