Missisìpi

Al Missisìpi (a s lèś [mɪsɨˈsɪpi] in Ingléś, scólta'l chè) 'l è 'n stat dal sud di Stat Unî ch'al s è unî a la federasiòṅ in dal 1817. Al sò mòt in latìn 'l è „Virtute et armis“ (Virtù e armi) mént'r al sò scutmàj 'l è „The Magnolia State“ (Al stat dla Magnòglia). Al ciàpa 'l nóm da 'l fiùm umònim ch'al pasa da la sò banda sinìstra che gl'indiàṅ i ciamàvan misi-ziibi (fiùm grand).

La sò capitàl e sèntar più impurtànt l'è Jackson cun Gulfport, Hattiesburg e Bilòxi àtri sità impurtànti. Al Missisìpi al gh'à utànta-dū cuntèi e duśènt-nuvantasiē cumùṅ. Al stat al gh'à na superfìsi ad 125.443 km² méntar la sò pupulasiòṅ l'è 'd nóṿ migliòṅ 'd abitànt a 'l incìrca, divìśa fra 'n 59,1% ad biànc e 37,0% ad négar, la persentuàla 'd gint ad culōr più élta dal paéś.

Al cunfìna a nòrd c'n al Tennessee, a èst cun 'l Alabàma, a sud c'n al Gōlf dal Mèsic, a sud-òvest cun la Luiśiàna e nòrd-òvest cun 'l Arkànsas. Al Missisìpi 'l è pîṅ ad furèsti, ad fiōr ad Magnòglia, òṅ di sò sìmbul, e 'd bucàci.

In dgl'elesiòṅ p'r elèś'r al presidènt di Stat Unî al Missisìpi da 'l 1980 in avànti 'l è pasâ a vutàr p'r i republicàṅ méntar prima 'l éra praticamènt sèmpar da la banda di demucràtic, tant par dir in dal 1944 Franklin D. Roosevelt chè 'l iva ciapâ dagnóra 'l 94% di vōt. Al sò guvernadōr, da 'l 2012, 'l è 'l republicàṅ Phil Bryant. Chi lò 'l à fat vgnir fóra na léǵ in d'l Avrìl dal 2016 ch'la diś ch'a s pōl rifiutàr-'s ad sarvìr di fnòć par di mutìṿ religióś. Al Missisìpi, ólt'r a ès'r al stat più pòvar (i sò diśucupâ i pàs'n al 6,2%), 'l è anc al paéś più religióś dla federasiòṅ e i dū tèrs dla sò gint l'è 'd acòrd sèg tant che bèla in dal 2004 'l 86% di eletōr ad cal stat chè i aṅ vlû mét'r in dla sò custitusiòṅ par scrit, dòp un referéndum, ad pruibìr ad dar gnanc un dirìt a 'l còpi gay.

Da sèmp'r un stat ad cuntadèṅ, i padròṅ biànc i druàv'n i séruv négar par far-i lauràr in di camp ad cutòṅ, dòp avér pardû la guèra sivìl cun qvéi dal nòrd, al Missisìpi 'l à fat fadìga a tgnir al pas di àtar stat, al n gh la cavàva gnanc a tiràr sù di àrśan par tgnir sóta cuntról tut i sò fiùm ch'i aṅ eśundâ dimóndi vòlti in dal cōrs dal tèmp, cum in dal 1927 quànd i èṅ andâ 'd sóta 70.000 km² ad sit. In dal 1990 i aṅ ligaliśâ 'l śōg 'd aśàrd in dal sità lung i fiùm par tiràr da la sò banda dimóndi turìsta. Prima ch'a rivìs 'l uragàṅ Katrina in dal 2005, al Missisìpi 'l éra 'l secónd marcâ di Stat Unî in c'l àmbit chè dòp al Nevàda ma pò 'l è andâ tut a gambi a 'l ària.

Culegamènt estéran

• (EN) Al sit ufisiàł