Γεώργιος Χατζανέστης

Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του εκδηλώθηκε η τουρκική αντεπίθεση που οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα συνελήφθη από την επαναστατική κυβέρνηση και εν συνεχεία οδηγήθηκε ενώπιον έκτακτου στρατοδικείου με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Στη δίκη που ακολούθησε, που έμεινε γνωστή ώς «δίκη των έξι», κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στις 15 Νοεμβρίου 1922.

Γεώργιος Χατζανέστης
Γέννηση	3 Δεκεμβρίου 1863 Αθήνα
Θάνατος	15 Νοεμβρίου 1922 Γουδί, Αθήνα
Ενταφιασμός	Α' Νεκροταφείο Αθηνών
Χώρα	Ελλάδα
Κλάδος	Ελληνικός Στρατός Ξηράς
Εν ενεργεία	1884 - 1909 1912 - 1915 1921 - 1922
Βαθμός	Αντιστράτηγος
Μονάδες	3η Ταξιαρχία Πεζικού, 5η Μεραρχία Πεζικού, 6η Μεραρχία, 15η Μεραρχία
Διοικήσεις	Στρατιά Θράκης, Στρατιά Μικράς Ασίας
Ιδιότητα	Καταδικάστηκε εις θάνατον επί εσχάτη προδοσία
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του Νικόλαου Χατσόπουλου - Χατζανέστη, νομάρχη Αττικής και της Μαρίας Πιτσιπίου, θυγατέρας του Χιώτη λόγιου Ιακώβου Πιτσιπίου και χήρας του σπουδαίου τυπογράφου και εκδότη Ανδρέα Κορομηλά. Αδελφή του ήταν η Αικατερίνη που είχε παντρευτεί τον Βρετανό διπλωμάτη λόρδο Εδουάρδο Λω. Υπήρξε περίφημη για την ομορφιά και την εκκεντρικότητά της και έμεινε γνωστή ως Λαίδη Λω.. Ετεροθαλή αδέλφια του ήταν οι Λάμπρος Κορομηλάς και Δημήτριος Κορομηλάς Κορομηλάς.

Υπήρξε παντρεμένος και είχε μια κόρη, την Μαρία, σύζυγο του Βλαδίμηρου Λεβίδη, αξιωματικού του στρατού και μέλους της οικογένειας Λεβίδη.

Φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε το 1884, και εν συνεχεία συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Γαλλία, την Αγγλία και τη Γερμανία.

Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ως λοχαγός διετέλεσε για μικρό χρονικό διάστημα επιτελάρχης της 3ης (ΙΙΙ) Ταξιαρχίας αναλαμβάνοντας αργότερα τη διοίκηση της 2ης (ΙΙ) ορειβατικής πυροβολαρχίας.
Το 1904 μετατάχθηκε στο νεοσύστατο τότε Σώμα των Γενικών Επιτελείων. Κατά την επανάσταση του 1909 παραιτήθηκε από το στράτευμα. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους επανήλθε ως έφεδρος ταγματάρχης και υπηρέτησε ως επιτελάρχης της 6ης (VI) Μεραρχίας στην αρχή και αργότερα της 5ης (V).

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, με ειδικό νόμο, επανέκτησε την πρότερη αρχαιότητα λαμβάνοντας το βαθμό των συγχρόνων του, του συνταγματάρχη του πυροβολικού. Με τον βαθμό αυτό και διορίσθηκε Διοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Κατά την επιστράτευση του 1915 ανέλαβε τη διοίκηση της 5ης Μεραρχίας. Καθ΄ όλη την εκεί υπηρεσία του τον διέκρινε πνεύμα εξαιρετικής αυστηρότητας που υπερέβαινε κατά πολύ τα όρια του πρέποντος και της αντοχής.
Αποτέλεσμα αυτής της πολύ αυστηρής συμπεριφοράς του ήταν η εναντίον του εκδήλωση στάσης στη Μεραρχία του, με κίνδυνο διάλυσής της. Συνέπεια αυτού του γεγονότος ήταν η έκδοση σχετικής διαταγής μετάθεσης και η τοποθέτησή του στην θέση του διοικητή της 15ης μεραρχίας. Μη αποδεχόμενος όμως τη θέση αυτή, ζήτησε να τεθεί σε διαθεσιμότητα προκειμένου να μεταβεί στην Ελβετία, αίτημα που έγινε αποδεκτό.

Επιστρέφοντας από την Ελβετία και αφού ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία το 1921, τον Απρίλιο του 1922 ανέλαβε Διοικητής της Στρατιάς Θράκης και τον Μάιο του 1922 Διοικητής της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, ύστερα από την οικειοθελή αποχώρηση του αρχιστράτηγου Αναστασίου Παπούλα, στις 25 Μαΐου του 1922. Μάλιστα για τη θέση αυτή προτάθηκε από τον ίδιο τον Παπούλα, ο οποίος, στην επιστολή παραίτησης που απέστειλε τον πρότεινε ως αντικαταστάτη του, καθώς ο δεύτερος προταθείς, Βίκτωρ Δούσμανης δεν έχαιρε της έγκρισης της κυβέρνησης του Δημητρίου Γούναρη. Η τοποθέτησή του στην αρχηγία του μικρασιατικού μετώπου προκάλεσε τις αντιδράσεις μερίδας των αξιωματικών. Ο Χατζανέστης ανέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του στη Σμύρνη στις 5 Ιουνίου 1922, ορίζοντας σαν επικεφαλής του επιτελείου του τον υποστράτηγο Γεώργιο Βαλέτα και υπαρχηγό το διευθυντή του ΙΙΙ Γραφείου της Στρατιάς, συνταγματάρχη πεζικού, Μιχαήλ Πάσσαρη.

Ο Χατζανέστης υπήρξε υπέρμαχος της σύμπτυξης του μετώπου σε μικρότερο μήκος θεωρώντας σημαντικό μειονέκτημα την πολύ εκτεταμένη διάταξη του στρατυεύματος. Γι'αυτό λόγο μετά την εγκατάστασή του στη Σμύρνη διέταξε την εκπόνηση σχετικού σχεδίου, το οποίο ολοκληρώθηκε στις αρχές Αυγούστου δίχως, όμως, να προλάβει να εφαρμοστεί λόγω της τουρκικής επίθεσης. Παράλληλα, όμως, υποστηρίζεται ότι, όπως και άλλοι αξιωματούχοι, σχημάτισε εσφαλμένη εικόνα σχετικά με τις επιθετικές και οργανωτικές δυνατότητες του τουρκικού στρατού. Βασικό μέλημά του κατά τη διάρκεια της θητείας του υπήρξε η οργάνωση της εκστρατείας της Κωνσταντινούπολης, η οποία αντιμετωπίστηκε αρνητικά στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την διακοίνωση των Μεγάλων Δυνάμεων. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποίησε δύο επισκέψεις στην Αθήνα και μία στη Θράκη ενώ απέσπασε στρατιωτικές δυνάμεις από το μέτωπο και τα μετόπισθεν της Μικράς Ασίας. Μόλις έφθασε στην Μικρά Ασία διέταξε αξιωματικό του Επιτελείου του να συγκεντρώση τις χιλιάδες των άσκοπα περιφερομένων στην Σμύρη στρατιωτών και να τους στείλη στην ΘράκηΥποστηρίχθηκε ότι με την απόσπαση αυτή (11 ταγμάτων πεζικού και 5πυροβολαρχιών) συνέβαλε στην ήττα του μικρασιατικού μετώπου. Σημαντικές ευθύνες, επίσης, του προσάπτονται για την διαχείριση της τουρκικής επίθεσης που εκδηλώθηκε τον Αύγουστο του 1922, την σημασία της οποίας άργησε να αντιληφθεί. Απόρροια όλων αυτών υπήρξε η αντικατάστασή του στην ηγεσία της Στρατιάς της Μικράς Ασίας στις 21 Αυγούστου 1922.

Κατά τον καθηγητή νεότερης ελληνικής ιστορίας του ΕΚΠΑ, Σπυρίδωνα Πλουμίδη, ο Χατζανέστης δεν ήταν το κατάλληλο πρόσωπο για την ηγεσία του στρατεύματος καθώς ο ίδιος δεν θεωρούσε επιτακτική την ανάγκη τόνωσης της ψυχολογίας του στρατεύματος. Σύμφωνα με την "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" ο Χατζανέστης, αν και μορφωμένος αξιωματικός, υπήρξε ιδιόρρυθμος και πειθαρχιομανής χωρίς ιδιαίτερες συμπάθειες εντός του στρατεύματος με αποτέλεσμα η τοποθέτησή του "να μην συμβάλει στη ενίσχυση της εμπιστοσύνης του στρατεύματος απέναντι στην ηγεσία του".

Μετά την κατάρρευση του μετώπου συνελήφθη και στις 26 Οκτωβρίου 1922 παραπέμφθηκε σε έκτακτο στρατοδικείο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Κατά την απολογία του στο δικαστήριο που ακολούθησε, και που έμεινε στην ιστορία ως Δίκη των έξι, απέδωσε την ήττα του στρατεύματος σε ψυχολογικά αίτια λόγω παράτασης της εκστρατείας. Σήμερα γίνεται αποδεκτό ότι η κατηγορία περί εσχάτης προδοσίας δεν είχε βασιμότητα ούτε ως προς το ουσιαστικό ούτε ως προς το νομικό της μέρος. Στις 15 Νοεμβρίου 1922 το δικαστήριο ανακοίνωσε την ενοχή των έξι από τους οκτώ κατηγορουμένους για το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας και τους καταδίκασε στην ποινή του θανάτου, η οποία και εκτελέστηκε το επόμενο πρωί στο Γουδή, όπου και ενταφιάστηκαν. Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης αρνήθηκε να του δέσουν τα μάτια ενώ αναφώνησε "Η μόνη μου εντροπή είναι ότι υπήρξα αρχιστράτηγος φυγάδων".

Το 2010, κρίθηκε ότι πρέπει να γίνει επανάληψη της δίκης λόγω νέων στοιχείων και αθωώθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι λόγω παραγραφής.

• "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τ.18ος, σ.584
• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΚΔ΄, σελ.527.