Γεώργιος Σταύρος

Ήταν γιος του Σταύρου Ιωάννου, έμπορου από τα Ιωάννινα, ο οποίος ήταν και υπεύθυνος επί των οικονομικών του Αλή Πασά. Τη σταδιοδρομία του την ξεκίνησε στη Βιέννη την πρώτη δεκαετία του 19^ου αιώνα, συνεχίζοντας την εμπορική δραστηριότητα του πατέρα του. Σε ηλικία 27 ετών έγινε μέλος της Φιλόμουσου Εταιρείας Βιέννης που διύθυνε ο δάσκαλος του Γένους Άνθιμος Γαζής. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και ενίσχυσε την Επανάσταση με αποστολές πολεμοφοδίων, προώθηση του φιλελληνισμού και με επαφές με άλλους παράγοντες της Επανάστασης μεταξύ των οποίων και με τον Καποδίστρια.

Το 1824 άφησε τις επιχειρήσεις του και από την Πίζα ήλθε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στον αγώνα. Αρχικά πήγε στην υπό βρετανική διοίκηση Ζάκυνθο εφοδιασμένος με συστατική επιστολή του μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνατίου. Από εκεί πέρασε στην Πελοπόννησο και στο Ναύπλιο όπου συνεργάστηκε με τον Γεώργιο Κουντουριώτη μέχρι το τέλος της Επανάστασης αναλαμβάνοντας διάφορες διπλωματικές και πολιτικοστρατιωτικές αποστολές.

Έλαβε μέρος ως πληρεξούσιος στην Γ' Εθνοσυνέλευση Ερμιόνης (Ιανουάριος - Μάρτιος 1827), στην Γ' Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας (Μάιος 1827) και στην Ε' Εθνοσυνέλευση 1832 (αναφέρεται ως Πληρεξούσιος Ηπείρου). Στα πρακτικά αναγράφεται ως Γ. Σταύρου ή Γ. Σταύρος.

Φημιζόταν για την εντιμότητά του και το σεβασμό του προς τη δημόσια περιουσία και γι' αυτό ο Καποδίστριας του ανέθεσε υψηλά αξιώματα στο νέο κράτος. Με τη σύσταση του ελληνικού κράτους συνέβαλε στην κατά το δυνατόν αυτοδύναμη και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αντιλήψεις της εποχής οικονομικής συγκρότησης της χώρας. Υπήρξε ιδρυτής και πρώτος διευθυντής, επί διακυβέρνησης Καποδίστρια, της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, του πρώτου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος του Κράτους.

Στα ευεργετήματα του Γεωργίου Σταύρου περιλαμβάνεται η ίδρυση και χρηματοδότηση νοσοκομείων, γηροκομείων, οικοτροφείων, βιβλιοθηκών, μοναστηρίων κλπ πριν και μετά την απελευθέρωση. Σε μεγάλο βαθμό συνέβαλε στην ίδρυση του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα στην Αθήνα, αξιοποιώντας κληροδότημα του Ηπειρώτη ευεργέτη Γεωργίου Χατζηκώνστα (Ιωάννινα 1753-Μόσχα 1845). Βοήθησε επίσης μεμονωμένα άτομα, φτωχούς, χήρες και ορφανά αγωνιστών των Αθηνών και της Ηπείρου. Ιδιαίτερα ευεργετήθηκε η ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Ιωάννινα ενώ εξακολουθούσε να είναι υπό τουρκοκρατία. Βοήθησε στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της Ζωσιμαίας Σχολής.

Πέθανε το Μάιο του 1869 από ανακοπή της καρδιάς μέσα στο κτήριο της Εθνικής Τράπεζας, όπου διέμενε.

Ο Γεώργιος Σταύρος δώρισε το πατρικό του σπίτι στα Ιωάννινα με σκοπό την ίδρυση ορφανοτροφείου. Με τη διαθήκη του (1868) όριζε ότι εκεί θα φιλοξενούνται ελληνορθόδοξα παιδιά, κατά προτίμηση από τα Ιωάννινα, όπου επίσης θα διδάσκονται λίγα γράμματα και τέχνες. Η τουρκική διοίκηση προέβαλε σοβαρά εμπόδια στην ίδρυση του ορφανοτροφείου, επιχειρώντας αρχικά να ιδιοποιηθεί το ποσό, και αργότερα να διευρύνει τις κατηγορίες των ορφανών που θα φιλοξενούνταν και να αποκλείσει τη συμμετοχή Ελλήνων υπηκόων στη διοίκηση. Ταυτόχρονα, μια νομική απόφαση του Καδή των Ιωαννίνων έθετε θέμα κληρονομικού δικαιώματος επί του οικοπέδου υπέρ των συγγενών του Σταύρου που ήταν Οθωμανοί υπήκοοι. Ο ίδιος ο Σταύρος, προβλέποντας τα εμπόδια που θα όρθωνε η οθωμανική γραφειοκρατεία, είχε προβλέψει με τη διαθήκη του ότι "Οι αδελφοί εκτελεσταί καλώς να εξασφαλισθώσι δια να μη ματαιώσουν ή βλάψουν τα σχέδιά μας οι Τούρκοι και τότε ας λείψη και ας γείνη άλλο καλόν έργον φιλανθρωπικόν ...". Οι εκτελεστές της διαθήκης Μάρκος Ρενιέρης, Ευθύμιος Κεχαγιάς και Γεώργιος Βασιλείου, βοηθούμενοι από την Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων και τοπικούς παράγοντες, κατάφεραν να υπερνικήσουν τα εμπόδια και να προχωρήσουν στην ίδρυση του ορφανοτροφείου. Αυτό άρχισε να κτίζεται από το 1882 υπό τους αρχιτέκτονες Θ.Ν. Τόμπρο και Ι. Δέδε. Επίσης προσελήφθη ο αρχιμηχανικός της οθωμανικής κυβέρνησης στα Ιωάννινα Σιγισμούνδος Μινέικο, παππούς του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου από τη μητέρα του Σοφία. Το κτίριο αποπερατώθηκε το 1886.

• Ο Ηπειρώτης Γεώργιος Σταύρος, 1788-1869: θεμελιωτής της οικονομικής ανασυγκρότησης του νεοελληνικού κράτους, Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 2010
• Γιάννενα, πόλη των ευεργετών
• Η Ελλάδα των Ευεργετών: Γεώργιος Σταύρος = Greece of Benefactors: Georgios Stavros