Дээр Оруу

Дээр Оруун дуран-биле көөрге, эмге-санчок имиргей сылдыстар көстүр, а телескоп-биле көөрге, оларның саны оон-даа көвей. Дээр Оруу түме-түме, сая-саядан-даа көвей сылдыстардан тургустунган болгаш оларның имистелчээнге бүлүргей ак туманналчак болуп көстүр. Дээр Оруу бүгү дээрни куржап алган турар. Ооң калбаа чамдык черлерде 15 градус чедип турар болгаш өске черлерде чүгле каш-ла градус болгулаар. Чылдың үе-шаанга дүүштүр Дээр Оруунуң көстүрү база янзы-янзы болур.
Дээр Оруун Чер бөмбүрзээниң ийи чартыындан шинчилеп көөрге, ол дээрбек хевирлиг куржагдан бүткен деп чүве тодараан. Ол куржагны кончуг хөй сылдыстар бүргеп алган. Топтап хайгаараарга, көскү-даа, бүлүргей-даа сылдыстар - шуптузу Дээр Оруунда азы ооң кыдыында турары илдең. Биске көстүп турар сылдыстар кол нургулайында, чиңге куржаг хевирлиг сылдыстарның мөөңнешкен чаңгыс системазын тургузар. Сылдыстарның ындыг системазын Галактика дээр.
Совет астрономнар П.П. Паренаго, Б.В. Кукарин, Б.А Воронцов-Вельяминов, Т.А. Агекян болгаш өске-даа эртемденнерниң шинчилээнин ёзугаар алырга, Галактика чөлбең эллипсоид хевирлиг. Ынчаарга сылдыстарның көвей кезии ооң ортузунда мөөңнешкен болгаш ооң кыдыынче дүргектелип чоорту тарап чоруй барган болур.
Галактикада 150 миллиардтан хөй сылдыстар кирип турар болгаш ооң хемчээлиниң улуу дээрге, Чүгле Галактиканың диаметрин безин чырык 100 000 чыл иштинде эртип болур.
Бистиң Хүн системавыс Галактиканың экватор куржаанда болгаш ооң эң мөөң, сырый кезээнче кирбейн турар.

1. Сат М.С. Шелк невытканный (Тии чок торгу). Рассказы по астрономии. - Кызыл: Тувинское книжное издательство, 1983. - 152 с.