Nùmer 1

(S 't î drē a serchèr minga al nùmer 1, mo invéci 'l an 1 edla nostra éra, 't ê da 'ndèr chè)


'L 1 (ùn, uno in itagliàṅ, unus in latèin) 'l è 'l nùmer naturèl (${\displaystyle \mathbb {N} }$) ch'a seguìs al 0 (śèro) e a vin prìma dal 2 (dū). In dla numerasiòun di romàṅ antìg 'l era scrìt I. In dla numerasiòun ordinèla al tōś al prim post.

Proprietê matemàtichi edl 1

• 'L 1 'l è al secònd nùmer quadrê ed tùta la séri ch'a s cata in di nùmer naturèl, gnend dop dal quadrê dal 0 (che anca lò, cum a sucēd per 'l 1 alvê a la secònda, 'l armàgn uguèl a se stès):
  ${\displaystyle 0^{2}}$ = ${\displaystyle 0}$
  ${\displaystyle 1^{2}}$ = ${\displaystyle 1}$
  ${\displaystyle 2^{2}}$ = ${\displaystyle 4}$
  

${\displaystyle \dots }$

• 'L 1 'l è anc la potèinsa basta ch'a sìa, ed sè stès:
  ${\displaystyle 1^{n}}$ = ${\displaystyle 1}$ , indû n 'l è 'n nùmer reèl (${\displaystyle \mathbb {R} }$).
  
  
  
• 'L 1 'l è 'l ùnic fatōr nèvter ch'al moltìplica e 'l divìd tùt i nùmer sèinsa cambièri:
  ${\displaystyle 0\cdot 1=0}$
  ${\displaystyle 1\cdot 1=1}$
  ${\displaystyle 2\cdot 1=2}$
  ${\displaystyle 3\cdot 1=3}$
  

${\displaystyle \dots }$

• 'L 1 al n'pōl mìa gnìr considerê 'n nùmer prim perchè altrimèinti al n'cumbinarèv brìśa cun dimòndi tioréma che invéci i servìsen.
  
  
  
• 'L è 'l prim e 'l secònd nùmer edla sucesiòun ed Fibonacci, prìma dal 2. Difât i só prìm nùmer, in sequàinsa, i ìn:
  1,1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987 ...
  
  
  
• 'L è 'l prim edla séri di nùmer difetìv, secònd la sequèinsa OEIS in dla réda:
  1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21, 22 ...
  
  
  
• 'L è 'l secònd nùmer edla sucesiòun ed Lucas, gnend dop dal 2:
  ${\displaystyle 2,1,3,4,7,11,18,29,47,76,123,199,322,521,843,\dots }$
  
  
  
• 'L è 'l prìm elemèint ed tùti el sucesiòun ed nùmer poligonèl:
  

${\displaystyle 1,3,6,10,15,21,28,36,45,55,66,78,91,\dots }$ per quī triangolèr;

${\displaystyle 1,4,9,16,25,36,49,64,81,100,121,144,\dots }$ per quī quadrê;

${\displaystyle 1,5,12,22,35,51,70,92,117,145,176,210,\dots }$ per quī pentagonèl;

${\displaystyle 1,6,15,28,45,66,91,120,153,190,231,276,\dots }$ per quī eśagonèl;

${\displaystyle 1,7,18,34,55,81,112,148,189,235,286,342,\dots }$ per quī etagonèl;

${\displaystyle 1,8,21,40,65,96,133,176,225,280,341,408,\dots }$ per quī otagonêl;

${\displaystyle 1,9,24,46,75,111,154,204,261,325,396,474,\dots }$ per quī enagonèl;

${\displaystyle 1,10,27,52,85,126,175,232,297,370,451,540,\dots }$ per quī decagonèl;

${\displaystyle 1,11,30,58,95,141,196,260,333,415,506,606,\dots }$ per quī endecagonèl; ${\displaystyle \dots }$


${\displaystyle \dots }$

• 'L è 'l prìm elemèint ed tùti el sucesiòun ed nùmer poligonèl sentrê:
  

${\displaystyle 1,4,10,19,31,46,64,85,109,136,166,\dots }$ per quī triangolèr sentrê;
${\displaystyle 1,5,13,25,41,61,85,113,145,181,221,\dots }$ per quī quadrê sentrê;
${\displaystyle 1,6,16,31,51,76,106,141,181,226,276,\dots }$ per quī pentagonèl sentrê;
${\displaystyle 1,7,19,37,61,91,127,169,217,271,331,\dots }$ per quī eśagonêl sentrê;
${\displaystyle 1,8,22,43,71,106,148,197,253,316,386,\dots }$ per quī etagonèl sentrê;
${\displaystyle 1,9,25,49,81,121,169,225,289,361,441,\dots }$ per quī otagonèl sentrê;
${\displaystyle 1,10,28,55,91,136,190,253,325,406,496,\dots }$ per quī enagonèl sentrê;
${\displaystyle 1,11,31,61,101,151,211,281,361,451,551,\dots }$ per quī decagonèl sentrê; ${\displaystyle \dots }$


${\displaystyle \dots }$

• 'L è 'l prìm nùmer dla séri di nùmer tetraédric:
  

${\displaystyle 1,4,10,20,35,56,84,120,165,220,\dots }$

• 'L è 'l prìm nùmer dla séri di nùmer piramidêl quadrê:
  

${\displaystyle 1,5,14,30,55,91,140,204,285,385,506,650,819,1015,1240,1496,\dots }$

• 'L è 'l prìm dla séri di nùmer pentatópic:
  

${\displaystyle 1,5,15,35,70,126,210,330,495,715,1001,1365,1820,2380,3060,\dots }$

• 'L è 'l prìm e 'l secònd nùmer edla séri 'd Catalan:

${\displaystyle 1,1,2,5,14,42,132,429,1430,4862,16796,58786,208012,742900,\dots }$

• 'L è 'l prìm edla séri di nùmer idònev:

${\displaystyle 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12,13,15,16,18,21,22,24,25,28,30,33,37,\dots }$

• 'L è 'l prìm nùmer edla sucesiòun 'd Ulam (1, 2):

${\displaystyle 1,2,3,4,6,8,11,13,16,18,26,28,36,38,47,48,53,57,62,69,72,77,\dots }$

• 'L è 'l prìm, secònd e ters nùmer edla sucesiòun 'd Wedderburn-Etherington:

${\displaystyle 1,1,1,2,3,6,11,23,46,98,207,451,983,2179,4850,10905,24631,56011,\dots }$

• 'L è 'l prìm termin dla sucesiòun ed Mian-Chowla:

${\displaystyle 1,2,4,8,13,21,31,45,66,81,97,123,148,182,204,252,290,361,401,475,\dots }$

• 'L è 'l prìm nùmer dla séri di nùmer stretamèint mìa palìndrom:
  

${\displaystyle 1,2,3,4,6,11,19,47,53,79,103,137,139,149,163,167,179,223,263,269,\dots }$

• 'L è 'l prìm edla séri di nùmer altamèint totiìnt:
  

${\displaystyle 1,2,4,8,12,24,48,72,144,240,432,480,576,720,1152,1440,2880,4320,5760,\dots }$

• 'L è 'l prìm nùmer edla séri di numer cuntèint:

${\displaystyle 1,7,10,13,19,23,28,31,32,44,49,68,70,79,82,86,91,94,97,100,103,109,\dots }$

• Insèm a 'l 2, a 'l 4 e a 'l 6, 'l 1 'l è 'n nùmer 'd Harshad complēt, a dìr ch'l è 'n nùmer 'd Harshad in na bêś quelsìes ch'al vègna scrìt.
  Da mêś a la séri di nùmer 'd Harshad in dla bêś 10, 'l 1 'l è quêl ch'a 'l gh'dà l'invièda:

${\displaystyle 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12,18,20,21,24,27,30,36,40,42,45,48,50,54,60,63,\dots }$

• 'L è 'l prìm edla séri di 6 nùmer ed Dudeney:

${\displaystyle 1,512,4913,5832,17576,19683.}$

• 'L è 'l prìm dla séri di nùmer potèint:

${\displaystyle 1,4,8,9,16,25,27,32,36,49,64,72,81,100,108,121,125,128,144,169,196,200,\dots }$

Al nùmer 1 in dla Giometrìa

Ùnic 'l è 'l punt, da mêś a indû a gh'pasa dal righi infinìdi, ch'al gh'à puśisiòun mo minga dimensiòun, c'm'al giva anca 'l Evclîd a 'l inìsi dal prìm lìber di só "Elemèint": «Al punt al n'gh'à minga di pcòun».

• 
  Ùnic 'l è un punt.

Al nùmer 1 in dla Chìmica

'L 1 'l è al nùmer atómic edl idrògen (H).

• 
  Al schéma disgnê edl àtom 'd idrògen.

I simbol dal nùmer 1

In dla śmórfia ed Napol

In dla śmòrfia, al nùmer 1 al vōl dìr "l'Itàglia" (Italia in napoletàṅ e in itagliàṅ).

Manéri ed dìr

• (CARPŚ) E ùn!! Al giva quèl ch'a castrèva i frê... (IT) E uno!! Diceva quello che castrava i frati...

Vōś lighèdi

• nùmer
• nùmer reêl
• nùmer naturèl
• nùmer intēr
• nùmer quadrê

Referèinsi