Tavàṅ

Al tavàṅ (Tabanus bovinus, tafano in italiàn) 'l è 'n insèt dìtar dla famìja di Tabanid.

Descrisiòṅ

Al sumìlia dimóndi a na mósca ma 'l è più tracagnòt e grand (al pōl rivàr a èsar lung fiṅ a 2,5 cm) ad culōr griś ch'al dà in sal śal e cun di òć grand.

Sōl al fémni i ciùcian via 'l sangṿ da 'l bèsti (e dal vòlti anc da i óm) a difarénsa di masć ch'i èṅ fitòfag (i màgnan la linfa e i sûg di fiōr). Quànd c'l insèt lè al punś al fà dimóndi mâł e la pèla dla vitma la s infìa tuta tacànd a far spiùra parchè al bśi dla bóca 'l è bèl grôs e al dà fastìdi a i nèruv. La fémna la pōl pùnś'r anc pasànd p'r i vistî parchè la s inśégna.

Cla bèstia chè la n dà minga in d'l òć quànd la vōla parchè la n s fà gnanc sintìr, dònca 'l è difìcil far a mènt quànd la mòrśga, un quèl ch'a sucéd sōl ad dè in tut al manéri.

Habitat

Al tavàṅ al viṿ a l'òra: in dal pastùri, in di prâ, in di bòsc, in di ciûś e in dal stali, pòst in du al pōl catàr al bèsti pîni ad sangṿ (cavai, vachi, tòr). La fémna dal tavàṅ la i culpìs da Maǵ a Agóst, specialmènt in di dè cald bujìnt e dimóndi umid.

Batàja cónt'r i tavàṅ

Batajàr cónt'r i tavàṅ 'l è impusìbil, a n gh'è gnint da far. I mutìṿ i èṅ qvist chè 'd sóta:

• A n s pōl minga far fóra 'l larvi purtànd-'s avànti c'n al lavōr;
• Al fat ch'i tavàṅ i sa sparpàjan dimóndi in d'l ambînt a rénd inùtil druàr di vlèṅ anc parchè i èṅ un perìcul par l'ària e par la tèra;
• A gh'è da vansàr ad pinsàr ad métar dal baréri parchè 'l insèt al vóla dapartùt in di spasi avèrt.

Par difénd'r-as a gh'è sōl da druàr di prudót da dar-'s adòs ch'i gh daṅ fastìdi par via 'd 'l udōr. Cla diféśa chè però l'è bòna sōl par 'l óm e minga p'r al bèsti anc parchè la vîṅ a custàr dimóndi. Inólt'r a s pōl anc druàr di vistî ciàr parchè al tavàṅ 'l è atràt da i culōr scûr.

Quànd a s vèṅ murśgâ, par far pasàr al dulōr e śgunfiàr al bugn, a gh'è da mét'r-ag insìma dal pumàti antistamìnighi e anc antibiòtighi.