Δέλβινο: πόλη της Αλβανίας

βορειοανατολικά των Άγιων Σαράντα. Αποτελεί το εμπορικό κέντρο μεγάλης και κλειστής λεκάνης (πεδιάδας) που διαρρέεται από τον ποταμό Μπιστρίτσα και χωρίζεται από το Ιόνιο πέλαγος από παράκτια λοφοσειρά που εκτείνεται απέναντι και βόρεια της Κέρκυρας.

Δέλβινο
Άποψη του Δέλβινου
Έμβλημα
Δέλβινο
Χώρα	Αλβανία
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία Δέλβινου
Υψόμετρο	200 μέτρα
Πληθυσμός	5.754 (2011)
Ταχ. κωδ.	9704
Τηλ. κωδ.	0815
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Δέλβινο συνίσταται από μια μεγάλη κεντρική αγορά γύρω από την οποία και αναπτύχθηκαν διάφοροι οικισμοί που αποτελούν σήμερα τις 10 συνοικίες του. Επίνειο του Δέλβινου είναι οι Άγιοι Σαράντα που απέχουν περί τα 15 χλμ. Η πεδιάδα του Δέλβινου ήταν ελάχιστα καλλιεργημένη λόγω του ελώδους πυρετού που εμφανίζονταν παλαιότερα κατ΄ έτος. Το χειμώνα χρησίμευε περισσότερο για διαχείμαση αιγοπροβάτων. Στο νότιο μέρος της πεδιάδας τρέφονταν αγέλες ίππων και εξαιρετικά είδη βοοειδών.

Η πόλη είναι χτισμένη σε μια ορεινή πλαγιά. Έχει ένα τζαμί και μια Ορθόδοξη, μια Καθολική και μια Προτεσταντική εκκλησία. Σε μικρή απόσταση είναι τα ερείπια ενός μεσαιωνικού κάστρου. Νοτιοδυτικά της πόλης είναι ο χώρος της αρχαίας Φοινίκης, που κηρύχθηκε Αρχαιολογικό Πάρκο το 2005. Υπάρχει μικρή τοπική προσφορά εργασίας, πέραν αυτής που παρέχεται από το Κράτος, και το Δέλβινο επωφελείται ελάχιστα από την τουριστική έκρηξη στους Άγιους Σαράντα. Η πόλη έχει μεικτό πληθυσμό Αλβανών και Ελλήνων. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων οι Έλληνες αποτελούσαν το 50 % του πληθυσμού της πόλης το 1989, αλλά αυτό μειώθηκε σε 25 % το 1999.

Στην αρχαιότητα η περιοχή κατοικείτο από την Ελληνική φυλή των Χαόνων, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα και ερείπια. Νοτιοανατολικά του Δέλβινου ήταν η πόλη Φοινίκη καθώς και άλλες μικρότερες. Αξιόλογα ερείπια βρίσκονται επίσης νοτιότερα του Δέλβινου κοντά στη Μονή του Μεσοποτάμου. Τα βυζαντινά χρόνια το Δέλβινο αποτέλεσε τμήμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Μετά την ήττα των Σλαβικών φυλών το 616, όταν πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τη Θεσσαλονίκη, μία από τις φυλές (Βαϊουνίτες) είχε μεταναστεύσει στην Ήπειρο. Μέχρι το 14ο αιώνα αυτή η περιοχή της Ηπείρου ονομαζόταν Βαγενετία από αυτή τη Σλαβική φυλή. Παρόμοια τοπωνύμια όπως Βιγιάνιτε ή Βιγιάντιγιε επιβίωσαν μέχρι το 16ο αιώνα, οπότε αντικαταστάθηκαν από το όνομα Δέλβινο.

Το 1635, σύμφωνα με τον Κώδικα της εκκλησίας του Δελβίνου, όταν οι Μουσουλμάνοι είχαν αυξηθεί, εγκαταστάθηκαν στις συνοικίες που κατοικούντο από Ορθόδοξους Χριστιανούς, κατάσχεσαν τις εκκλησίες τους και τις μετέτρεψαν σε τζαμιά, αναγκάζοντας έτσι τους μη εξισλαμισθέντες Χριστιανούς να μετακομίσουν σε άλλες συνοικίες της πόλης. Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή επισκέφθηκε το Δέλβινο γύρω στα 1670 και έδωσε κάποιες πληροφορίες για την πόλη στο βιβλίο του. Ανέφερε ότι τα μεσαιωνικά χρόνια το Δέλβινο ήταν στα χέρια των Ισπανών και αργότερα των Βενετών. Την εποχή του ο -γεννημένος στην Αλβανία- Αγιάς Μεχμέτ Πασάς κυβέρνησε το σαντζάκι του Δέλβινου. Το σαντζάκι κάλυπτε 24 ζιαμέτια και 155 τιμάρια. Υπήρχε μια τουρκική φρουρά, της οποίας η διοίκηση στο κάστρο γινόταν από το Δέλβινο. Σύμφωνα με την περιγραφή του Τσελεμπή το μικρό φρούριο είχε μια καλή δεξαμενή, μια αποθήκη πυρομαχικών και ένα μικρό τζαμί. Στην πόλη υπήρχαν περίπου 100 πλινθόκτιστα σπίτια. Αυτά ήταν σε σχετικά μεγάλη απόσταση μεταξύ τους και όλα σχεδόν διέθεταν πύργο. Παρατήρησε ότι έλειπε μέρος του τείχους της πόλης. Υπήρχαν μερικά τζαμιά, τρεις Μεντρεσέδες και περίπου 80 καταστήματα καθώς και μια ανοιχτή αγορά.

Το 1878 ξέσπασε μία ελληνική εξέγερση, η επανάσταση του Λυκουρσίου με τους επαναστάτες, κυρίως Ηπειρώτες, να παίρνουν τον έλεγχο των Αγίων Σαράντα και του Δέλβινου. Όμως κατεπνίγη από τα οθωμανικά στρατεύματα, που έκαψαν 20 χωριά της περιοχής. Στις αρχές του 20ού αιώνα σχηματίστηκε στο Δέλβινο μια ένοπλη ομάδα 200 εθελοντών της Αλβανικής Εθνικής Αφύπνισης. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και την εν συνεχεία ήττα των Οθωμανών, ο ελληνικός στρατός μπήκε στην πόλη στις 3 Μαρτίου 1913. Τον Ιούνιο του 1914 συνήλθε στην πόλη η συντακτική συνέλευση των αντιπροσώπων της Βορείου Ηπείρου, που συζήτησε και τελικά ενέκρινε το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας στις 26 Ιουλίου 1914. Το Δέλβινο έγινε τότε τμήμα της βραχύβιας Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου.

Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχε στο Δέλβινο μικρή Εβραϊκή κοινότητα. Αποτελείτο από Εβραίους της Ισπανίας, που είχαν έλθει στο Δέλβινο επί οθωμανικής κυριαρχίας και είχαν στενές σχέσεις με τη μεγάλη Εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων. Μετά τον πόλεμο όλοι σχεδόν οι Εβραίοι μετανάστευσαν στο Ισραήλ.

Το πρώτο σχολείο στο Δέλβινο, ελληνόγλωσσο, ιδρύθηκε το 1537, όταν η πόλη ήταν ακόμη υπό τον έλεγχο της Βενετίας και συντηρείτο από κληροδοτήματα πλούσιων ντόπιων οικογενειών. Εξάλλου το 1875 ιδρύθηκε ελληνικό σχολείο θηλέων.

• Κωνσταντίνος Σταύρου Κόντος (12 Μαρτίου 1834, Άμφισσα — 1909, Αθήνα) ήταν γλωσσολόγος και φιλόλογος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στον τομέα των «ελληνικών γραμμάτων»
• Κωνσταντίνος Δόβας (1898-1973), στρατιωτικός και υπηρεσιακός πρωθυπουργός
• Οικουμενικός Πατριάρχης Σεραφείμ Β΄ Κωνσταντινουπόλεως
• Θεμιστοκλής Μπαμίχας (1875–1930), Έλληνας πολιτικός και αντιπρόσωπος της Βορείου Ηπείρου στη Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού του 1919
• Σουλεϊμάν Ντελβίνα, πέμπτος Πρωθυπουργός της Αλβανίας (1920)
• Λαέρτης Βασιλείου, Ελληνοαλβανός ηθοποιός και σκηνοθέτης