Ορφανοτροφείο Της Αίγινας: διατηρητέο κτίριο

Το Ορφανοτροφείο της Αίγινας κατασκευάστηκε για να καλύψει τις ανάγκες σε στέγαση, σίτιση και επαγγελματική εκπαίδευση των ορφανών του απελευθερωτικού αγώνα. Λειτούργησε και ως αλληλοδιδακτικό σχολείο, δηλαδή οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, δίδασκαν τους μικρότερους. Η κατασκευή του ξεκίνησε, όπως και του ναού που βρίσκεται εντός του οικοπέδου, την άνοιξη του 1828 σε οικόπεδο που πρόσφερε η Δημογεροντία της Αίγινας, με πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια και χρήματα Ελλήνων του εξωτερικού και φιλελλήνων.Τελείωσε τον Ιούνιο του επομένου έτους με μηχανικό τον Θεόδωρο Βαλλιάνο, μέλος του σώματος των Ιγγενιέρων (Μηχανικών), των σωματοφυλάκων του Τσάρου, συνολικού κόστους 515.371 γροσίων.

Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο
Είδος	κτήριο
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Αίγινας
Τοποθεσία	Αίγινα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1828
Προστασία	διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
δεδομένα (π)

Αρχές Μαρτίου 1829 είχαν εγκατασταθεί τα πρώτα παιδιά «λείψανα της σκληράς αιχμαλωσίας» των Τούρκων, που είχαν εξαγορασθεί στην Αλεξάνδρεια με χρήματα του φιλέλληνα  βασιλιά της Γαλλίας Καρόλου Ι΄. Έτσι, 500 περίπου ορφανά από τον Πόρο και το Ναύπλιο, ήδη την άνοιξη του 1829, βρίσκονται πλέον στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας. Επιθυμία του Κυβερνήτη ήταν  το ίδρυμα να εξασφαλίσει μια βασική μόρφωση ηθική και χριστιανική για τα ορφανά παιδιά. Τη γενική διεύθυνση του Ορφανοτροφείου ανέλαβε τριμερής επιτροπή αποτελούμενη από τον Έκτακτο Επίτροπο Δυτικών Σποράδων, Βιάρο Καποδίστρια στη θέση του προέδρου της επιτροπής, τον διευθυντή του Ορφανοτροφείου, διάκονο Γεώργιο Κωνσταντά και τον αρχιμανδρίτη Λέων Καμπάνη. Αναλύονται τα καθήκοντα του Κωνσταντά και του Καμπάνη, διορίζεται δάσκαλος της αλληλοδιδακτικής ο διάκονος Νεόφυτος Νικητόπουλος και καθορίζεται ότι δάσκαλοι της ανώτερης τάξης (école normale) που θα δημιουργηθεί θα είναι οι Κωνσταντάς, Βενθύλος και Νικητόπουλος.

Λειτουργούσε από τη 1η Σεπτεμβρίου έως τις 21 Ιουλίου, όπου και ξεκινούσε η περίοδος διακοπών, και Δευτέρα με Σάββατο από τις 9 μέχρι τις 12 το πρωί και από τις 2 μέχρι τις 5 το απόγευμα. Μέσα υπήρχε εκκλησία και νοσοκομείο. Περιλάμβανε δώδεκα δωμάτια χωρητικότητας τριάντα παιδιών έκαστο, συνολικής χωρητικότητας 360 παιδιών, ενώ έφθασε να στεγάζει μέχρι πεντακόσια. Στο Ορφανοτροφείο ήταν ενσωματωμένα τριών κλάσεων αλληλοδιδακτικά σχολεία και αρκετά χειροτεχνεία (μεταλλουργεία, ξυλουργεία κοκ)

Μετά τον θάνατο του Καποδίστρια, το Ορφανοτροφείο έκλεισε. Από το 1834 μέχρι το 1837 στέγασε την  Σχολήν Ευελπίδων, το 1841 μετατρέπεται σε ψυχιατρείο και από το 1860 έως το 1866 λειτούργησε ως λοιμοκαθαρτήριο και για τρία χρόνια, μέχρι το 1869, στέγασε πρόσφυγες από την Κρήτη. Από το 1880 και μέχρι το 1985 το κτήριο λειτούργησε ως φυλακές υψίστης ασφαλείας, με τρόφιμους κυρίως πολιτικούς κρατούμενους.

Παράλληλα με τα αλληλοδιδακτικά σχολεία μέσα στο Ορφανοτροφείο λειτούργησαν  και πολλά «χειροτεχνεία», πρακτικά εργαστήρια διαφόρων τεχνών, όπως τυπογραφικής και λιθογραφικής τέχνης, της λεπτουργικής, της ωρολογοποιίας, υποδηματοποιίας, ραπτικής, τορνευτικής και ξυλουργικής, σιδηρουργικής, οικοδόμων και βιβλιοδετικής. Σε αυτά δίδασκαν ειδικοί δάσκαλοι και τεχνίτες. Κάθε νέος που τελείωνε την εκπαίδευσή του έπαιρνε ως βραβείο μικρό χρηματικό κεφάλαιο για το πρώτο ξεκίνημα της δουλειάς του και τα απαραίτητα εργαλεία για την τέχνη του. Επίσης, έμφαση δόθηκε και στη μουσική παιδεία με την ίδρυση της πρώτης νεανικής χορωδίας και ορχήστρας αλλά και στη σωματική αγωγή, σε γυμναστήριο εφοδιασμένο με κατάλληλα όργανα.

Τον Ιούνιο του 1829 λειτούργησε μέσα στο ορφανοτροφείο το Πρότυπο Σχολείον για τους προχωρημένους μαθητές, που προορίζονταν να γίνουν δάσκαλοι στα αλληλοδιδακτικά σχολεία, υπό την διεύθυνση του ιεροδιακόνου Νεόφυτου Νικητόπουλου, ο οποίος ήταν διευθυντής όλων των αλληλοδιδακτικών σχολείων του ιδρύματος. Στο Πρότυπο Σχολείον αρχικά δίδαξαν με πλούσιο πρόγραμμα ο Νικητόπουλος, ο  Γρηγόριος Κωνσταντάς, που ανήκε στην τριμελή επιτροπή διοίκησης του Ορφανοτροφείου μαζί με τον Βιάρο Καποδίστρια και τον Λεόντιο Καμπάνη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πρόγραμμα σπουδών που πρότεινε ο Κωνσταντάς με τη διδασκαλία μαθημάτων, όπως η αρχαιολογία, η φιλοσοφία, η ιστορία της παιδαγωγικής, η παλαιογραφία, δηλαδή η άσκηση στην ανάγνωση ελληνικών χειρογράφων.

 

Στην θεμέλια πλάκα χαράχθηκε η επιγραφή: «Εκ μέρους του Ελληνικού Έθνους ο Κυβερνήτης της Ελλάδος καθιερώνει τον ναό τούτον εις τον Σωτήρα της Ελλάδος Θεόν».

• Εκδοτική Αθηνών (συλλογικό έργο), Ιστορία Του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1975

ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

ΔΗΜΟΣ ΑΙΓΙΝΑΣ

https://www.ertflix.gr/vod/vod.150376-ta-orphana-tou-1821-istories-amerikanikou-philellenismou-1#.YnaMmaLoF3A.link