Καλαμπάκα: κωμόπολη στην Ελλάδα

Η Καλαμπάκα βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος του Θεσσαλικού κάμπου. Είναι χτισμένη δίπλα στο σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο των Μετεώρων, ενώ κοντά της περνάει ο Πηνειός ποταμός. Ο μόνιμός της πληθυσμός στην απογραφή του 2011 ανερχόταν σε 8.330 κατοίκους και είναι η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Περιφερειακής Ενότητας, μετά τα Τρίκαλα.

Στην πόλη της Καλαμπάκας υπάρχουν 5 Δημοτικά Σχολεία, 2 Γυμνάσια, 1 Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) και 1 Γενικό Λύκειο (ΓΕΛ).

Αξιοθέατα

Στην πόλη της Καλαμπάκας υπάρχουν το Κέντρο Ψηφιακής προβολής της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Μετεώρων, η σύγχρονη Βιβλιοθήκη της Καλαμπάκας και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας & Μουσείο Μανιταριών και ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Συγκοινωνίες

Από την πόλη της Καλαμπάκας ξεκινά το σιδηροδρομικό δίκτυο που ενώνει την Καλαμπάκα με τα Τρίκαλα την Καρδίτσα την κωμόπολη των Φαρσάλων και την Αθήνα. Η σύνδεση έχει βοηθήσει σημαντικά την περιοχή όσον αφορά την οικονομία καθώς επιβάτες από κοντινές περιοχές μεταβαίνουν στην πόλη για να χρησιμοποιήσουν τον σιδηρόδρομο. Τα κτίρια του σταθμού της Καλαμπάκας έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία.

 

Η ονομασία Καλαμπάκα αναφέρεται για πρώτη φορά ως قلپاققیا (Kalbakkaya / Qalabaqqaya) και απαντά σε απογραφικό κατάστιχο μιας φορολογικής απογραφής που διενεργήθηκε το Έτος Εγίρας 859 (από τις 22 Δεκεμβρίου του 1454 ως τις 10 Οκτωβρίου του 1455) στην περιοχή του σαντζακίου των Τρικάλων (Tırhala Sancağı). Στο απογραφικό κατάστιχο αναφέρεται: «KARYE-İ İSTAGOS, El-meşhur KALBAKKAYA», που σημαίνει «Οικισμός Σταγοί, η φημισμένη Καλαμπάκα».

Το όνομα προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις ḳalabaḳ / kalpak, που σημαίνει καλπάκι, και kaya, που σημαίνει βράχος. Η ονομασία πρέπει να προέκυψε είτε επειδή κάποιοι βράχοι (π.χ. του Άλτσου ή της Αγίας Τριάδας) πάνω από την Καλαμπάκα μοιάζουν με καλπάκι είτε διότι πάνω στους βράχους, σε μοναστήρια, εγκαταβιούσαν καλόγεροι που φορούσαν σχετικά καπέλα / σκούφους.

Έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι σημαίνει «φρούριο στην κορυφή του βράχου» (από τις τουρκικές λέξεις kale = φρούριο + baş = κεφάλι, μεταφορικά κορυφή + kaya = βράχος).

Η θέση της σημερινής Καλαμπάκας έχει ταυτιστεί με ασφάλεια με το αρχαίο Αιγίνιον. Πρώτος ο Άγγλος περιηγητής William Leake είχε προχωρήσει σε αυτή την ταύτιση, με βάση αρχαία επιγραφή στον τοίχο μιας από τις παλιότερες εκκλησίες της πόλης (Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή). Αργότερα, την ταύτιση αυτή επιβεβαίωσαν λείψανα οχυρωμένης πόλης που βρέθηκαν κάτω από την Καλαμπάκα.

 

Το 10ο αίωνα μ.Χ. ήταν γνωστή ως Σταγοί, βυζαντινό φρούριο και επισκοπή. Από τα μεσαιωνικά μνημεία της σώζεται μόνο η Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ήταν κτίσμα του τέλους του 11ου ή αρχών του 12ου αιώνα, που χτίστηκε πάνω στα υπολείμματα παλιότερης εκκλησίας της ύστερης αρχαιότητας. Υπολείμματα αρχαίου ελληνικού ναού -πιθανόν του θεού Απόλλωνα- έχουν ενσωματωθεί στον τοίχο της παλιότερης και γνωστότερης εκκλησίας της πόλης, αφιερωμένης στην Παναγία.

Οι Σταγοί μνημονεύονται για πρώτη φορά στο έργο Διατύπωσις του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ του Σοφού (886-812). Το 1163 υπήρξε αναφορά στο κάστρο των Σταγών. Το 1204 οι Σταγοί περιήλθαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Στο τέλος του 13ου αιώνα περιήλθαν στο Δουκάτο των Νέων Πατρών. Το 1334 καταλήφθηκαν εκ νέου από το Δεσπότη της Ηπείρου Ιωάννη Β΄ Ορσίνι και στη συνέχεια περιήλθαν πάλι για λίγο υπό τον έλεγχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 1348 καταλήφθηκαν από τους Σέρβους του Στέφανου Δουσάν. Έφθασαν επί της βασιλείας του αδελφού του, Βασιλιά Συμεών Ούρεση. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Θεσσαλία η Καλαμπάκα τέθηκε υπό τη διοίκηση του Πασά της Λάρισας και αργότερα του Σαντζακίου των Τρικάλων.

Η πόλη της Καλαμπάκας έχει κλίμα στο πλαίσιο του μεσογειακού. Ο χειμώνας είναι υγρός και δριμύς ενώ το καλοκαίρι υγρό και θερμό. Το φθινόπωρο και η άνοιξη είναι βροχερές, με αρκετό κρύο καί υγρασία.