Nùmer 13

(S 't î drē a serchèr minga 'l nùmer 13, mo invéci 'l an 13 dòp ch'l era nê Noster Sgnōr, 't ê da 'ndèr chè)


Al 13 (trèdeś, tredici in itagliàṅ, tredecim in latèin) 'l è 'l nùmer naturêl (${\displaystyle \mathbb {N} }$) ch'a seguìs al 12 (dòdeś) e 'l vin prìma dal 14 (quatòrdeś). In dla numerasiòun di romàṅ antìg 'l era scrìt XIII. In dla numerasiòun ordinèla al tōś al tredicéśim post.

Proprietê matemàtichi

• 'L è 'n nùmer despèra.
  
  
• Al 13 'l è 'l 6^st di nùmer prim, gnènd dòp edl 11 e prìma dal 17:
  2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79, 83 ...
  • al 3^rs edla sequèinsa ed chi prim ch'i s caten cun la scrìta ${\displaystyle p=n^{2}+n+1}$
    3, 7, 13, 31, 43, 73, 157, 211, 241, 307, 421, 463, 601, 757, 1123, 1483, 1723 ...
    che difàt: ${\displaystyle 13=3^{2}+3+1}$
  • al 2^nd edla sequèinsa ed chi prìm ch'i s caten cun la scrìta ${\displaystyle n=6m+1}$
    7, 13, 19, 31, 37, 43, 61, 67, 73, 79, 97, 103, 109, 127, 139, 151, 157, 163, 181 ...
    che difàt: ${\displaystyle 13=6\cdot 2+1}$
  • al 2^nd edla sequèinsa ed chi prim ch'i s caten cun la scrìta ${\displaystyle p=10\cdot k+3}$
    3, 13, 23, 43, 53, 73, 83, 103, 113, 163, 173, 193, 223, 233, 263, 283, 293, 313 ...
    che difàt ${\displaystyle 13=10\cdot 1+3}$
  • al 1^im edla sequèinsa 'd chi prìm ch'i s caten cun la scrìta ${\displaystyle p=30\cdot n+13}$
    13, 43, 73, 103, 163, 193, 223, 283, 313, 373, 433, 463, 523, 613, 643, 673, 733 ...
    che difàt ${\displaystyle 13=30\cdot 0+13}$
    
    
  • 'L è 'l 5^nt edla séri di nùmer prim regolèr, gnend dòp edl 11 e prìma dal 17:
    3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 41, 43, 47, 53, 61, 71, 73, 79, 83, 89, 97, 107, 109 ...
    
    
• Acsè cum'a gh'sucéd a tùt i nùmer prim, anc al 13 'l è 'n nùmer difetìv:
  1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 31, 32 ...
  
  

• 'L è la sòma ed du quadrê, ùn drē cl èter: ${\displaystyle 2^{2}+3^{2}=13}$
  

e cla proprietê chè l'al fà dvintèr un nùmer quadrê sentrê, al 3^rs edla séri di quadrê sentrê:
1, 5, 13, 25, 41, 61, 85, 113, 145, 181, 221, 265, 313, 365, 421, 481, 545, 613, 685, 761 ...

• • al 3^rs edla sequèinsa di nùmer sòma ed 2 nùmer quèder diferèint tra 'd lōr e minga 0:
    5, 10, 13, 17, 20, 25, 26, 29, 34, 37, 40, 41, 45, 50, 52, 53, 58, 61, 65, 68, 73, 74 ...
    che difàt: ${\displaystyle 13=2^{2}+3^{2}}$
    
    
• 'L è 'l 3^rs edla sèri di nùmer eśagonèl cunsèintric, gnend dòp dal 6 e prìma dal 24:
  1, 6, 13, 24, 37, 54, 73, 96, 121, 150, 181, 216, 253, 294, 337, 384, 433, 486, 541, 600 ...
  
  
• 'L è 'l 2^nd di nùmer dodecagonèl sentrê, gnend dòp edl 1 e prìma dal 37:
  1, 13, 37, 73, 121, 181, 253, 337, 433, 541, 661, 793, 937, 1093, 1261, 1441, 1633, 1837 ...
  
  
• 'L è 'l 2^nd edla sequèinsa di nùmer tridecagonèl, gnend dòp edl 1 e prìma dal 36:
  1, 13, 36, 70, 115, 171, 238, 316, 405, 505, 616, 738, 871, 1015, 1170, 1336, 1513 ...
  
  
• 'L è 'l 2^nd edla sèri di nùmer tridecagonèl cunsèintric, gnend dòp edl 1 e prìma dal 27:
  1, 13, 27, 52, 79, 117, 157, 208, 261, 325, 391, 468, 547, 637, 729, 832, 937, 1053, 1171 ...
  
  
• 'L è 'l 1^im edla sequèinsa di nùmer moltìplica per 13 di nùmer triangolèr:
  13, 39, 78, 130, 195, 273, 364, 468, 585, 715, 858, 1014, 1183, 1365, 1560, 1768 ...
  che difàt ${\displaystyle 13=13\cdot 1}$
  
  
• 'L è 'l 2^nd edla séri di nùmer piramidèl dodecagonèl, gnend dòp edl 1 e prìma dal 46:
  1, 13, 46, 110, 215, 371, 588, 876, 1245, 1705, 2266, 2938, 3731, 4655, 5720, 6936 ...
  
  
• 'L è 'l 7^im edla sucesiòun ed Fibonacci, gnend dòp edl 8 e prìma dal 21:
  1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584 ...
  
  
• Al fà pert edla séri di nùmer idònev:
  1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 21, 22, 24, 25, 28, 30, 33, 37, 40, 42, 45, 48, 57, 58,
  60, 70, 72, 78, 85, 88, 93, 102, 105, 112, 120, 130, 133, 165, 168, 177, 190, 210, 232, 240, 253,
  273, 280, 312, 330, 345, 357, 385, 408, 462, 520, 760, 840, 1320, 1365 e 1848.
  
  
• 'L è 'l 4^rt edla sequèinsa di nùmer cuntèint, gnend dòp dal 10 e prìma dal 19:
  1, 7, 10, 13, 19, 23, 28, 31, 32, 44, 49, 68, 70, 79, 82, 86, 91, 94, 97, 100, 103, 109, 129, 130 ...
  
  

Al nùmer 13 in dla Giometrìa

Al polìgon ch'al gh'à trèdeś cô in dal só perìmeter 'l è al tridecàgon.
I poliéder ch'i gh'àn trèdeś fàci in dal só estèren i ìn i prìśma endecagonèl e 'l piràmid cun la bêś dodecagonèla, sìa regolèr che mìnga.

Al nùmer 13 in dla Chìmica

Superstisiòun

A gh'è dla gint, anca in di Paéś diferèint da 'l noster, ch'i n'vólen mìa sintìr descòrer dal nùmer 13, perchè i pèinsen ch'al porta sfurtùna, e dòunca i fan de tùt per schiṿśèrel. Soquànti cultùri diferèinti, invéci, cóme quèla dal Tibet e cinéśa, i 'l caten fortunê.

Vóś lighèdi

• nùmer
• nùmer naturèl
• nùmer intēr
• nùmer prim
• nùmer difetìv
• nùmer idònev
• nùmer quadrê sentrê
• nùmer eśagonèl cunsèintric
• nùmer dodecagonèl sentrê
• nùmer tridecagonèl
• nùmer tridecagonèl cunsèintric
• nùmer piramidèl dodecagonèl
• sucesiòun ed Fibonacci
• nùmer cuntèint

Referèinsi