Φυλακές Αβέρωφ: φυλακή που βρισκόταν στην Αθήνα

Οι φυλακές Αβέρωφ ήταν σωφρονιστικό ίδρυμα που λειτούργησε στην Αθήνα από το 1892 έως το 1971. Ήταν χτισμένες στη τοποθεσία που σήμερα βρίσκεται το κτήριο του Αρείου Πάγου. Η κατασκευή τους ολοκληρώθηκε με σχετική δωρεά του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, ο οποίος την προσέφερε στη βασίλισσα Όλγα, σύζυγο του Γεωργίου Α΄, επ' αφορμής της συμπλήρωσης τριάντα ετών γάμου του βασιλικού ζεύγους. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η βασίλισσα Όλγα μεταβίβασε την κυριότητα των φυλακών στο ελληνικό δημόσιο (1896).

Φυλακές Αβέρωφ
Είδος	φυλακή
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Αθηναίων
Τοποθεσία	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1892
Κατεδάφιση	1971
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Οι φυλακές ήταν χτισμένες επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στους Αμπελοκήπους, απέναντι από το γήπεδο του ΠΑΟ και προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν για τον σωφρονισμό ανηλίκων, όπως και έγινε αρχικά.

Η Καλλιόπη Κεχαγιά (1839-1905), πρωτοπόρος εκπαιδευτικός και φεμινίστρια του 19ου αιώνα, ανέλαβε την πρωτοβουλία για την ανέγερση και σύσταση του Εφηβείου. Σύμφωνα με την Κεχαγιά, η κατάσταση των ελληνικών φυλακών για τους ανήλικους ήταν απαράδεκτη, καθώς ανήλικοι τρόφιμοι συμβίωναν με τους ενήλικες με αποτέλεσμα συχνά η φυλακή από μέρος σωφρονισμού να μετατρέπεται σε ένα σχολείο παραβατικότητας. Το Εφηβείο Αβέρωφ αποτέλεσε υπόδειγμα σωφρονιστικού καταστήματος την εποχή εκείνη για την Ελλάδα. Διέθετε σχολείο, βιβλιοθήκη, εργαστήρια σε ειδικούς χώρους στα οποία εξασκούνταν οι τρόφιμοι, νοσοκομείο με αυτόνομους χώρους αναρρώσεως, μαγειρείο, τραπεζαρία και ναό. Πρότυπος θεωρείται και ο τρόπος και η διαφάνεια στην εξασφάλιση και διαχείριση των οικονομικών πόρων, η οργάνωση των εθελοντών, η αρχιτεκτονική του χώρου και ο εξοπλισμός του κτιρίου.

Λίγα χρόνια όμως μετά την κατασκευή τους, και παρά το αρχικό όραμα, λόγω της ταραγμένης περιόδου του Εθνικού Διχασμού μετατράπηκαν άτυπα σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων, αντιπάλων του εκάστοτε καθεστώτος.

Την ίδια χρήση είχαν και στα χρόνια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936 – 1941), όταν σε αυτές εγκλείσθηκαν και βασανίσθηκαν πολλοί Κομμουνιστές αλλά και κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν φιλοξενούσαν κυρίως μελλοθάνατους, πριν αυτοί οδηγηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Με την Απελευθέρωση σε αυτές φυλακίσθηκαν δωσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Στα χρόνια του Εμφυλίου στο χώρο αυτό φυλακίστηκαν εκατοντάδες συλληφθέντες άνδρες και γυναίκες του ΔΣΕ.

Μετά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου του 1967, οι φυλακές Αβέρωφ ξανάγιναν χώρος κράτησης αντιφρονούντων, μάλιστα σε αυτές κλείσθηκε επί αρκετούς μήνες ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στα 1971 οι φυλακές έκλεισαν και τον επόμενο χρόνο (1972) κατεδαφίσθηκαν, παραχωρώντας τη θέση τους στο «Θέμιδος Μέλαθρον», δηλαδή στις εγκαταστάσεις του Αρείου Πάγου και άλλων δικαστικών υπηρεσιών.

•  
  Αναμνηστική πλάκα στον περίβολο των πρώην φυλακών Αβέρωφ.
•  
  Ο χώρος των πρώην φυλακών Αβέρωφ (σήμερα «Θέμιδος Μέλαθρον»).