Νότια Αμερική: ήπειρος

Η Νότια Αμερική βρίσκεται μεταξύ του Ειρηνικού ωκεανού και του Ατλαντικού ωκεανού. Έχει σχήμα τριγωνικό και μήκος από βορρά προς νότο 7.500 χιλιόμετρα και από ανατολικά προς δυτικά 5.200 χιλιόμετρα. Η Ν. Αμερική υποτίθεται ότι ήταν παλιότερα ενωμένη με την Αφρική, από την οποία χωρίστηκε μετά από καταποντισμό. Βρέχεται από τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό ωκεανό, που ενώνονται στα νότια της ηπείρου με τον πορθμό του Ντρέικ.

Οι ακτές της Ν. Αμερικής παρουσιάζουν πολύ λιγότερες κολπώσεις από τις ακτές της Β. Αμερικής. Οι πιο αξιόλογοι κόλποι είναι αυτοί που σχηματίζονται στις εκβολές των ποταμών Αμαζόνιου και Λαπλάτα και ο κόλπος του Παναμά στον Ειρηνικό. Εκτός από το νοτιότερο τμήμα σ' όλο το μήκος των υπόλοιπων ακτών δεν εμφανίζονται παρά μεμονωμένα μόνο νησάκια χωρίς ιδιαίτερη αξία. Πάντως το πιο αξιόλογο νησί είναι η Γη του Πυρός στο νοτιότερο άκρο, που χωρίζεται από την υπόλοιπη ήπειρο με τον πορθμό του Μαγγελάνου και έχει έκταση 7.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για το 2023 ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 439.719.000 κατοίκους, περίπου το 5,5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο πληθυσμός ομιλεί κατά βάση ισπανικά και πορτογαλικά.

Στη Νότια Αμερική, όπως και στη Βόρεια, σχηματίζονται μεγάλα πτυχωσιγενή όρη, οι Κορδιλλιέρες των Άνδεων (το νότιο τμήμα των Αμερικανικών Κορδιλιέρων), που η ψηλότερή τους κορυφή, η Ακονκάγουα, έχει ύψος 6.959 μ.. Μετά από αυτήν έρχονται οι κορυφές Όχος ντελ Σαλάδο (6.893 μ.), Μόντε Πίσις (6.792 μ.), Ουασκαράν (6.768 μ.), Σέρρο Μπονέτε (6.759 μ.), Γιουγιαϊγιάκο (6.739 μ.), Τουπουνγκάτο (6.565 μ.), Νεβάδο Σαγίαμα (6.542 μ.), Ιγιμάνι (6.462 μ.) και Ιγιάμπου (6.485 μ.).

Οι Άνδεις θεωρούνται η πιο ηφαιστειώδης περιοχή του κόσμου με πάρα πολλά ενεργά ηφαίστεια, από τα οποία το Γιουγιαϊγιάκο (6.739 μέτρα) θεωρείται το ψηλότερο ενεργό ηφαίστειο στον κόσμο, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ενεργότητας και στο Όχος ντελ Σαλάδο. Άλλα ψηλά ενεργά ηφαίστεια είναι το Παρινακότα στη Χιλή και τα Τσιμποράσο και Κοτοπάξι του Ισημερινού.

Στη Ν. Αμερική έχει άφθονα επιφανειακά ύδατα, αλλά οι λίμνες της δεν έχουν μεγάλη έκταση. Μεγαλύτερη είναι η Τιτικάκα μεταξύ Περού και Βολιβίας, σε ύψος 3.812 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Έχει έκταση 8.400 τετραγ. χιλιόμετρα και βάθος 281 μέτρα. Η Ν. Αμερική έχει μεγάλους ποταμούς, που συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες νερού. Η αφθονία αυτή θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα των συχνών ανατολικών ανέμων που συγκεντρώνουν πολλούς υδρατμούς στις ανατολικές πλαγιές των Άνδεων. Το μεγαλύτερο ποτάμιο συγκρότημα είναι του Αμαζονίου, που σχηματίζεται από πολλούς μεγάλους παραπόταμους.

Άλλοι μεγάλοι ποταμοί είναι ο Παρανά και ο Ουρουγουάης που εκβάλλουν στο ποταμόκολπο Ρίο ντε λα Πλάτα, ο Ορινόκο, ο Αραγκουάγια, ο Άγιος Φραγκίσκος και ο Ρίο Νέγρο, που εκβάλλουν προς τον Ατλαντικό και ο Μαγδαλένα που εκβάλλει στην Καραϊβική θάλασσα.

Εκτός από τον Αμαζόνιο, πλωτοί είναι ο Παρανά και ο παραπόταμος του Παραγουάης, ο Ορινόκο, ο Μαγδαλένα και άλλοι. Από τους καταρράκτες που σχηματίζουν οι ποταμοί της Ν. Αμερικής σπουδαιότεροι είναι οι καταρράκτες Ιγκουασού του Ιγκουασού και ο καταρράκτης Άνχελ (Έιντζελ), ο ψηλότερος στον κόσμο. Άλλοι σημαντικοί είναι οι Ατούρες και Μαϋπούρες του Ορινόκου.

 

Η Ν. Αμερική, που χωρίζεται στο βόρειο της τμήμα από τον ισημερινό, βρίσκεται κατά τα τρία τέταρτα μέσα στην τροπική ζώνη, με αποτέλεσμα να επικρατούν, στο μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου, σταθερές θερμοκρασίες, γύρω στους 30 °C. Στα οροπέδια οι κλιματικές συνθήκες είναι πιο ακραίες λόγω του ύψους και των βροχών. Το τροπικό κλίμα των βόρειων περιοχών διαδέχεται το εύκρατο στην περιοχή του Λα Πλάτα. Στις Άνδεις επικρατεί ηπειρωτικό κλίμα, με αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες, που ενισχύουν την παρουσία παγετώνων. Επίσης, το ύψος των Άνδεων εμποδίζει να τις προσπεράσουν σύννεφα, με αποτέλεσμα οι δυτικές ακτές να είναι ξηρές. Η έρημος Ατακάμα είναι το ξηρότερο μέρος στη Γη. Από την άλλη, οι βροχοπτώσεις στο ανατολικό τμήμα μπορούν να συντηρήσουν την παρουσία τροπικών δασών.

Το βόρειο τμήμα της Νότιας Αμερικής καλύπτεται από τροπική βλάστηση, που σχηματίζει τα δάση της βροχής. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου είναι το πιο εκτεταμένο στον κόσμο. Στην περιοχή των Άνδεων, η βλάστηση έχει το χαρακτήρα της βλάστησης των ψυχρών κλιμάτων και λίγα είδη έχουν προσαρμοστεί να ζουν στις ακραίες κλιματικές συνθήκες. Στη μέση ζώνη, εκτός από τις στέπες της Αργεντινής, ευδοκιμούν κάθε είδους φυτά της τροπικής βλάστησης και των εύκρατων ζωνών. Από τη Ν. Αμερική προέρχονται πολλά είδη φυτών που καλλιεργούνται ευρέως σήμερα, όπως η πατάτα και ο αραβόσιτος.

Το ζωικό βασίλειο της Ν. Αμερικής παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που οφείλονται στην απομόνωση της ηπείρου από τις άλλες για αρκετά εκατομμύρια χρόνια. Χαρακτηριστικά είδη ζώων είναι το λάμα, ο ιαγουάρος, το πούμα, το ανακόντα, το αλπακά, μερικά είδη πλατύρρινων πιθήκων και ο γιγάντιος μυρμηγκοφάγος.

Στον πίνακα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι Νήσοι Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς, παρόλο που δεν έχουν μόνιμους κατοίκους, αλλά μόνο προσωρινούς επισκέπτες σε ερευνητικούς σταθμούς.

Κράτος ή Εξαρτημένο έδαφος	Έκταση τετρ. χλμ.	Πληθυσμός	Πυκνότητα πληθυσμού ανά τετρ. χλμ.	Πρωτεύουσα
Αργεντινή !  Αργεντινή	2.766.890	46.654.581	16,9	Μπουένος Άιρες
Βενεζουέλα !  Βενεζουέλα	916.445	28.838.000	31,5	Καράκας
Βολιβία !  Βολιβία	1.098.580	12.006.031	10,9	Λα Πας
Βραζιλία !  Βραζιλία	8.510.821	203.080.756	23,9	Μπραζίλια
Γαλλική Γουιάνα !  Γαλλική Γουιάνα (Γαλλία)	83.534	295.385	3,5	Καγιέν
Γουιάνα !  Γουιάνα	214.970	772.975	3,6	Τζωρτζτάουν
Ισημερινός (χώρα)|Ισημερινός !  Ισημερινός	283.560	16.938.986	59,7	Κίτο
Κολομβία !  Κολομβία	1.138.910	52.215.503	45,8	Μπογκοτά
Νήσοι Φώκλαντ (Ηνωμένο Βασίλειο)	12.173	3.662	0,3	Στάνλεϋ
Νήσοι Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς (Ηνωμένο Βασίλειο)	3.093	20	0	Κίνγκ Έντουαρντ Πόιντ
Ουρουγουάη !  Ουρουγουάη	176.220	3.566.550	20,2	Μοντεβιδέο
Παραγουάη !  Παραγουάη	406.750	7.554.796	18,6	Ασουνσιόν
Περού !  Περού	1.285.220	33.725.844	26,2	Λίμα
Σουρινάμ !  Σουρινάμ	163.270	616.500	3,8	Παραμαρίμπο
Χιλή !  Χιλή	756.950	19.960.889	26,4	Σαντιάγο
Σύνολο	17.824.513	439.719.000	24,7

• Χρονολόγιο Νότιο Αμερικάνικης ιστορίας

• Brazil Γεωγραφικός Οδηγός
• Νότια Αμερική
• Φωτογραφίες της Νότιας Αμερικής
• Νότια Αμερική
• Αμερική Νότια Αμερική στο Curlie