2014

jannewarie

• 1 - Letlandj veurt d'n euro in en weurt deil van de Eurozone.
• 1 - De leeftiedsgrens veur alcoholverkoup geit in Nederland umhoeg vaan 16 nao 18 jaor.
• 4 - In Gelaen weurt in 't hoes van 'ne verwarde man e compleet arsenaal aan (illegaal) waopes oet d'n Twiede Waereldoorlog gevónje.
• 17 - Minister Henk Kamp vaan Economische Zakes presenteert in Groninge 't Gaasakkaord. De gaaswinning in de provincie zal mèt 80% weure trökgedrejd; de provincie zal weure gecompenseerd door sjaoj vaan de eerdsjokke.
• 23 - Ricardo Offermans, de ex-burgemeister van Meersje, krieg van de tribbenaal in Rotterdam 120 oer werksjtraaf opgelag.
• 27 - Noord-Cyprus legaliseert seks tösse volwasse manslui. Heimèt is homoseksualiteit noe in gans Europa legaol.

fibberwarie

• In Wes-Afrika begint 'n ebola-epidemie, boebij zeker 11.310 lui zalle umkoume. Dit maak dezen oetbraak de groetste oet de historie.
• 7-23 - In Sotsji, Ruslandj, waere de 22e Olympische Wintersjpaele gehauwe. Nederlandj haet mit 8 gouwe, 7 zilvere en 9 brónze medajele 'n oetzunjerlik succesvol toernooj, 't Belsj haolt gein medajele.
• 10 - De vreuger politica Els Borst weurt doed in häör hoes in Bilthoven gevoonde. Laker bliek ze te zien vermaord door 'ne radicaole christen.
• 13 - 'n Wèt die euthanasie op 't Belsj ouch veur mènjerjäörige meugelik maak, weurt goodgekäörd.
• 13 - De vernuide Statie Rotterdam Centraol geit ope.
• 14 - De Vlaomse regering besjluut veur de rinkwaeg óm Antwerpe te sjlete mit de Oosterweelverbènjing. Mit dees besjlissing kump 'n èndj aan 'n jaorelang politieke discussie.
• 19 - Facebook nump de beriechtedeens WhatsApp euver.
• 22 - Nao weer 'nen daag vol ónras zèt 't Oekraïens parlemènt president Viktor Janoekovitsj aaf. Ieder vlöchde hae al nao Odessa, meh weigerde 'r aaf te trejje.

miert

• 2 - De Oekraïne mobiliseert naodet de Róssische armee de Krim haet bezèt.
• 5 - President Nicolás Maduro vaan Venezuela kap de ban mèt Panama door. Heer besjöldeg 't land vaan e complot tege de Venezolaanse regering.
• 8 - Vlöch 370 van Malaysia Airlines, vanoet Kuala Lumpur op waeg nao Peking, verdwient sjpoorloes; dènkelik is 't in de Indische Oceaan gesjtort.
• 15 - Ane Linj, 'n sjtraot in De Nuujsjtad, vèntj 'n hel explosie plaots. Me brèngk ze in verbandj mit de kóms van de motorbenj Bandidos, die e chapter in Zittert geit vestige.
• 16 - Op de Krim weurt e rifferendum euver oonaofhenkelekheid gehawwe. De miejerheid vaan de bevolking stump veur.
• 19 - Bie verkezinge veur de gemeinteraod is de PvdA de groete verlezer, dewiel D66 euveral sjterk opkump.
• 21 - Rusland annexeert de Krim formeel, naotot in de daog daoveur diverse stappe in die riechting zien gezat. De internationaol gemeinsjap blijf de Krim es Oekraïens groongebeed erkinne.
• 24 - In D'n Haag begèntj 'nen internationalen top euver nucleair veiligheid.
• 24 - De G7 beslete, nao aonleiing vaan de annexatie vaan de Krim, veur Rusland te sjorse oet de G8.
• 29 - Ingeland en Wales stèllen 't houwelek ope veur lui vaan geliek geslach.
• 30 - In de twiede runj van de Franse raodsverkezinge haole zoewaal de rechse UMP as 't extreemrechs Front National groete winste; Paries blief aevel veur de socialiste behawwe.
• 30 - De ómsjtrejje AK-partie van premier Erdoğan wèntj de gemeinteraodsverkezinge in Turkije.

april

• 5 - In Afghanistan weurt gesjtump veur 'ne nuje president. Óndanks de ónopheljelike dreiging van geweld door de Taliban brèngk zoe'n 60% zien sjtum oet.
• 7 - De Nederlandse pater Frans van der Lugt weurt in Syrië vermaord.
• 7 - De Volksrippubliek Donetsk verklaort ziech einzijeg oonaofhenkelek vaan de Oekraïne.
• 8 - In 't veld in de gemeinte Ech-Zöstere weurt 'n zeldzaam brazzelèt oet de brónstied gevónge.
• 10 - Rusland weurt oet de Raod vaan Europa gesjors.
• 15 - Nao daag van opsjtand door etnische Russe in de oestelike Oekraïne zèt de regering 't laeger in óm bezatte euverheidsgeboewe te óntrume.
• 15 - Boko Haram oontveurt 300 sjaolmeidskes oet 'n internaot in Chibok (Nigeria).
• 16 - 'ne Veerboet kapseis veur de kös van Zuud-Korea, mèt veural kènjer aan baord. De mieste euverlaeve 't neet; me verwach zoe'n 300 doeje.
• 20 - In de finale van de KNVB-baeker wèntj PEC Zwolle van AFC Ajax mit de ónverwachde ciefers van 5-1. 't Is veur PEC d'n ierste kier dat 't de baeker pak.
• 27 - Paus Franciscus verklaort zien veurgengers Johannes XXIII en Johannes Paulus II heilig.
• 28 - 'nen Egyptischen tribbenaal veroerdeild in 'n ómsjtrejje perces 683 luuj geassocieerd mit de verboje Moslimbrojersjap tot d'n doed.
• 28 - President Barack Obama vaan de Vereinegde Staote stèlt nui sancties in tege Rusland, specifiek geriech tege Valdimir Poetin en de lui um häöm heer.

mei

• 2 - In de Afghaanse provincie Badachsjan vilt 'n aerdversjuving euver e dörp, mit hóngerde tot doezende doeje tot gevolg.
• 2 - Volkert van der G., de maordenaer van Pim Fortuyn, kump vervreug en ónger sjtreng veurwaerde vrie.
• 3 - Trots inne 1-0 winst dejradieret Roda JC oes de Eredivisijoen.
• 5 - Boko Haram begeit 300 maorde bij 'nen aonslaag in de dörper Gamboru en Ngala.
• 12 - De Volksrippubliek Loegansk verklaort ziech einzijeg oonaofhenkelek vaan de Oekraïne.
• 13 - In 'ne koel in Turkije gebäört op twie kilomaeter deepde 'n explosie, wobie 301 kómpele ómkómme.
• 14 - 't MERS-coronavirus, wat 'n longkrenkde veroerzaak en in 't Midde-Oeste al veur versjillende doeje haet gezörg, weurt veur d'n ierste kier aangetroffe in Nederlandj.
• 16 - In India, wo de aafgeloupe waeke verkezinge zeen gehawwe, weurt de centrumrechse Bharatiya Janatapartie van oetdager Narendra Modi tot winnaer oetgerope. 't Is veur 't iers saer de ónaafhenkelikheid van 't landj dat de regerende Congrespartie neet de groetste weurt.
• 16 - In Brussel weurt 'ne man aangehawwe in verbandj mit euvervalle van de Benj van Nievel oet 1985.
• 22 - In Thailandj pak 't laeger de mach naodat 'n jaorelang politieke impas ónopgelos blief.
• 24 - Bie 'n sjeetpartie naeve 't Joeds Museum in Brussel valle drie doeje. 't Bliek óm 'nen aansjlaag te gaon.
• 25 - In die mieste lenj van de EU waere verkezinge veur 't Europees Parlemènt gehawwe. In Nederlandj is dat neet 't geval; dao gebäörde dit al op 22 mei. Op 't Belsj hilt me ouch nog verkezinge veur 't federaal parlemènt en de gewestelike parlemènte.
• 25 - In de door 'n intern conflik versjäörde Oekraïne weure de presidentsverkezinge gewonne door Petro Porosjenko.

juni

• 1 - De Colombiaan Nairo Quintana wèntj de Runj van Italië.
• 3 - Op de Shell-raffinaderie in Moerdijk (gemeinte Moerdijk, Naord-Braobent) brik 'ne zier groete brandj mit 'n explosie oet. De knalle zeen vanop tientalle kilomaeters te zeen en te hure.
• 5 - ISIL, 'n tot daan touw vrij op d'n achtergroond gebleve islamistische terreurgróp, begint 'n offensief in Noord-Irak. Binne de vief daog weurt Mosoel ingenome.
• 12 juni - 13 juli - Wereldkampioensjap hierevoetbal in Brazilië. Kampioen weurt Duitsland.
• 19 - Filips VI weurt keuning vaan Spaanje nao d'n aofstand vaan keuning Juan Carlos.
• 29 - ISIL reup e kalifaot oet op 't groondgebeed wat 't controleert.

juli

• 5-27 - 101e Runj van Frankriek.
• 9 - In Nederland weurt 't pepèrre treinticket aofgesjaf.
• 17 - Vlöch 17 vaan Malaysian Airlines stort neer bove de Oekraïne naotot separatistische milities ze höbbe neergehaold mèt 'n rakèt. Alle 298 lui aon boord koume um.
• 24 - Vlöch 5017 vaan Air Algérie stort neer bove Mali. Alle 116 inzittende koume um.

augustus

• 7 - Roej Khmer-kopstökker Nuon Chea en Khieu Samphan weure door de Roej Khmertribbenaol in Cambodja tot leveslang gevaangenisstraof veroerdeild.
• 9 - D'n doed vaan Michael Brown veurt tot oetgebreide relle in Ferguson (Missouri, VS).
• 10 - De zittende premier Recep Tayyip Erdoğan weurt mèt 'n kleine mierderheid vaan 52% tot president verkoze.

september

• 2 - In Papendrecht weurt 'n voondelingesjuif opegedoon.
• 18 - Sjotland sjtump in e rifferendum taege aafsjeiing van 't Vereinig Keuninkriek.
• 22 - De Vereinegde Staote en diverse Arabische len beginne e lochoffensief tegen ISIL in Syrië.
• 28 - Bij 'ne show in Haaksbergen veurt 'ne monstertruck in op 't pebliek. Drei lui koume um, 24 rake gewoond.

oktober

• 1 - De Merrethal vaan Rotterdam geit ope.
• 19 - De Roems-Kathelieke Kèrk verklaort paus Paulus VI heileg.
• 20 - Joko Widodo weurt geïnaugureerd es de zevende president vaan Indonesië.
• 24 - D'n Amerikaon Alan Eustace springk op 41 kilometer huugde oet 'ne lochballon en weurt daomèt d'n ierste mins dee vallentere 't geluidsbreer doorbrik.
• 31 - De Burkinese president Blaise Compaoré treujt nao groetsjaolege proteste aof.

november

• 3 - One World Trade Center, 't huugste gebouw op 't westelek haafroond, geit ope in New York.
• 12 - Philae, de lander vaan 't oonbemaand ruimtetuig Rosetta, lant op komeet 67P/Tsjoerjoemov–Gerasimenko. 't Is d'n ierste kier tot e minselek tuig op 'n komeet lant.
• 15 - In Hekendorp (gemeinte Oudewater, provincie Utrech) brik de vogelgriep oet.
• 18 - De website Mestreechter Taol steit online; häören dictionair weurt erkènd door Veldeke es d'n officiëlen opvolger vaan de Nuie Mestreechsen Dictionair.

december

• 3 - 't Japans ruimtetuig Hayabusa2 weurt gelanceerd. 't Moot nao de astroïde 162173 Ryugu um dao moonsters mèt te pakke.
• 10 - Onno Hoes stap op es börgemeister vaan Mestreech nao affaire umtrint zie privéleve.
• 16 - De Taliban begoon 'nen aonslaag op 'n legersjaol in Peshawar (Pakistan). 145 lui koume um, veural sjaolkinder.
• 17 - D'n Amerikaanse president Obama en ziene Cubaanse collega Raúl Castro kundege de normalisering vaan de relaties tösse de VS en Cuba aon.
• 28 - Vlöch 8501 vaan Indonesia AirAsia stort neer in de Javazie. Alle 162 inzittende koume um.
• 31 - De Vereinigde Sjtaote en 't Vereinig Keuninkriek trèkke hun tróppe trök oet Afghanistan.

Nobelprieze

• Natuurkunde: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano en Shuji Nakamura "um de oetvinding vaan efficiënte blauw leechoetzendende diodes (LED) die helder, energiebespaorende witte leechbronne heet meugelek gemaak."
• Sjemie: Eric Betzig, Stefan Hell en William E. Moerner "veur de oontwikkeling vaan superoplossings-fluorescentiemiscroscopie."
• Geneeskunde: John O'Keefe, May-Britt Moser en Edvard I. Moser "um hun oontdèkkinge vaan celle die e positioneringssysteem in de herses vörme."
• Literatuur: Patrick Modiano "veur de kuns vaan 't geheuge boemèt heer de oongriepbaarste minseleke lote heet opgerope en de leefwereld vaan de bezètting heet oonthöld."
• Vrei: Kailash Satyarthi en Malala Yousafzai "um hun gevech tege de oonderdrökking vaan kinder en joongere en veur 't rech op oonderwies vaan alle kinder."
• Economie: Jean Tirole "um zien analyse vaan merretmach en -regulering."

Persoen vaan 't Jaor

De ebolabekaampers

Films

• Boyhood
• Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance)
• The Grand Budapest Hotel

• In 2014 is 't 100 jaor gelaeje dat d'n Ierste Waereldkreeg begós. Dit weurt in de betrokke lenj herdach.

• 3 jannewarie: Phil Everly, Amerikaanse rockabillymuzikant (74)
• 5 jannewarie: Eusébio, Mozambikaans-Portugese voetballer (71)
• 11 jannewarie: Ariel Sharon, Israëlische militair en politicus (85)
• 20 jannewarie: Claudio Abbado, Italiaansen dirizjènt (80)
• 27 jannewarie: Pete Seeger, Amerikaanse folkmusicus (94)
• 2 fibberwarie: Philip Seymour Hoffman, Amerikaansen actäör (46)
• 10 fibberwarie: Shirley Temple, Amerikaanse actries (85)
• 18 fibberwarie: Kristof Goddaert, Belzje fietserenner (27)
• 20 fibberwarie: Norbert Breuls, Belzje voetballer (57)
• 22 fibberwarie: Leo Vroman, Nederlandsen dichter (98)
• 27 fibberwarie: Jan Hoet, Belzje kunskènner (77)
• 28 fibberwarie: Hugo Brandt Corstius, Nederlandse sjriever en columnis (78)
• 23 miert: Adolfo Suárez, Sjpaanse politicus (81)
• 7 april: Frans van der Lugt, Nederlandse geistelike (75)
• 17 april: Gabriel García Márquez, Colombiaanse sjriever (87)
• 19 april: Mimi Kok, Nederlandse actries (80)
• 6 mei: Wil Albeda, Nederlandse politicus (88)
• 15 mei: Jean-Luc Dehaene, Belzje politicus (73)
• 17 mei: Wubbo Ockels, Nederlandse natuurkóndige en astronaut (68)
• 25 mei: Wojciech Jaruzelski, Poolse politicus (90)
• 28 mei: Maya Angelou, Amerikaanse dichteres en activistin (86)
• 5 juni: Jos Ghysen, Belzje radiomaeker (88)
• 5 juni: Jean Walter, Belzje sjlagerzenger (92)
• 9 juni: Rik Mayall, Britsen actäör (56)
• 3 december: Sjefke Janssen, Nederlands Limburgse fitserenner (95)