Fervêr

Fervêr (febbraio in italiân) l'è al secònd mèiş ed l'ân secònd al Lunâri Gregoriân e l'è l'ónich ch' al cûnta 28 dé (29 ind j ân bişestîl). Al vîn dôp znêr e préma ed mêrs e l'è al têrs e ûltem mèiş ed l'invêren ind la pêrta d'ed sōver ed la fâcia ed la Tèra, ed l'istê ind la pêrta d'ed sòta.

Stòria e cultûra

Al nòm dal mèiş al deşvîn dal latèin februare, ch' a vōl dîr "pulîr", "purghêr" o "un rimèdi a j erōr" dal mumèint che int al calendâri rumân fervêr l'ēra al peréiod in dóv' a 's fêven al funsiòun per la liberasiòun da i pchê, tgnûdi in unōr dal dío etrósch Februs e 'd la dèja rumâna Febris, ch' a gnîven festegê al 14. Sté aniversâri pagân al sré andê a finîr int al festegiamèint cristiân ed Sânta Febronia, cambiê pó cun Sân Valintèin, e spustêda al 25 ed zógn. Insèm a znêr l'è stê l'ûltem di mèiş zuntê al calendâri, pôst che i rumân a cunsiderêven l'invêren sèinsa mèiş. L'è stê Numa Pompilio int al 700 d.C a mètri tót dû per prèir adatêr al calendâri a l'ân dal Sōl: al fervêr uriginêl al gh' îva 29 dé (30 in un ân bişestîl). Augusto l' aré tôt via un dé ed fervêr per zuntêrel al mèiş cun al só nòm agòst, (nōv nòm ed Sestilio) in môd che al mèiş dedichê a Giulio Cesare, lój, al sré stê pió cûrt. Sté fât, pruvê da pôchi nutési, l'è però critichê da dimòndi studiōş de stôria che pèinsen sìa pió fâcil che da sèimper fervêr al gh' âbia 28 dé. Ed nòm fervêr l'ēra l'ûltem mèiş ed l'ân rumân, dal mumèint che al nōv ân al cumincêva in mêrs. Soquânti vôlti i prēt rumân a metîven un mèiş: Mercedonius, dôp fervêr per parşêr al stagiòun.

Sturièli

• Fervêr ind j ân normêl al cumîncia cun l'istès dé ed mêrs e novèmber, e 'd agòst ind l'ân bişestîl.
• La prēda dal mèiş l'è la mitésta
• Al fiōr dal mèiş l'è viulèta o la prémola.
• In soquânt chêş a gh'è stê ânca un 30 fervêr: l'è stê més só in Şvèsia e in Uniòun Soviètica int al 1930 e 1931.Secònd al De Anni Ratione ed Giovanni Sacrobosco (1235) l'è stê druvê ânch a Ròma per soquânt' ân a cavâl tr' al I sècol p.C. e al I sècol d.C.
• Tót j ân, al dé dal 28 fervêr, o dal 29 se l'ân l'è bişestîl, l'è l'istès dé dal 4/4, 6/6, 8/8, 10/10 e 12/12 e per i mèiş désper 9/5, 5/9, 11/7 e 7/11.

Per eşèimpi al 28 ed fervêr 2005 l'ēra lunedé dòunca ânch al 4 avrîl, al 6 ed zógn, l' 8 'd agòst, al 10 'd otòber, al 12 dicèmber, e al 9 ed mag, al 15 setèmber, l'11 ed lój e al 7 novèmber dal 2005 ēren di lunedé.

• Wiki Commons contiene file multimediali su Fervêr