Λυστρόσαυρος

Προς το παρόν αναγνωρίζονται μόνο τέσσερα έως έξι είδη.

Λυστρόσαυρος Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: Ύστερη Πέρμια περίοδος–Πρώιμη Τριασσική περίοδος, 250–248Ma ΠροЄ Є O Σ Δ Λ Π Τ Ι Κ Πγ Ν ↓
Lystrosaurus murrayi
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Σπονδυλωτά (Chordata) Ομοταξία: Συναψιδωτά (Synapsida) Τάξη: Θηριαψιδωτά (Therapsida) Υποτάξη: †Ανομοδόντια (Anomodontia) Ανθυποτάξη: †Δικυνόδοντες (Dicynodontia) Οικογένεια: †Λυστροσαυρίδες (Lystrosauridae) Γένος: †Λυστρόσαυρος Cope, 1870
Είδη
L. murrayi (Huxley, 1859) (type) L. declivus (Owen, 1860) L. curvatus (Owen, 1876) L. mccaigi Seeley, 1898 L. georgi Kalandadze, 1975

Ο Λυστρόσαυρος είναι ένας μετρίου μεγέθους δικυνόδοντας θηριαψιδωτό, με μήκος περίπου ένα μέτρο και βάρος γύρω στα 100 κιλά. Αντίθετα με άλλα θηριαψιδωτά, οι δικυνόδοντες είχαν κοντά ρουθούνια και καθόλου δόντια με εξαίρεση τους άνω κυνόδοντές τους που μοιάζουν με χαυλιόδοντες. Οι δικυνόδοντες φαίνεται ότι είχαν κερατόμορφα ρύγχη σαν αυτά των χελώνων, για να κόβουν κομμάτια βλάστησης τα οποία έπειτα αλέθονταν στον κερατόμορφο δευτερεύοντα ουρανίσκο όταν το στόμα έκλεινε. Η άρθρωση του σαγονιού ήταν αδύναμη και κινούνταν μπρος πίσω κατά τη διάρκεια του τεμαχισμού της τροφής, αντίθετα από τις πιο συνηθισμένες κινήσεις προς τα πλάγια ή πάνω και κάτω.

Καθώς ήταν δικυνόδοντας, ο λυστρόσαυρος είχε δύο μόνο δόντια, ένα ζευγάρι κυνόδοντων που έμοιαζαν με χαυλιόδοντες, και είναι πιθανό το κερατόμορφο ράμφος του να τον βοηθούσε να κόβει τη βλάστηση. Ήταν ένα στιβαρό φυτοφάγο ζώο, με περίπου το μέγεθος του χοίρου. Η δομή των ώμων του και οι αρθρώσεις των ποδιών δείχνουν ότι ο λυστρόσαυρος μετακινούνταν σε ημιόρθια στάση. Τα μπροστινά πόδια ήταν πιο δυνατά από τα πίσω και αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το ζώο έσκαβε και ζούσε σε λαγούμια.

Κυριαρχία στο πρώιμο Τριασσικό

Ο Λυστρόσαυρος είναι αξιοπρόσεκτος για την κυριαρχία του στην νότια Παγγαία κατά τη διάρκεια του πρώιμου Τριασσικού για εκατομμύρια χρόνια. Τουλάχιστον ένα άγνωστο είδος του γένους επέζησε μετά τη μαζική εξαφάνιση Πέρμιας-Τριασσικής περιόδου και, εξαιτίας της απουσίας σαρκοφάγων και φυτοφάγων ανταγωνιστών, άκμασε και εξελίχθηκε ακτινωτά σε ένα αριθμών ειδών μέσα στο γένος, και έτσι έγινε η πιο κοινή ομάδα φυτοφάγων κατά τη διάρκεια του πρώιμου Τριασσικού: για κάποιο χρονικό διάστημα το 95% των χερσαίων φυτοφάγων ήταν λυστρόσαυροι. Αυτή είναι η μόνη χρονική περίοδος που ένα μόνο είδος ή γένος χερσαίου ζώου κυριάρχησε σε τέτοιο βαθμό.

Πολλές θεωρίες υπάρχουν για να εξηγήσουν γιατί ο Λυστρόσαυρος επέζησε το συμβάν εξαφάνισης στο τέλος της Πέρμιας περιόδου και γιατί κυριάρχησε στην πανίδα του πρώιμου Τριασσικού σε τέτοιο βαθμό:

• Τα πιο ειδικευμένα και μεγάλα ζώα ήταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο στις μαζικές εξαφανίσεις: αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί ο ανειδίκευτος L. curvatus επέζησε ενώ ο μεγαλύτερος και πιο ειδικευμένος L. maccaigi εξαφανίστηκε μαζί με όλα τα άλλα μεγάλα φυτοφάγα και σαρκοφάγα. Αν και ο Λυστρόσαυρος φαίνεται να είχε προσαρμοστεί να τρώει φυτά σαν το Δικροίδιο, τα οποία κυριαρχούσαν στο πρώιμο Τριασσικό, το μεγαλύτερο είδος L. maccaigi μπορεί να έπρεπε να βασιζόταν για τροφή στα μεγαλύτερα μέλη της χλωρίδα Γλωσσόπτερις, η οποία δεν επιβίωσε στο τέλος της μαζικής εξαφάνισης.
• Μόνο το μήκους 1,5 μέτρων θηροκεφάλιο Μοσχόρινος και το μεγάλο αρχοσαυρόμορφο Προτερόσουχος φαίνονται αρκετά μεγάλα για να τρέφονται με τους τριασσικούς λυστρόσαυρους, και αυτή η έλλειψη θηρευτών μπορεί να ήταν υπεύθυνη για την πληθυσμιακή έκρηξη των λυστρόσαυρων στο πρώιμο Τριασσικό.
• Ίσως η επιβίωση του λυστρόσαυρου να ήταν απλά θέμα τύχης.

• Palaeos.com: Dicynodontia
• Hugh Rance, The Present is the Key to the Past: "Mammal-like reptiles of Pangea"