गाई

गाई
A Swiss Braunvieh cow wearing a cowbell
Conservation status
Domesticated
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
जाति:	हाड भएका
Class:	स्तनधारीप्राणी
Subclass:	Theria
Infraclass:	Eutheria
गण:	Artiodactyla
मौ:	Bovidae
उप-मौ:	Bovinae
वंश:	Bos
प्रजाति:	B. primigenius
उप-प्रजाति:	B. p. taurus, B. p. indicus
Binomial name
Bos primigenius Bojanus, 1827
Trinomial name
Bos primigenius taurus, Bos primigenius indicus
Bovine range
पर्यायअन

गाई एक प्रकारको घर पालुवा साकाहरी जनानर हो । गाई दूध खानाका निउती पाल्न्या गद्दान् । गाईको भाले बच्चा (बाछो)लाई बहड अथवा बहर भणिन्छ रे पोथी बाछोलाई बाछी भनिन्छ । गाईको बहर ठुलो भयो भन्या बल्ल भणिन्छ । बल्ललाई खेत जोत्ने काममी प्रयोग गद्दान् । गाईको गोबरको मल बणाइवर खेतमी हाल्नाले खेती रामडो हुन्छ । कतै कतै गाईको गोबरको गोइठा बणाइवर आगो बाल्न प्रयोग गद्या गरेको लै पाइन्छ । गाई नेपालको राष्ट्रिय जनावर लै हो । हिन्दू धर्ममी गाइलाई गौमाता भणिन्छ र पूजा लै गरिन्छ । गाइको गोबर, गौमुत्र, दूध, दही रे घिउ एकै जग्गा मिलाईबर पञ्चगोव्य बणाइन्छ । पञ्चगोव्य हिन्दू धर्मका अनुसार अति पवित्र चिज हो । गाईको चार खुट्टा रे पुछुड दुईटा सिंग हुन्छ । यो जनावरले घाँस खान्छ । गाइ एक स्तनधारी वर्गमी पड्या जनावर हो । गाइका चारवटा थुन हुनान् ।

गाईका पिसाबलाई गौमुत्र अथवा गहुँत भणीन्छ ।

गाइ हिन्दुहरुको राष्ट्रिय जनावर हो । साथै यो तेत्तीसकोटी देवताको जिउँनोइ प्रतीक पनि हो । हाम् सवैले आ–आफ्नो घरमाइ गाइ पालेका हुनाउ । गाइको गौंत, गोबर, दही, दुध रे घी लाइ पञ्चगव्य लगै भण्णाहान् । हिन्दुहरुका प्रत्येक कर्मकाण्ड रे पूजाका काममाइ यो नभइबर नै हुनो । पञ्चगव्यले कतिपय असुद्घीहरु लाइ सुद्घ अद्द रे त्य लाइ पान अरेमा आफुपनि सुद्घ हुने तथा कतिपय रोगहरु समेत निवारण हुने काममाइ प्रयोग अरिन्छ । गाइको गौंत सय मिलिग्राम जति कपडछान अरिबर ब्यहान भोक्यै पेटमी पियोभणे कब्जियत,ग्यास्ट्रीक,मन्दाग्नी क्यान्सर लगायतका सबै पेटका रोगहरु बाटी पनि मुक्त हुन सकिन्छ भण्णेइ कुरडी आयुर्वेद शास्त्रहरुमाइ लेख्यै पाइन्छ । तिसोइ अरिबर गाइका गोबरले लिपपोत अर्यो भणे घर भितर रया आँखाले धेक्न नसकिने किटाणुलगै नाश हुनका संगैै घर भितर पनि शुद्घताको आभास हुन्छ । गाइको गोरस बाटाहै देवतामी चढाइने पञ्चामृत, अभिषेक आदी बनाउनुका संगै देवताहरुको संतुष्टीका लागी अरिने हवनकार्य लगै गाइको घी बाट मात्रै अद्द सकिन्छ । घरमी गाइ पालिनु रे गाइको सेवा अन्नु भणेको तेत्तीसकोटी देवतालाइ पाल्नु रे तिनरीे सेवा अन्नु बराबर हो । ‘गावो विश्वस्यमातरः’ अर्थात् गाइनै सबै विश्वकी आमा हुन् भण्णेइ कुरडी पनि वेदमी लेखियै छ । तिसोइ अरिबर हिन्दु जनमानसमी केइ लगै धार्मीक कार्य , यज्ञ–यज्ञादी तथा मृतकहरुको अन्त्येष्टिका काममाइ लगै गाइको दान अद्दाले जीवित रे मर्या मान्छकोे सजिलैसंग उद्घार रे तारण हुन्छ भण्णे विश्वास अरीन्छ । बैतरणी जसा घोर नरकहरु पार अद्द खिलाइ समेत गौदानको भौत ठूलो महत्व छ । प्राचीन कालमी भगवान श्री कृष्ण आफुइ गाइका प्यारा गो सेवक थे । उन् बाल्यकालमी बृन्दावनमाइ गाई चराउथे । त्यै बाटी यो जाणिन्छ की गाई तेत्तीसकोटी देवताको जीउनो मुर्ति, मानिसहरुको लागी उपयोगी रे देव शक्तिहरुको भौत प्रिय जनाबर माणियाको छ । आज–भोल कतिपय गाऊँ–शहरका मान्छेले आफ्ना गोठमी पालिएका गाइहरुलाइ धपाइबर आश्रयहीन बनाएका छन् । गौ माताकी यो पीडा तिन् दयानभएका मान्छे लाइ के थाहा छ ? जब गाइहरु इसरी अपहेलित भइबर घरबाटी निकालिनाहान् , तिनले आफ्नो ओत आश्रय रे आहारा नपाएका वखत आफनाइ रिथी लाइ जे श्राप दिनाहान् , त्यै बाटा कुनै किसिमले पनि मुक्ती नैपाइनी । गाइलाई छाडा अद्दे मान्छ जतिसुकै धर्मात्मा भए पनि , जति सुक्कै धनी भए पनि , मरे पिछ्यारी तिन् तिसै गाइका पापले सत्ताइस किसिमका डरलाग्दा नरकमी पड्डाहान् भण्णेइ कुरडी श्रीमद्भागवत महापुराणमी समेत वर्णन अरियाको छ । गाइलाइ दुःख दिनु, मार पिट गर्नु, गोठबाटी निकाल्नु भणेको आफुलाइ जन्माएकी आमा लाइ घर बाटाहै निकाल्नुजत्तीकै घोर अपराध हो । तबै जाणी–जाणी वा अन्जानमाइ लगै यदि कोही गृहस्थ गाइ प्रति तिसोे दुव्र्यवहार अरन्छ भणे त्यै भण्णा निन्दित पशुतुल्य नराधम और कोही पनि हुन सक्दैन । धार्मीक तथा राष्ट्रीय पहिचान बोकेको सोझो गाइ प्रति यदि कोही मान्छे अमानविय व्रmुर व्यबहार अरन्छ भणे त्यैले चौरासीलाख योनी सम्म पनि त्यै पापको भागी बन्नुपड्डे अवश्यम्भावी छ ।