Πολωνία Τριετές Σχέδιο

Το σχέδιο πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1947 και 1949. Ήταν επιτυχημένο στον πρωταρχικό του στόχο να ανοικοδομήσει σε μεγάλο βαθμό την Πολωνία από την καταστροφή του πολέμου, καθώς και στην αύξηση της παραγωγής της πολωνικής βιομηχανίας και γεωργίας.

Η Πολωνία υπέστη μεγάλες απώλειες κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκτός από τις σημαντικές απώλειες πληθυσμού, υπέστη καταστροφικές ζημιές στην υποδομή της κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπου οι απώλειες σε εθνικούς πόρους και υποδομές ανήλθαν σε πάνω από το 30% του προπολεμικού δυναμικού. Η ανοικοδόμηση της οικονομίας έγινε επίσης πιο δύσκολη από τις μεγάλες εδαφικές αλλαγές της Πολωνίας μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το Τριετές Σχέδιο αναπτύχθηκε και παρακολουθήθηκε από το Κεντρικό Γραφείο Προγραμματισμού (ΚΓΠ, Centralny Urząd Planowania), ένα σώμα της κυβέρνησης που ήταν επιφορτισμένο με τη δημιουργία οικονομικής πολιτικής, και τα πρώτα χρόνια κυριαρχούταν από το πιο φιλελεύθερο Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΠΣΚ). Μεταξύ των οικονομολόγων που συμμετείχαν στην ανάπτυξή του ήταν ο τότε διευθυντής του ΚΓΠ, Τσέσουαφ Μπομπρόφσκι. Ο κεντρικός προγραμματισμός του ΚΓΠ για ολόκληρη την πολωνική οικονομία είχε προηγουμένως χωριστεί σε ξεχωριστούς φορείς που εργάζονταν για το σχεδιασμό ξεχωριστών παραρτημάτων.

Το σχέδιο, που επηρεάστηκε σημαντικά από το ΠΣΚ, σχεδιάστηκε για να δημιουργήσει μια ισορροπία μεταξύ του ιδιωτικού τομέα, του δημόσιου τομέα και των συνεταιρισμών. Αντί για ιδεολογία, που συνήθως τονίζεται από μεταγενέστερα κομμουνιστικά σχέδια, επικεντρώθηκε στα ρεαλιστικά προβλήματα και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1946, το Κρατικό Εθνικό Συμβούλιο (ΚΕΣ), ένα πολωνικό κομμουνιστικό μη εκλεγμένο πολωνικό κοινοβούλιο δέχτηκε το σχέδιο για την πολωνική οικονομία έως το 1949. Στις 2 Ιουλίου 1947, ο νεοεκλεγόμενο Σέιμ δήλωσε: «Ο πρωταρχικός στόχος της εθνικής οικονομίας κατά τα έτη 1947-1949 είναι η αύξηση των συνθηκών διαβίωσης των εργατικών τάξεων σε επίπεδα πάνω από τα προπολεμικά επίπεδα».

Το σχέδιο, όπως περιγράφεται από τους παραπάνω φορείς, σχεδιάστηκε για να αναπτύξει τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, του εξωτερικού εμπορίου και να εξασφαλίσει την προμήθεια βασικών καταναλωτικών ειδών. Το σχέδιο καθόρισε το μέγεθος της βιομηχανικής και γεωργικής παραγωγής που θα επιτευχθεί τα επόμενα χρόνια. Το 1949, τόσο η βιομηχανική όσο και η γεωργική παραγωγή ήταν πάνω από τα προπολεμικά επίπεδα. Η βιομηχανική παραγωγή ήταν επίσης υψηλότερη από τη γεωργική παραγωγή. Το σχέδιο δεν περιελάμβανε τη δημιουργία νέων βιομηχανικών κέντρων, αλλά μόνο την ανοικοδόμηση των παλαιών (εκτός εάν είχαν καταστραφεί πάνω από 50%).

Λόγω της αφοσίωσης ουσιαστικών πόρων στη βιομηχανική ανοικοδόμηση και της επιτυχούς υιοθέτησης του κινήματος του Σταχανοβισμού (η κομμουνιστική προπαγάνδα εκείνης της εποχής δημιούργησε έναν νέο «ήρωα της εργατικής τάξης», τον Βιτσέντι Πστρόφσκι), όπου οι εργαζόμενοι ενθαρρύνθηκαν να εργαστούν πάνω από το όριό τους, η αναμενόμενη αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής επιτεύχθηκε νωρίτερα. Ωστόσο, η γεωργική παραγωγή δεν αυξήθηκε όσο προβλεπόταν, εν μέρει λόγω κακών καιρικών συνθηκών το 1947, εν μέρει λόγω αναποτελεσματικότητας που συνεπάγεται η συλλογική γεωργία και, τέλος, εν μέρει λόγω των παρενεργειών της μάχης για το εμπόριο, τα οποία έπληξαν παραδοσιακές αλυσίδες εφοδιασμού. Το 1948, η βιομηχανική παραγωγή ήταν 30% υψηλότερη σε σύγκριση με το 1939, αλλά η γεωργική παραγωγή ήταν 30% χαμηλότερη (σε σύγκριση με την περίοδο 1934-38).

Η μάχη για το εμπόριο, που προωθήθηκε από τους σταλινικούς σκληροπυρηνικούς, όπως ο Χιλάρι Μιντς, πρότεινε να εξαλειφθούν τόσο ο συνεταιριστικός όσο και ο ιδιωτικός τομέας και ο δημόσιος τομέας να κυριαρχήσει, παραδοχές αντίθετες με τα θεμέλια του τριετούς σχεδίου που ανέφερε ότι και οι τρεις τομείς είναι ίσοι. Η μάχη για το εμπόριο είχε επίσης ως αποτέλεσμα τη μείωση του τομέα χειροτεχνίας.

Ήδη το 1949 το βάρος μεταφέρθηκε από καταναλωτικά αγαθά σε παραγωγικά αγαθά και η ανάπτυξη της ελαφριάς βιομηχανίας επιβραδύνθηκε. Το επόμενο σχέδιο στην πολωνική κομμουνιστική οικονομία ήταν το Εξαετές Σχέδιο (1950-1956), το οποίο εκτιμήθηκε πολύ περισσότερο από τους σύγχρονους ιστορικούς και οικονομολόγους, καθώς το 1950 το ΚΓΠ και η πολωνική κυβέρνηση κυριαρχούνταν από σταλινικούς σκληροπυρηνικούς, και οι οικονομολόγοι του ΠΣΚ υπεύθυνοι για τη δημιουργία του Τριετούς Σχεδίου δεν επηρέαζαν πλέον την κυβερνητική πολιτική. Το Εξαετές Σχέδιο, που σχεδιάστηκε για να ευθυγραμμίσει την οικονομία της Πολωνίας με τη οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, επικεντρώθηκε στη βαριά βιομηχανία, με έργα όπως η Νόβα Χούτα.

Η ανοικοδόμηση της πολωνικής οικονομίας επιβραδύνθηκε επίσης το 1947, καθώς η σοβιετική επιρροή προκάλεσε την πολωνική κυβέρνηση να απορρίψει το αμερικανικό χρηματοδοτούμενο Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο είχε σχεδιαστεί για να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες στην ανοικοδόμηση τους μετά τον πόλεμο.

Με την ταυτόχρονη ανοικοδόμηση των πόλεων, σημειώθηκε σημαντική μετανάστευση από αγροτικές περιοχές σε αστικά κέντρα, αυξάνοντας την αστικοποίηση. Η Βαρσοβία και άλλες κατεστραμμένες πόλεις καθαρίστηκαν από ερείπια και ξαναχτίστηκαν με μεγάλη ταχύτητα κατά τη διάρκεια αυτών των ετών. Το 1939, το 60% των Πολωνών εργάστηκε στη γεωργία και το 13% στη βιομηχανία. Το 1949, τα στοιχεία ήταν 47% και 21%, αντίστοιχα.

Το Τριετές Σχέδιο θεωρείται ευρέως επιτυχημένο και το μόνο αποτελεσματικό οικονομικό σχέδιο στην ιστορία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας. Πέτυχε στον πρωταρχικό του στόχο: κυρίως την ανοικοδόμηση της Πολωνίας από την καταστροφή του πολέμου, καθώς και στην αύξηση της παραγωγής της πολωνικής βιομηχανίας και γεωργίας.

• Πενταετή σχέδια της Σοβιετικής Ένωσης, που είχαν ως στόχο την ανοικοδόμηση της ΕΣΣΔ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
• Οικονομίες του Ανατολικού Μπλοκ

• Στάνλεϊ Γ. Ζιζνιέφσκι, The Soviet Economic Impact on Poland, American Slavic and East European Review, Τομ. 18, Νο. 2 (Απρ. 1959), σελ. 205-225, JSTOR
• Βέρνερ Σταρκ, Το πολιτικό στοιχείο στην ανάπτυξη της οικονομικής θεωρίας, Routledge, 1998,(ISBN 0-415-17535-6), Google Print, σελ. 60-