Φρούριο Ιτζεδίν: προστατευόμενος αρχαιολογικός χώρος

Το φρούριο Ιτζεδίν είναι πρώην οχύρωση στην είσοδο του κόλπου της Σούδας, Κρήτη. Κτίστηκε το 1872 από τον Ρεούφ Πασά και πήρε το όνομά του από τον Ιτζεδίν, γιό του Σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως χώρος φυλάκισης μέχρι το 1974.

Φρούριο Ιτζεδίν
Είδος	φρούριο
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Χανίων
Τοποθεσία	Καλάμι Χανίων
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1872
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Στη θέση του σημερινού φρουρίου είχε κτιστεί μετά το 1646 από τους Οθωμανούς πύργος. Ο πύργος αυτός αντικαταστάθηκε από το σημερινό φρούριο το 1872 από τον Ρεούφ Πασά και πήρε το όνομά του από τον γιό του Σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ Ιτζεδίν. Ήταν το κύριο οχυρωματικό έργο του κόλπου της Σούδας. Στη συνέχεια το φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους, κρατουμένους του κοινού ποινικού δικαίου και θανατοποινίτες. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος φυλακίστηκε για 15 ημέρες στο Ιτζεδίν μετά από μήνυση για εξύβριση. Κατά τη διάρκεια του Κινήματος Παγκάλου το Ιτζεδίν χρησιμοποιήθηκε ως τόπος φυλάκισης αντιφρονούντων. Μετά το τέλος της δικτατορίας το 1926 ο ίδιος ο Θεόδωρος Πάγκαλος φυλακίστηκε στο Ιτζεδίν. Την περίοδο 1930-31 περίπου 40 άτομα φυλακίστηκαν στο Ιτζεδίν λόγω του Ιδιώνυμου.

Οι φυλακές διέκοψαν τη λειτουργία τους κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αλλά επαναλειτούργησαν το 1948, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Στο Ιτζεδίν μεταφέρθηκαν πολιτικοί κρατούμενοι από τη Γυάρο. Το Ιτζεδίν συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος φυλάκισης κομμουνιστών και άλλων πολιτικών κρατουμένων μέχρι το τέλος της Δικτατορίας, το 1974. Οι φυλακές ήταν περιώνυμες για τις κακές συνθήκες κράτησης. Στο Ιτζεδίν γίνονταν και εκτελέσεις και το 1972 πραγματοποιήθηκε η τελευταία εκτέλεση στην Ελλάδα. Κατά την Μεταπολίτευση το κτίριο εγκαταλείφθηκε. Το κτίριο έχει εμφανίσει φθορές και έχουν καταρρεύσει τοιχία στον εξωτερικό τοίχο, στο κομμάτι της πυριτιδαποθήκης του φρουρίου και στον τοίχο της δυτικής πλευράς, και τμήμα του διοικητηρίου.

Το φρούριο έχει χρησιμοποιηθεί ως κινηματογραφικό σκηνικό στις ταινίες «Μέρες του '36», του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, «Πέτρινα Χρόνια» και «το Τελευταίο Σημείωμα», του Παντελή Βούλγαρη.