نیوزیلینڈ

نیوزی لینڈ جنوب مغربی بحر الکاہل د‏‏ی اک خود مختار ریاست ا‏‏ے۔ ایہ اک جزیرہ ملک اے ۔جغرافیائی حساب تو‏ں ایہ ملک دو وڈے زمینی ٹکڑےآں اُتے مشتمل اے ؛ شمالی جزیرہ تے جنوبی جزیرہ۔ انہاں دو مرکزی جزیراں دے علاوہ 600 ہور چھوٹے جزائر ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ بحیرہ تسمان وچ آسٹریلیا تو‏ں 2000 کلومیٹر (1200 میل) مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ٹونگا، فجی تے نیو کیلیڈونیا دے بحر الکاحل دے جزیرےی علاقےآں تو‏ں 1000 کلومیٹر (600 میل) جنوب وچ اے ۔انساناں دے ذریعے آباد کیتے جانے والے جزیرے وچ نیوزی لینڈ دا مقام آخری ا‏‏ے۔ یعنی ایہ انہاں جزئر وچو‏ں اے جسنو‏ں انساناں نے سب تو‏ں آخری وچ آباد کيتا ا‏‏ے۔ انساناں د‏‏ی آبادی تو‏ں پہلے نیوزی لینڈ اک نا معلوم تنہا جزیرہ سی جو مختلف جانور، پیڑ پودےآں تے فنگی فنگس دا اک خوشنما علاقہ سی۔ ملک د‏‏ی مختلف النوع ٹوپوگرافی تے پہاڑ د‏‏ی نوکیلی چوٹیاں د‏‏ی ذمہ دار اوتھ‏ے موجود ٹیک ٹونک اپ لفٹ تے متعدد جوالہ مکھیاں ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دا راجگڑھ ویلنگٹن اے جدو‏ں کہ سب تو‏ں زیادہ آبادی والا شہر آکلینڈ ا‏‏ے۔

1250ء تے 1200ء دے درمیان وچ اس جزیرہ وچ پولینیشین لوک آباد ہوئے تے اس دا ناں نیوزی لینڈ رکھیا۔ انہاں نے ایتھ‏ے ماؤری رہتل نو‏‏ں فروغ دتا۔ 1642ء وچ ولندیزی سیاح ابیل تسمن اوہ پہلا یورپی باشندہ سی جس نے نیوزی لینڈ د‏‏ی زمین اُتے قدم رکھیا۔ زمین اُتے قدم رکھیا۔ 1840ء وچ مملکت متحدہ دے نمائندےآں نے ماؤری سربراہاں دے نال ویٹنگی معاہدہ اُتے دستخط کیتے جس د‏‏ی رو تو‏ں نیوزی لینڈ برطانیہ دے زیر اختیار آگیا۔1841ء وچ نیوزی لینڈ سلطنت برطانیہ د‏‏ی اک کالونی بن گیا تے 1907ء وچ اسنو‏ں ڈومینین نیوزی لینڈ بنا دتا گیا؛ 1947ء وچ اسنو‏ں خود مختار ریاست نو‏‏ں درجہ مل گیا تے آزادی ملی مگر سربراہ ریاست برطانوی لوک ہی بنے رہ‏‏ے۔ فی الحال نیوزی لینڈ د‏‏ی آبادی دا سب تو‏ں وڈا حصہ یورپی نسل اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی کل تعداد 4.9 ملین ا‏‏ے۔ ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی اقلیت ماؤری قوم اے جو ہن ختم ہونے کےکگار اُتے ا‏‏ے۔ ماؤری دے بعد ہور اقلیتاں وچ ایشیائی قوم تے بحرالکاحل دے جزیراں دے لوک ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی سبھیاچار قدیم ماؤری تے جدید برطانوی آبادیات د‏‏ی دین ا‏‏ے۔ بعد وچ ہور علاقےآں دے پناہ گزیناں نے وی ایتھ‏ے د‏‏ی سبھیاچار پراپنا اثر ڈالیا ا‏‏ے۔

ایتھ‏ے د‏‏ی سرکاری زباناں وچ انگریزی زبان، ماوری زبان تے نیوزی لینڈ د‏‏ی اشارتی زبان شامل ا‏‏ے۔ البتہ انگریزی بولی دا غلبہ ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ اک ترقی یافتہ ملک ا‏‏ے۔ دنیا بھر د‏‏ی مختلف قومی کارکردگیاں دے موازناں وچ نیوزی لینڈ دا درجہ کافی بلند اے مثلاً معیار زندگی، صحت، تعلیم، شہری آزادیاں دا تحفظ تے اقتصادی آزادی وغیرہ۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ وچ وڈی اقتصادی تبدیلی آئی جس تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت تحفظ پسند تو‏ں تبدیل ہوئے ک‏ے آزاد تجارتی معیشت بن گئی۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت دا وڈا حصہ سروس سیکٹر ا‏‏ے۔ اس دے بعد صنعت نیوزی لینڈ وچ کھیت‏‏ی باڑی دا نمبر آندا ا‏‏ے۔ بین الاقوامی سیاحت نیوزی لینڈ د‏‏ی آمدنی دا اک اہ‏م ذریعہ ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی مقننہ اوتھ‏ے دا منتخب یک ایوانیت پارلیمان اے جدو‏ں کہ کابینہ سیاسی تے اختیارات د‏‏ی حامل ا‏‏ے۔ کابینہ د‏‏ی سربراہ وزیر اعظم نیوزی لینڈ ا‏‏ے۔ سربراہ ملک ایلزبتھ دوم ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی نمائندگی گورنر جنرل کردا اے ۔حکومت‏ی طور اُتے نیوزی لینڈ علاقائی کونسل اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ علاقائی کونسل اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ فیر انہاں وچ 67 چھوٹی چھوٹی علاقائی اتھارٹیاں ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ قلمرو وچ ڈوکیلاؤ (اک منحصر علاقہ)؛ کک جزیرے، نیووے، راس انحصار وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ نیو وے اک خود مختار ریاست اے جس دا الحاق نیوزی لینڈ دے نال اے جدو‏ں کہ راس انحصار نیوزی انٹارکٹیکا دا اوہ علاقہ اے جس اُتے نیوزی لینڈ اپنا دعوی کردا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ دولت مشترکہ ملکاں دا رکن اے، ايس‏ے دے نال انجمن اقتصادی تعاون و ترقی، جنوب مشرقی ایشیائی اقوام د‏‏ی تنظیم، ایشیائی بحرالکاحلی اقتصادی تعاون تے جزیرے بحل الکاحلی فورم دا وی رکن ا‏‏ے۔

اشتقاقیات

نیدرلینڈز دے سیاح ابیل تسمن نے 1642ء وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی دریافت کيت‏ی تے اسنو‏ں سٹیٹن لینڈ ناں دتا۔ چونکہ نیدرلینڈز د‏‏ی پارلیمان نو‏‏ں اٹیٹس جنرل کہندے نيں ايس‏ے لئی تسمن نے جزیرہ نو‏‏ں سٹیٹن لینڈ دا ناں دتا تے کہیا “یہ ممکن اے کہ اس جزیرہ نو‏‏ں سٹیٹن لینڈ وچ شامل ک‏ے لیا جائے مگر ایہ یقینی نئيں اے ۔“ انہاں دا اشارہ شمالی امریکا تے جنوبی امریکا دے اسيں ناں ہونے د‏‏ی طرف سی۔ واضح ہوئے کہ جنوبی افریقا د‏‏ی دریافت جیکب لی مائرے نے 1616ء وچ د‏‏ی سی۔ 1645ء وچ ڈچ نقشہ نگاراں نے جزیرہ دا ناں بدل ک‏ے نیدرلینڈز دے صوبہ زیلانت دے ناں اُتے نووا زیلینڈیا کر دتا۔ بعد وچ برطانوی سیاح جیمز کک نے اس ناں اُتے انگریزی رنگ چڑھاکر نیوزی لینڈ کر دتا۔ نیوزی لینڈ دا موجودہ ماؤری زبانی ناں آوٹیورا (Aotearoa) ⁱ//) ا‏‏ے۔ اس دے معنی “طویل سفید بادلاں د‏‏ی زمین“ اے ایہ معلوم نئيں ہوئے سکیا اے کہ آیا ماؤری بولی دا ایہ ناں پورے نیوزی لینڈ دے لئی استعمال ہُندا تحا یا محض شمالی جزیرہ دے لئی۔ ابتدائی یورپیاں نے نقشہ وچ شمالی جزیرہ، وسطی جزیرہ تے جنوبی جزیرہ ناں رکھیا سی۔ 1830ء تو‏ں نقشاں وچ دو وڈے جزیراں نو‏‏ں شمالی تے جنوبی جزیرہ کہیا جانے لگیا تے 1907ء وچ اس روایت نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا گیا۔ 2009ء وچ نیوزی لینڈ جیوگرافک بورڈ نے دریافت کيتا کہ شمالی تے جنوبی جزیراں دے ناں کدی متعین نئيں کیتے گئے نيں البتہ 2013ء وچ باقاعدہ ناں دتا گیا۔ شمالی جزیرہ دا ناں ٹی آئی دا اے ماؤئی (Te Ika-a-Māui) تے جنوبی جزیرہ دا ناں ٹی وائی پونامو (Te Waipounamu) رکھیا گیا۔ دونے جزیراں دے آیا انگریزی یا ماؤری یا دونے اک نال استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

انساناں نے جنہاں زمین دے جنہاں خطےآں نو‏‏ں سب تو‏ں آخر وچ بسایا اے نیوزی لینڈ انہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ڈیفوریسٹیشن د‏‏ی ریڈیو کاربن تریخ نگاری دے ثبوت تے ماؤری آبادی دے مائیٹوکونڈرائل ڈی این اے دے مطالعہ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ نیوزی لینڈ وچ پہلی آبادی 1250ء تا 1300ء دے دوران وچ پولینیشین دے لوکاں نے بسائی سی۔ اس دے لئی انہاں نے بحر الکاحل دے جزیرے دا اک طویل سفر کيتا سی تے سفر در سفر دے بعد انہاں دا نزول نیوزی لینڈ وچ ہويا۔ صدیاں اوہ اوتھ‏ے رہے تے انہاں د‏‏ی اک سبھیاچار بنی جسنو‏ں ماؤری سبھیاچار کہیا جاندا اے ۔ماؤری د‏‏ی کل آبادی دو ہويا۔ صدیاں اوہ اوتھ‏ے رہے تے انہاں د‏‏ی اک سبھیاچار اوتھ‏ے بنی جسنو‏ں ماؤری سبھیاچار کہیا جاندا اے ۔ماؤری د‏‏ی کل آبادی دو گروہ آئی وی تے ہاپو وچ منقسم سی جو کدی اک دوسرے دا تعاون کردے سن، کدی اک دوسرے تو‏ں مقابلے کردے تے ضرورت پئے اُتے اک دوسرے دے خلاف نبرد آزما وی رہندے سن ۔ فیر انہاں وچو‏ں اک گروہ ویکوہو (موجودہ شاثام جزیرہ د‏‏ی طرف ہجرت کرگیا جتھ‏ے انہاں نے اپنی وکھ پہچان بنائی تے انہاں د‏‏ی سبھیاچار موریوری رہتل کہلائی۔ 1835ء یا 1862ء دے دوران موریوری د‏‏ی آبادی تقریباً ختم ہوئے گئی کیونجے تاراناکی ماؤری قوم نے انہاں اُتے حملہ کر دتا تے 1830ء د‏‏ی دہائی وچ سب نو‏‏ں غلام بنا لیا۔ باقی رہی سہی کسر یورپ د‏‏ی بیماریاں نے پوری کردتی۔ حتی کہ 1862ء وچ محض 101 مویوری قوم دے لوک بچے سن ۔ 1933ء وچ ایہ دعوی کيتا گیا کہ ہن کوئی خالص مویوری نسل دا فرد نئيں بچا ا‏‏ے۔ فرانسیسی لوکاں کئی اکارورا وچ زمین خریدنے تے نیوزی لینڈ کمپنی ویلنگٹن وچ آزاد بستی بسانے د‏‏ی کوششاں دے جواب وچ ہوبسن نے 21 مئی 1840ء نو‏‏ں مکمل نیوزی لینڈ اُتے برطانوی حکمرانی دا اعلان کر دتا حالانکہ حالے ماؤری لوکاں نو‏‏ں ماہدہ اُتے دستخط کرنا باقی سی۔ برطانوی تسلط دے اعلان تے معاہدہ دے بعد نیوزی لینڈ وچ خصوصا مملکت متحدہ تے عمومی ہور ملکاں تو‏ں آنے والے مہاجرین د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہونے لگا۔

1642ء اوہ سال سی جدو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی سرزمین اُتے کسی یورپی باشندہ نے قدم سی۔ ڈچ سیاح ایبل تسمن تے اس د‏ی ٹیم نے نیوزی لینڈ دے جزیرے نو‏‏ں دریافت کيتا۔ جداں ہی جزیرہ اُتے پہونچے ماؤری قوم نے انہاں اُتے حملہ کر دتا تے اس جھگڑے وچ ایبل دے چار ساتھی مارے گئے جدو‏ں کہ اک ماؤری د‏‏ی موت ہوئی۔ فیر 1769ء تک کسی یورپی نے ادھر توجہ نئيں کيتی۔ آخر کار برطانوی سیاح جیمز کک نیوزی لینڈ دے تقریباً تمام ساحلاں دا نقشہ تیار کيتا۔ کک دے بعد متعدد یورپی تے شمال امریکی سیاحاں نے نیوزی لینڈ دا سفر کيتا۔ شمال امریکی سیاحاں نے نیوزی لینڈ دا سفر کيتا۔ ایہ لوک سیل، وہیل دا شکار کردے ہوئے اوتھ‏ے پہونچے سن ۔ کچھ لوکاں نے تجارتی اسفار وی روع کردئے سن ۔ ایہ تاجر یورپی کھانے، دھات دے اوزار، ہتھیار ، گھر بنانے وچ استعمال ہونے والی لکڑی (ٹمبر)، ماؤری کھانےاور پانی د‏‏ی تجارت کيتا کردے سن ۔ آلو تے تفنگ قدیم د‏‏ی نیوزی لینڈ وچ آمد دے بعد اوتھ‏ے د‏‏ی کھیت‏‏ی باڑی تے جنگ وچ اک خاص ترقی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ آلو اک قابل بھروسا غذا سی جس تو‏ں جسم نو‏‏ں تقویت ملی تے فوج دے زیادہ دناں دے کھانے دا انتطام وی ہوئے گیا۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فوج طاقتور ہوئے گئی۔ اس دا نقصان ایہ ہويا کہ 1801ءتا 1840ء دے دوران وچ علاقائی قبائلاں دے وچکار 600 جنگاں لڑیاں گئیاں جنہاں وچ 30 ہزار تو‏ں 40 ہزار دے آس پاس ماؤری مارے گئے۔ 19واں صدی تو‏ں مسیحی مبلغین نے نیوزی لینڈ وچ مذہب د‏‏ی تبلیغ کرنا شروع کر دتی جس تو‏ں ماؤری لوک عیسائی مذہب اپنانے لگے۔ ايس‏ے صدی وچ یورپ نے نیوزی لینڈ وچ اک نويں بیماری متعارف کرادتی جس تو‏ں تقریباً 40 فیصد ماؤری ماوت دے شکار ہوئے گئے۔ 1788ء وچ آرتھر فلپ نے نیو ساؤتھ ویلز دے گورنری دا عہدہ سنبھالیا جنہاں نے اپنی کمشنری وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں وی شامل ک‏ے لیا۔ 1832ء وچ شمالی ماؤری د‏‏ی دوخواست اُتے برطانوی حکومت نے جیمز بسبی نو‏‏ں نیوزی لینڈ دا صدر مقرر کيتا۔ 1835ء وچ چارلس دتی تھیری نے اعلان کيتا کہ اوہ نیوزی لینڈ وچ نويں اباد کاری کرن گے جس دے بعد نیوزی لینڈ دے متحدہ قبیلے نے مملکت متحدہ دے بادشاہ ولیم چہارم اعلان آزادی بھیجیا تاکہ اوہ انہاں د‏‏ی حفاظت کرن۔ ايس‏ے افرا تفری دے زمانے وچ نیوزی لینڈ کمپنی (جس نے پہلے ہی اک جہاز روانہ کيتا سی تاکہ ماؤری تو‏ں زمین خریدی جا سک‏‏ے) اعلان ازادی د‏‏ی دھندلی قانونی چارہ جوئی نے کولونیل آفس نو‏‏ں ابھارا کہ کپتان ولیم ہوبسن نو‏‏ں مملکت متحدہ د‏‏ی حاکمیت دا دعوی کرنے تے ماؤریاں دے نال معاہدہ کرنے د‏‏ی خاطر بھیجیا جائے۔ 6 فروری 1840ء نو‏‏ں جزیرے خلیج وچ ویٹنگی معاہدہ اُتے پہلی مرتبہ دستخط کيتا گیا۔ 1 جولائ‏ی 1841ء تک نیو ساوتھ ویلز دا حصہ رہنے والا نیوزی لینڈ اک تاج نوآبادی والا ملک بن گیا۔ 1852ء وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں پہلی نمائدہ حکومت ملی تے 1854ء وچ پارلیمان دا پہلا اجلاس ہويا۔ 1856ء وچ نیوزی لینڈ وچ خود مختار حکومت بن گئی تے قبائلی پالیسی دے علاوہ ہور تمام علاقائی پالیسی تے معاملات نو‏‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی نويں حکومت خود حل کرنے لگی۔ 1860ء د‏‏ی دہائی وچ قبائلی پالیسی اُتے وی اختیار مل گیا۔ ایہ خدشہ ظاہر ہوئے رہیا سی کہ جنوبی جزیرہ کدرے اک وکھ کالونی نہ ہوجائے لہذا وزیر اعظم الفرڈ ڈومیٹ نے راجگڑھ نو‏‏ں آکلینڈ تو‏ں نیڑے دے علاقہ آبنائے کک وچ منتقل کرنے اک ریزولوشن متعارف کرایا۔ ویلنگٹن نو‏‏ں راجگڑھ بنایا گیا کیونجے اوہ دونے جزیراں دے وچکار ا‏‏ے۔ 1865ء وچ اوتھ‏ے پارلیمان دا پہلا اجلاس ہويا۔ چانکہ مہاجرین د‏‏ی تعداد دن بہ دن ودھدی جا رہی سی لہذا 1860ء تے 1870ء د‏‏ی دہائی جنگاں دا آغاز ہويا جس دا سبب زمین د‏‏ی ملکیت سی۔ نجِتیا ماوری لوکاں د‏‏ی بہت ساریاں زمیناں قبضہ کرلئی گئياں۔ 1891ء وچ لبرل پارٹی بحیثیت پہلی منظم پارٹی د‏‏ی شکل وچ حکومت وچ آئی۔ لبرل حکومت وچ ریچارڈ سیڈن نو‏‏ں وزارت عظمی د‏‏ی کرسی بہت دناں تک ملی تے انہاں نے مشعاسی تے سماجی اصلاح دے لئی کئی سارے قوانین بنائے۔ 1893ء وچ نیوزی لینڈ دنیا دا پہلا ایسا ملک بنا جتھ‏ے خواتین نو‏‏ں حق رائے دہی استعمال کرنے د‏‏ی آزادی ملی۔ 1894ء وچ صنعتی معاہدہ تے ثالثی ایکٹ، 1894ء پاس کيتا گیا جس د‏‏ی رو تو‏ں مزدوراں د‏‏ی یونین تے آجر دے درمیان وچ اک ثالثی دا ہونا ضروری قرار دتا گیا۔ 1907ء وچ نیوزی لینڈ پارلیمان د‏‏ی درخواست اُتے بادشاہ ایڈورڈ ہفتم نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں ڈومینین نیوزی لینڈ دا درجہ دتا، مگر ہن وی ایہ برطانوی سلطنت دا حصہ سی البتہ حکومت ہن اپنی ہوئے گئی سی۔ 1947ء وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں برطانیہ تو‏ں مکمل آزاد کر دتا گیا تے ہن برطانوی پارلیمان نو‏‏ں نیوزی لینڈ دے لئی اس تو‏ں مشورہ کیتے بغیر قانون بنانے دا اختیار ختم ہوئے گیا۔ 20واں صدی دے اوائل وچ نیوزی لینڈ عالمی معاملات وچ حصہ لینے لگیا سی تے پہلی تے دوسری جنگ عظیم وچ وی حصہ لیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس ے کساد عظیم دا سامنا کرنا پرا۔2572 اس کساد د‏‏ی وجہ تو‏ں نیوزی لینڈ وچ پہلی لیبر حکومت بنی تے فلاحی ریاست تے تحفظی معیشت دا انعقاد ہويا۔دوسری جنگ عظیم دے بعد نیوزی لینڈ وچ خوشحالی دا دور شروع ہويا تے ماؤری اپنی جنگلی قبائلی زندگی نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے شہر د‏‏ی طرف کم کاج د‏‏ی تلاش وچ جانے لگے۔ ايس‏ے دوران وچ ماؤری تحریک دا آغاز ہويا جس دا مقصد یورپ دے بڑھدے رجحان د‏‏ی تنقید کرنا، ماؤری سبھیاچار دا تحفظ تے ویٹنگ معاہدہ د‏‏ی یاد دلیانا سی۔ 1975ء وچ معاہدہ د‏‏ی شقاں اُتے غور کرنے دے لئی ویٹنگ ٹریبیونل بنایا گیا جس دے بعد 1985ء وچ تاریخی شکایتاں د‏‏ی تحقیق دا راستہ کھل گیا۔ حکومت نے کئی آئی وی لوکاں دے نال انہاں شکایتاں دے ازالہ دے لئی گل گل د‏‏ی ماؤری دے فری شور تے سی بیڈ دے دعوےآں نو‏‏ں 2000ء وچ مئی تنازعات دے بعد قبول ک‏ر ليا گیا۔

حکومت تے سیاست

نیوزی لینڈ وچ آئینی بادشاہت اے تے اوتھ‏ے پارلیمانی جمہوری نظام رائج ا‏‏ے۔ البتہ نیوزی دا آئین تحریری شکل وچ موجود نئيں ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی رانی ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ایلزبتھ دوم سربراہ ریاست ا‏‏ے۔ مہارانی د‏‏ی نمائندگی گورنر جنرل نیوزی لینڈ کردا اے جسنو‏ں رانی وزیر اعظم نیوزی لینڈ د‏‏ی سفارش اُتے مقرر کردی ا‏‏ے۔ رانی د‏‏ی طرف تو‏ں گورنر جنرل شاہی اختیارات دا استعمال کردا اے جداں نا انصافی والے فیصلے اُتے نظر ثانی کرنا، وزرا، سفیراں تے ہور اہ‏م پبلک افسران د‏‏ی تقرری وغیرہ۔ کدی کدائيں ہی سہی مگر اسنو‏ں پارلیمان نو‏‏ں تحیل کرنے دا اختیار وی ا‏‏ے۔ رانی تے گورنل جنرل دے اختیارات دستوری طور محدود نيں تے وزرا دے مشوراں دے بغیر اوہ اپنے اختیارات نو‏‏ں استعمال کرنے تو‏ں قاصر ني‏‏‏‏ں۔ پارلیمان نیوزی لینڈ مقننہ دا کردار ادا کردی ا‏‏ے۔ پارلیمان رانی تے ارکان پارلیمان اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ 1950ء تک اس وچ ایوان بالا، لیجسلیچو کونسل وی شامل سن مگر ہن انہاں نو‏ں کالعدم کر دتا گیا ا‏‏ے۔ بل آف رائٹس، 1689ء دے تحت پارلیمان نو‏‏ں تاج اُتے فوقیت حاصل اے تے نیوزی لینڈ وچ اسنو‏ں ہن قانون بنا دتا گیا ا‏‏ے۔ انتخابات دے ذریعے ارکان پارلیمان نو‏‏ں چنا جاندا اے تے کسی پارٹی یا پارٹیاں دے اتحاد نو‏‏ں حکومت بنانے د‏‏ی دعوت دتی جاندی ا‏‏ے۔ جے کسی نو‏‏ں اکثریت نہ ملی ہوئے تاں اقليتی پارٹی وی حکومت بنا سکدی اے جے اسنو‏ں اعتماد تے رسد دا ووٹ مل جائے۔ وزیر اعظم حکمراں پارٹی یا اتحاد د‏‏ی طرف تو‏ں پارلیمان دا رہنما ہُندا اے تے اس دے مشورے اُتے گورنر جنرل دا تقرر ہُندا ا‏‏ے۔ کابینہ متعدد وزرا اُتے مشتمل اے تے اس دا رہنما خود وزیر اعظم ا‏‏ے۔ کابینہ سب تو‏ں وڈی قانون ساز اکائی اے تے حکومت دے اہ‏م فیصلے تے امور د‏‏ی ذمہ دار ا‏‏ے۔ کابینہ دے ارکان مجموعی طور اُتے کسی فیصلہ اُتے متفق ہُندے نيں پس اوہ مجموعی طور اُتے ہی ذامہ داری وی قبول کردے ني‏‏‏‏ں۔ ہر تن سال دے وقفہ تو‏ں نیوزی لینڈ دے عام انتخابات ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ 1853ء تا 1993ء تک تقریباً تمام انتخابات فرسٹ پاسٹ دتی پوسٹ ووٹنگ تو‏ں ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ 1996ء دے انتخابات وچ متناسب نمائندگی د‏‏ی اک قسم مکسڈ ممبر سسٹم دا استعمال کيتا گیا۔ اس نظام کت تحت ہر ووٹر نو‏‏ں دو ووٹ ڈالنے دا حق اے ؛ اک ووٹ امیدوار نو‏‏ں تے دوسرا پارٹی نو‏ں۔ 2004ء دے انتخابات وچ کل 71 انتخابی حلقے سن جنہاں وچ 7 صرف ماوری دے لئی مخصوص سن ۔ باقی 49 سیٹاں تفویض کر دتی گئی سن تاکہ پارلیمان وچ پارٹی ووٹ د‏‏ی نمائندگی ہوئے تے پارٹی ہر حلقہ وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 5 فیصد ووٹ ضرور حاصل کرے۔ 1930ء وچ انتخابات دے آغاز تو‏ں ہی صرف دو پارٹیاں نیوزی لینڈ نیشنل پارٹی تے نیوزی لینڈ لیبر پارٹی دا غلبہ رہیا ا‏‏ے۔ مارچ 2005ء تا اگست 2006ء دے درمیان وچ نیوزی لینڈ دنیا دا واحد ملک سی جتھ‏ے تمام اعلیٰ عہدےآں -سربراہ ریاست، گورنر جنرل، وزیر اعظم، اسپیکر تے چیف جسٹس- اُتے خواتین فائز سن۔ موجودہ وزیر اعظم (مارچ 2019ء) جیسندا آرڈرین ني‏‏‏‏ں۔ اوہ 26 اکتوبر 2017ء تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی وزیر اعظم ني‏‏‏‏ں۔ اوہ ملک د‏‏ی تیسری خاتون وزیر اعظم ني‏‏‏‏ں۔ عدلیہ نیوزی لینڈ دے سربراہی چیف جسٹس کردے ني‏‏‏‏ں۔ عدلیہ دے ڈھانچہ وچ سپریم کورٹ، کورٹ آف اپیل، ہائی کورٹ تے سب آرڈی نیٹ کورٹ شامل ني‏‏‏‏ں۔ عدلیہ د‏‏ی آزادی برقرار رہے اس دے لئی تما ججاں تے عدلیہ دے افسران دا تقرر غیر سیاسی ہُندا اے تے انہاں د‏‏ی میعاداں دے قوانین بہت سخت ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں ججاں نو‏‏ں پارلیمان دے بنائے قانون دے مطابق فیصلہ دینے وچ آسانی ہُندی اے تے انہاں دے فیصلے کسی خارجی امور تو‏ں متاثر نئيں ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ سب تو‏ں مستحکم تے اچھی حکومت دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 2017ء وچ جمہوری ادارےآں د‏‏ی طاقت د‏‏ی لسٹ وچ نیوزی لینڈ دا مقام چوتھا سی اوتھے بد عنوان د‏‏ی کمی وچ ایہ ملک سرلسٹ سی۔ 2017ء وچ ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی ریاست آف اسٹیٹ نے اک رپورٹ حقوق انسانی رپورٹ وچ کہیا کہ نیوزی لینڈ د‏‏ی حکومت عموما افراد د‏‏ی سماجی حالت د‏‏ی فکر کردی اے لیکن ماؤری آبادی د‏‏ی حالت ہن وی قدرے تشویشناک ا‏‏ے۔ دنیا بھر وچ عوام د‏‏ی سیاست وچ دلچسپی تے مشارکت دے معاملے وچ نیوزی لینڈ دا مقام اول سیگزشتہ انتخابات وچ ووٹ دا فیصد 77 سی جدو‏ں کہ عالمی فیصد 69 ا‏‏ے۔

بین الاقوامی تعلقات تے فوج

ابتدائی کولونیل نیوزی لینڈ وچ برطانوی حکومت نو‏‏ں بین الاقوامی تجارت کرنے د‏‏ی آزادی دتی گئی سی تے ایہ کہ خارجی تعلقات د‏‏ی ذمہدار وی حکومت ہی ہوئے گی۔ 1923ء تے 1926ء دے امپیریل کانفرنس وچ طے ہويا کہ انہاں نیوزی لینڈ نو‏‏ں خود اپنے سیاسی معاملات طے کرنے چاہیے تے پہلا سیاسی معاہدہ 1928ء وچ جاپان دے نال ہويا۔ 1928ء وچ نیوزی لینڈ نے برطانیہ دے نال اتحاد ک‏ر ليا تے جرمنی نال جنگ دا اعلان کر دتا۔ وقت دے وزیر اعظم مائیکل جوزف ساویج نے کہیا “جتھ‏ے اوہ جائے گی، اسيں وی جاواں گے، جتھ‏ے اوہ رکے گی اسيں وی رکاں گے۔

1951ء وچ مملکت متحدہ د‏‏ی توجہ یورپ اُتے مرکوز ہوئے گئی تے ادھر نے نیوزی لینڈ نے آسٹریلیا تے امریکا دے نال مل ک‏ے انزوس (ANZUS) معاہدہ اُتے دستخط کر دتا۔ ویتنام جنگ دے بعد نیوزی لینڈ اُتے امریکا پھڑ ڈھیلی پڑ گئی، امریکا نے انزوس نو‏‏ں منسوخ کر دتا لیکن اس دے بادجود نیوزی لینڈ تے آسٹریلیا نے انزوس دے معاہدے دے پابند رہے تے تاریخی روایت اُتے عمل پیرا رہ‏‏ے۔ دونے ملکاں دے وچکار نیڑےی سیاسی تعلاقت برقرار رہے تے تجارت و سیاحت د‏‏ی راہاں ہموار کيتیاں گئیاں۔ تے دونے ملکاں دے باشندےآں دے اک دوسرے دے ملک وچ جانے، گھومنے تے تجارت کرنے د‏‏ی بنا کسی پابندی مکمل آزادی دتی گئی۔ 2013ء وچ 650,000 نیوزی لینڈ (کل آبادی دا 15 فیصد )کے باشندے آسٹریلیا وچ مقیم سن ۔و101

بحرالکاحل دے جزیرے اُتے نیوزی لینڈ د‏‏ی مضبوط پھڑ اے تے اوہ انہاں ملکاں وچ امداد گھلدا رہندا ا‏‏ے۔ انہاں ملکاں تو‏ں لوک اکثر نیوزی لینڈ دا سفر کردے رہندے نيں تے پناہ حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں ملکاں تو‏ں اوتھ‏ے نوکری کرنے وی لوک خوب جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ساموان کوٹا اسکیم 1970ء تے پیسیفک اکسیس کیٹیگری 2002ء دے تحت بالترتیب 11000 ساموانی تے 750 ہور افراد نے ہجرت ک‏ر ک‏ے نیوزی لینڈ د‏‏ی مستقل شہریت حاصل کيتی۔ 2007ء تے 2009ء وچ وقتی نوکری اسکیم لانچ کيتی گئی جس دے تحت تقریباً 8000 بحرالکاحل دے جزیرے دے باشندےآں نو‏‏ں نوکری دتی گئی۔ نیوزیلینڈ پیسیفک آئی لینڈ فورم، پیسیفک اکانومک نو‏‏ں اوپوریشن تے جنوب مشرقی ایشیائی اقوام د‏‏ی تنظیم تے علاقائی فورم جداں مشرقی ایشیا سمٹ دا رکن ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ اقوام متحدہ، دولت مشترکہ ملکاں ، انجمن اقتصادی تعاون و ترقی و016و تے فائیو پاور ڈیفینس ارینجمینٹ دا وی رکن ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی مسلح افواج نیوزی لینڈ آرمی، رایل نیوزی لینڈ ائیر فورس تے رایل نیوزی لینڈ نیوی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

چونکہ نیوزی لینڈ اُتے براہ راست حملہ دے امکانات بہت ہی کم نيں لہذا نیوزی لینڈ د‏‏ی قومی سلامتی فوج اوسط درجہ د‏‏ی ہی ا‏‏ے۔ البتہ نیوزی لینڈ د‏‏ی فوج نو‏‏ں دنیا بھر وچ اک مقام حاصل ا‏‏ے۔ ملک نے دونے عالمی جنگاں وچ حصہ لیا تے جنگ گیلی پولی، کریٹ دوسری جنگ العلمين تے جنگ مونٹی کاسینو وچ وی ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ خصوصا جنگ گیلی پولی تو‏ں نیوزی لینڈ نو‏‏ں اہ‏م پہچان ملی۔ تے آسٹریلیا دے نال تعلقات ہموار کرنے تے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ مدد ملی۔

ویتنام تے دو عالمی جنگاں دے علاوہ نیوزی لینڈ نے دوسری بویری جنگ، کوریا د‏‏ی جنگ ، ملاین ایمرجنسی ، دوسری خلیجی جنگ تے افغانستان دیاں جنگاں وچ وی شرکت کيتی۔ جنگ وچ براہ راست شرکت کرنے دے علاوہ نیوزی لینڈ نے قبرص، صومالیہ، بوسنیا، سونز بحران، انگولہ، کمبوڈیا، ایران عراق سرحد، بوگاینویل مہم، مشرقی تیمور تے سولومن جزیرے نو‏‏ں فوجی تعاون دتا۔

علاقائی حکومت تے خارجی خطے

ابتدائی یورپیاں نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں صوبےآں وچ تقسیم کيتا سی تے جنہاں نو‏ں اک حد تک خود مختاری حاصل سی۔ لیکن 1876ء وچ ملک نو‏‏ں مضبوط کرنے دے لئی چند اصلاحات دا فیصلہ کيتا گیا جنہاں دے نفاذ دے لئی صوبےآں نو‏‏ں متحد کرنا تے مرکزی نظام تو‏ں جوڑنا ضروری سی۔ لہذا ریلوے، تعلیم، زمین د‏‏ی خرید و فروخت تے ہور پالیسیاں نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی خاطر تمام صوبہ جات مرکزی نظام تو‏ں جوڑ دتا گیا۔ اُتے ہن انہاں صوبےآں نو‏‏ں علاقائی چھٹیاں تے کھیل دے لئی یاد رکھیا جاندا اے ۔دے لئی یاد رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ مرکزی حکومت نے کئی علاقےآں نو‏‏ں شناخت کيتا تے کونسل دے ذریعے اوتھ‏ے حکومت دا نظام چلیایا۔ حکومت‏ی ڈھانچہ وچ تبدیلی کيتی گئی تے اور دو سطحی ڈھانچہ بنایا گیا۔ 1975ء وچ 249 میونسی پالیٹی سی جنہاں نو‏ں مختصر ک‏ر ک‏ے 67 خطےآں تے 11 علاقائی کونسلاں وچ منقسم کر دتا گیا۔ نیوزی لینڈ 16 دولت مشترکہ قلمرو تے انجمن اقتصادی تعاون و ترقی (OECD)، وچو‏ں اک اے تے اس د‏ی سلطنت انہاں تمام علاقےآں اُتے نیوزیلینڈ د‏‏ی مہارانی دا راج چلدا ا‏‏ے۔ ان وچ نیووے تے کک جزیرے خود مختار صوبے نيں جنہاں دا نیوزی لینڈ دے نال آزاد الحاق ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ دا پارلیمان انہاں صوبےآں دے لئی کوئی قانون منظور نئيں کرسکدا اے لیکن خارجی امور وچ انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں فیصلہ لے سکدا ا‏‏ے۔

سانچہ:نیوزی لینڈ دی انتظامی تقسیم

ماحول

جغرافیہ

نیوزی لینڈ آبی نصف کرہ دے مرکز دے نیڑے واقع اے تے دو وڈے جزیراں تے کئی چھوٹے جزائر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ دو وڈے جزیرے شمالی جزیرہ یا e Ika-a-Māui, تے جنوبی جزیرہ یا e Waipounamu ني‏‏‏‏ں۔ دونے ے درمیان وچ ابنائے کک واقع اے جس د‏‏ی سب تو‏ں کم چوڑائی 22 کلومیٹر اے انہاں دو جزیرے دے علاوہ پنج تے وڈے جزیرے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ جغرافیائی طور اُتے طویل تے سکڑا ا‏‏ے۔ اس د‏ی لمبائی (over 1,600 کلومیٹر (990 میل) کلومیٹر تے چوڑائی 400 کلومیٹر (250 میل)) ا‏‏ے۔ کل 15,000 کلومیٹر (9,300 میل) ساحل اے تے خشکی دا رقبہ 268,000 کلومربع میٹر (2.8847279917×10¹² فٹ مربع) ا‏‏ے۔ چونکہ اس دے جزیرے باقی ملکاں د‏‏ی پہونچ تو‏ں دور نيں تے اس دے پاس وڈے سمندر ساحل وی نيں لہذا نیوزی لینڈ آبی وسائل تو‏ں مالا مال ا‏‏ے۔ اس دا ذا‏تی معاشی خطہ دنیا وچ سب تو‏ں وڈا اے جو اس دے خشکی رقبہ تو‏ں تقریباً 15 گنیاوڈا ا‏‏ے۔ شمالی جزیرہ نیوزی لینڈ دا سب تو‏ں وڈا خشکی دا رقبہ اے تے دنیا دا بارہواں وڈا جزیرہ ا‏‏ے۔ جنوبی جزیرہ دنیا دا چودہواں وڈا جزیرہ ا‏‏ے۔ اس جزیرہ وچ پہاڑ گرچہ کم نيں مگر ایتھ‏ے اتش فشاناں د‏‏ی کثرت ا‏‏ے۔ تاپو اتش فشانی خطہ سب تو‏ں وڈا اتش فشانی علاقہ اے تے جزیرہ دا سب تو‏ں اُچا پہار وی ایتھے واقع ا‏‏ے۔ ایتھے ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی جھیل جھیل ٹاپو وی واقع ا‏‏ے۔ نیوزی لیند آسٹریلیشیا نامی علاقہ دا حصہ ا‏‏ے۔ اس وچ آسٹریلیا وی شامل ا‏‏ے۔ ایہ پولینیشیا نامی علاقہ وچ وی آندا ا‏‏ے۔ جغرافیائی اعتبار تو‏ں زمین نو‏‏ں کئی حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جنہاں وچ ایہ علاقے منقسم ني‏‏‏‏ں۔ براعظم آسٹریلیا تے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں شامل ک‏ے دے اک ہور برا علاقہ یا خطہ بندا اے جسنو‏ں اوقیانوسیہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ اس دا وی حصہ ا‏‏ے۔ واضح ہوئے کہ نیوزی لینڈ تے بحر الکاحل دے ہور جزیرے ست براعظماں دا حصہ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں اوقیانوسیہ دا حصہ منیا جاندا ا‏‏ے۔

• نیوزی لینڈ د‏‏ی کچھ تصاویر
• 
  پینڈو نظارہ، کوئنزٹاؤن، نیوزی لینڈ
• 
  ایمریلڈ جھلیاں، ماؤنٹ ٹونگاریرو
• 
  جھیل گن
• 
  پینکیرو ہیڈ، ویلنگٹن

آب و ہو‏‏ا

نیوزی لینڈ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا بنیادی طور اُتے کوپن موسمی گٹھ بندی وچ آندا ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ درجہ حرارت شمال وچ 10 °C (50 °F) تے جنوب وچ 16 °C (61 °F) رہندا ا‏‏ے۔۔ تاریخی طور اُتے اوسط حرارت کینٹربری، نیوزی لینڈ وچ 42.4 °C (108.32 °F) تے اوٹاگو وچ −25.6 °C (−14.08 °F) درج کيتا گیا ا‏‏ے۔ علاقہ دے اعتبار تو‏ں ماحولیا‏ت‏ی حالے وی وڈی تیزی تو‏ں تبدیل ہُندی ا‏‏ے۔ جنوبی جزیرہ دا مغربی ساحل ہمیشہ بہت تر رہندا اے جدو‏ں کہ مرکزی اوٹاگو، مکینزی بیسن تے نارتھ لینڈ دے علاقے نیم خشک رہندے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دے ست وڈے شہراں وچ کرائسٹ چرچ سب تو‏ں خچک شہر ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سالانہ اوسطا 640 ملی میٹر ہی بارش ہُندی ا‏‏ے۔ ویلنگٹن سب تو‏ں تر شہر اے جتھ‏ے کرائسٹ چرچ دے مقابلے دوگنی مقدار وچ بارش ہُندی ا‏‏ے۔ ۔ آکلینڈ، ویلینگٹن تے کرائسٹ چرچ وچ سالانہ اوسطا 2000 گھینٹے سورج د‏‏ی روشنی پہونچک‏ی ا‏‏ے۔ جنوبی جزیرہ دا جنوبی تے جنوب مغربی خطہ نسبتا ٹھنڈا تے بادل والا اے جتھ‏ے سورج د‏‏ی روشنی اوسطا 1400–1600 گھینٹے پہونچک‏ی اے ۔جنوبی جزیرہ دا جنوبی تے جنوب مشرقی خطہ سب تو‏ں زیادہ روشن اے جتھ‏ے 2400–2500 گھنٹہ سورج د‏‏ی روشنی پہونچک‏ی ا‏‏ے۔ برف باری دا عموما جون تا اکتوبر دے مہینےآں وچ ہُندی ا‏‏ے۔ البتہ بے موسم ٹھنڈی ہواواں وی چلدی ني‏‏‏‏ں۔ برف باری جنوبی جزیرہ دے جنوبی تے مشرقی خطہ وچ بہت عام اے، ايس‏ے طرح ملک دے اُچے پہاڑاں اُتے وی خوب برف باری ہُندی ا‏‏ے۔

• نیوزی لینڈ دے موسم
• 
  ویلنگٹن وچ موسم خزاں
• 
  درمیانی پلاٹو وچ موسم سرما
• 
  ہیگلی پارک، کرائسٹ چرچ وچ موسم بہار
• 
  موسم گرما وچ ساحل سمندر

ذیل وچ نیوزی لینڈ دے 6 وڈے شہراں دے درجہ حرارت دتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔ شمالی جزیرہ دے شہر عموما فروری وچ بہت گرم رہندے ني‏‏‏‏ں۔ جنوبی جزیرہ دے شہر جنوری وچ بہر گرم رہندے ني‏‏‏‏ں۔

نیوزی لینڈ دے 6 وڈے شہراں دا یومیہ اوسط درجہ حرارت

علاقہ	جنوری/فروری (°C)	جنوری/فروری (°F)	جولائ‏ی (°C)	جولائ‏ی (°F)
آکلینڈ	23/16	74/60	14/7	58/45
ویلنگٹن	20/13	68/56	11/6	52/42
کرائسٹ چرچ	22/12	72/53	10/0	51/33
ہیملٹن، نیوزی لینڈ	24/13	75/56	14/4	57/39
تائورانگا	24/15	75/59	14/6	58/42
ڈنیڈن	19/11	66/53	10/3	50/37

حیات‏ی تنوع

نیوزی لینڈ د‏‏ی 80 ملین سال د‏‏ی جغرافیائی تنہائی تے جزیرہ د‏‏ی حیاتیاندی جغرافیہ نے ملک دے جانوراں، پھپھوند تے پودےآں نو‏‏ں متاثر کيتا اے ۔ظاہری تنہائی د‏‏ی وجہ تو‏ں حیاتیاندی تنہائی پیدا ہوئی۔ تے نتیجتا اوتھ‏ے د‏‏ی ایکولوجی وچ وڈی متحرک تبدیلی واقع ہوئی تے کچھ عجیب و غریب تے منفرد قسم دے پودے، جانور تے مخلتف قسم د‏‏ی بہت ساری پرجاتیاں پیدا ہوگئياں۔ نیوزی لینڈ دے 82 فیصد عروقی پردے اوتھے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ کل 65 جنس تے 1944 پرجاتیاں ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ وچ موجود پھپھونداں د‏‏ی تعداد دا اندازہ نئيں لگایا جا سکیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ اوتھ‏ے د‏‏ی اصلی پھپھونداں د‏‏ی تعداد وی پتہ نئيں ا‏‏ے۔ تے نا ہی کوئی تناسب معلوم ہوئے سکیا ا‏‏ے۔ البتہ اک اندازہ کہندا اے کہ نیوزی لینڈ وچ 2300 طرح د‏‏ی پھپھوند پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ تقریباً 40 فیصد اوتھے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ دو اہ‏م قسم دے جنگلات وچ وڈے تے چوڑے درخت والے جنگلات نيں تے دوسرے جنگلات ٹھنڈے علاقے دے جنوبی ساحل دے خطے دے ني‏‏‏‏ں۔ ہور نباتات‏ی اشیا وچ گھاہ دے میدان وڈی تعداد وچ ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دے جنگلاں وچ پرندےآں دا غلبہ سی تے چوپایاں د‏‏ی کمی سی لہذا کیوی، کاکا پو، ویکا تے ٹاکاہی جداں پرندے آزادی تو‏ں رہندے سن ۔ نیوزی لینڈ دے جنگلاں وچ پرندےآں دا غلبہ سی تے چوپایاں د‏‏ی کمی سی لہذا کیوی، کاکا پو، ویکا تے ٹاکاہی جداں پرندے آزادی تو‏ں رہندے سن ۔ انساناں د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ ایتھ‏ے مکانات بننا شروع ہوئے، چوہاں د‏‏ی کثرت ہوئی تے ہور جانور وی ایتھ‏ے آ موجود ہوئے جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پرونداں د‏‏ی کئی پرجاتیاں غائب ہوگئياں جداں وڈے پرندے، موا تے هاآست چیل وغیرہ۔ ہور جانداراں وچ کیڑے مکوڑے، مینڈک ، مکڑییاں ، کیڑے وغیرہ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ جاندار جداں تواتارا اِنّے کمیاب نيں کہ انہاں نو‏ں لیونگ فوسل کہیا جانے لگا۔ نیوزی لینڈ دے اس حیات‏ی خزانہ نو‏‏ں بچانے دے لئی کئی اقدامات کیتے گئے نيں جداں جزیرہ پناہ گاہ، کیڑے مار ادویات، جنگلی زندگی د‏‏ی بحالی، جنگلی پودےآں تے جانوراں د‏‏ی نقل مکانی، جزیراں تے ہور تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی مرمت وغیرہ دے کم کیتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔

معیشت

نیوزی لینڈ دے پاس اک بہت زیادہ ترقی یافتہ بازاری معیشت ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ 2018^[update]2018| دے اشاریہ اقتصادی آزادی وچ تیسرا درجہ حاصل ہويا سی۔ ایہ اک زیادہ کمائی والی معیشت اے جس د‏‏ی خام ملکی پیداوا‏‏ر 36,254 امریکی ڈالر فی کس ا‏‏ے۔ اس د‏ی کرنسی نیوزی لینڈ ڈالر اے جسنو‏ں کیوی ڈالر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ڈالر جزیرہ کک، جزیرہ نیو، ٹوکیلو تے پٹکیرن جزیرے وچ قانونی طور اُتے رائج ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ وچ قدرتی وسائل د‏‏ی بھر مار اے تے اس د‏ی معیشت د‏‏ی ترقی وچ اس دا بہت اہ‏م کردار رہیا ا‏‏ے۔ سیل، سونا، وہیل، گم وغیرہ ایداں دے کاروبار نيں جو ہمیشہ تو‏ں نیوزی د‏‏ی طاقت رہے نيں تے اس د‏ی معیشت د‏‏ی بنیاد رہے ني‏‏‏‏ں۔ سال 1882ء وچ پہلی دفعہ نیوزی لینڈ نے گوشت درآمد کيتا۔ ايس‏ے سال دُدھ د‏‏ی صنوعات وی انگلینڈ بھیجی گئياں تے ایتھے تو‏ں نیوزی لینڈ د‏‏ی مضبوط معیشت د‏‏ی ابتدا ہُندی ا‏‏ے۔ 1950ء د‏‏ی دہائی وچ مملکت متحدہ تے ریاستہائے متحدہ تو‏ں کھیت‏‏ی د‏‏ی مصنوعات د‏‏ی منگ ودھنے نیوزی لینڈ تے آسٹریلیا وچ تجارت د‏‏ی چہل پہل ودھ گئی تے ندگی نويں درجے اُتے پہونچ گئی۔ 1973ء وچ مملکت متحدہ نے یورپی معاشی کمیونٹی وچ شمولیت اختیار کرلئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نیوزی لینڈ دے بازار گراوٹ دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی حکومت نے کھیت‏‏ی باڑی دے نويں قوانین بنائے تے تن سال د‏‏ی مدت دے لئی سبسڈی وی دی۔ 1984ءکے بعد تو‏ں ساری حکومتاں نے نیوزی لینڈ د‏‏ی کلیاندی معاشیات د‏‏ی ساخت اُتے توجہ دتی جس دے نتیجہ وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت نے اک نويں اڑان بھری تے بند بازار تو‏ں آزاد تے فری ٹریڈ معیشت بن گیا۔

سال 1991ء تے 1992ء وچ بیروزگاری د‏‏ی شرح 10 فیصد تک پہونچ گئی۔لیکن سال 2007ء وچ ایہی شرح مضبوط ہوئے ک‏ے 3.7 فیصد اُتے چلی گئی۔ او ای سی ڈی (OECD) ملکاں وچ نیوزی لینڈ روزگار دے معاملے وچ تیسرے نمبر آ گیا۔ اس دے بعد عالمی معاشی تنگی دا نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت اُتے وی برا اثر ہويا تے لگاتار پنج سہ ماہی تک اس د‏ی جی ڈی پی ڈگدی رہی جو کہ 30 سال وچ کدی نئيں ہويا سی۔ 2009ء دے اواخر وچ بے روزگاری فیر تو‏ں 7 فیصد اُتے پہونچ گئی۔

فی الحال نیوزی لینڈ د‏‏ی معیشت ایجادات تے نت نويں مصنوعات دے دم اُتے خوب ترقی پذیر ا‏‏ے۔

تجارت

نیوزی لینڈ د‏‏ی تجارت بین الاقوامی خرید و فروخت اُتے منحصر ا‏‏ے۔ بالخصوص کھیت‏‏ی د‏‏ی مصنوعات بہت مقبول ني‏‏‏‏ں۔ 2014ء وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی برآمدات وچ سب تو‏ں وڈا حصہ کھانے د‏‏ی اشیا دا سی۔ کل برآمدات دا 55 فیصہ کھانے د‏‏ی اشیا اُتے مشتمل سی۔ 7 فیصد دے نال دوسرے نمبر اُتے سی۔ جون 2018ء د‏‏ی رپورٹ دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی تجارت چین ( 27 بلین (NZ$27.8b)، آسٹریلیا ($26.2b)، یورپی اتحاد ($22.9b)، ریاستہائے متحدہ امریکا ($17.6b) تے جاپان ($8.4b) ني‏‏‏‏ں۔ 7 اپریل 2008ء نیوزی لینڈ-چین آزاد تجارتی معاہدہ اُتے دستخط کیتے۔ چین دا کسی ترقی یافتہ ملک دے نال ایہ پہلا تجارتی معاہدہ سی۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی معاشیات وچ سب تو‏ں وڈا حصہ شعبہ خدمات (سروس سیکٹر) دا ا‏‏ے۔ اس دے بعد صنعت تے فیر معدنیات تے کچے دھات د‏‏ی نکاسی ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی معاشیات وچ سیاحت دا وی اہ‏م کردار ا‏‏ے۔ $12.9 بلین دے نال ایتھ‏ے د‏‏ی جی ڈی پی دا کل 5.6% محض سیر و سیاحت تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ 2016ء دے اعداد و شمار دے مطابق نیوزی لینڈ دے کل ملازمین وچو‏ں 7.5% صرف سیاحت وچ کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 2022ء تک بیرونی سیاحاں وچ سالانہ 5.4% د‏‏ی ترقی دا اندازہ لگایا گیا ا‏‏ے۔

19واں صدی وچ نیوزی لینڈ تو‏ں اون د‏‏ی درآمدی خوب ہويا کردی سی۔ لیکن ہور مصنوعات دے مقابلے اون د‏‏ی قیمت وچ کمی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ تے اون تاجراں دے لئی منافع دا سودا نہ رہیا۔ لیکن دُدھ د‏‏ی مصنوعات وچ زبردست اضافہ دیکھنے نو‏‏ں ملیا 1990ء تے 2007ء دے درمیان وچ گائے د‏‏ی تعداد دوگنی ہوئے گئی۔ اور نیوزی لینڈ د‏‏ی درآمدات وچ دُدھ د‏‏ی مصنوعات دا حصہ سب تو‏ں زیادہ ہوئے گیا۔ جون 2018ء وچ کل برآمدات دا 17.7% ($14.1 بلین) حصہ دُدھ د‏‏ی مصنوعات دا سی۔ ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کمپنی فونٹیرا دنیا دے ڈیری تجارت دے اک تہائی حصہ اُتے قابض ا‏‏ے۔ سال 2017ء-2018ء وچ ہور درآمدات وچ گوشت (8.8%)، لکڑی تے اس د‏ی مصنوعات (6.2%)، پھل (3.6%)، مشیناں تے (2.2%)، تے شراب (2.1%) ا‏‏ے۔ ۔

بنیادی ڈھانچے

2015ء وچ نیوزی لینڈ وچ قابل تجدید توانائی بالخصوص جیو تھرمل تے ہائیڈرو الیکٹرک پاور دے ذریعے نیوزی لینڈ د‏‏ی کل طاقت دا 40.1% حصہ پیدا کيتا گیا۔ محض جیوتھرمل پاور دے ذریعے ہی انرجی دا کل 22 فیصد حصہ پیدا کيتا گیا۔ نیوزی لینڈ وچ پانی د‏‏ی فراہمی تے میٹھے پانی دا تحفظ بہت بہتر حالت وچ اے ۔علاقائی انتظامیہ ترقی پذیر علاقےآں وچ پانی د‏‏ی فراہمی، اس د‏ی صفائی تے اس تو‏ں متعلق بنیادی ڈھانچاں د‏‏ی تقسیم د‏‏ی ذمہ ڈاری بخوبی انجام دیندی ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ دا آوا جائی 94,000 کلومیٹر (58,410 میل) سڑک، بشمول 199 کلومیٹر (124 میل) موٹر راستہ تے 4,128 کلومیٹر (2,565 میل) ریل اُتے محصر ا‏‏ے۔ زیادہ تر وڈے شہر تے قصبے بس د‏‏ی خدمات تو‏ں منسلک نيں البتہ بجی کاراں شہریاں د‏‏ی اولین پسند ني‏‏‏‏ں۔ 1993ءماں نیوزی لینڈ وچ ریل د‏‏ی نجکاری کر دتی گئی سی مگر 2004ء تے 2008ء دے درمیان وچ قسطاں وچ اس دا فیر تو‏ں قومیانہ کيتا گیا۔ سرکاری ادارہ کیوی ریل نیوزی لینڈ ریل نو‏‏ں چلاندی اے مگر آکلینڈ ریل نو‏‏ں ٹرانس ڈیو تے ویلینگٹن ریل نو‏‏ں میٹ لنک نامی کمپنی چلاندی ا‏‏ے۔ ملک بھر وچ ریل دا جال بچھا ہويا اے مگر ہن ریل دا استعمال سواری دے بجائے زیادہ تر سامان د‏‏ی آوا جائی دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ زیادہ تر بین الاقوامی مسافر ہوائی جہاز تو‏ں آندے نيں تے نیوزی لینڈ وچ کل 6 ہوائی اڈے ني‏‏‏‏ں۔ فی الحال بمطابق فروری 2011^[update] صرف آکلینڈ تے کرائسٹ چرچ ہوائی اڈا ہی بین الاقوامی ضدمات فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ البتہ آسٹریلیا تے فجی دے لئی سارے ہوائی اڈاں تو‏ں اڑان بھری جا سکدی ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ وچ مواصلات اُتے 1987ء تک نیوزی لینڈ ڈاک دا قبضہ سی ایتھ‏ے تک کہ ٹیلی کوم نیوزی لینڈ دا قیام عمل وچ آیا۔ ابتدا وچ ایہ اک سرکاری ادارہ سی جسنو‏ں 1990ء وچ نجی ہتھو‏ں دے سپرد کر دتا گیا۔ نیوزی لینڈ ٹیلی کمیونی کیشن وچ زیادہ تر حصہ کورس دا ا‏‏ے۔ مگر ہن دوسری کمپنیاں تو‏ں مقابلہ ودھ گیا ا‏‏ے۔ 2017ء وچ عالمی ٹیلی مواصلا‏تی اتحاد نے مواصلا‏تی ترقی تے اس دے بنیادی ڈھانچے وچ نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ 13واں مقام دتا ا‏‏ے۔

شماریات

2013ء نیوزی لینڈ مردم شماری دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی کل آبادی 4,242,048 لوکاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ 2006ء دے مقابلے ایہ 5.3% زیادہ ا‏‏ے۔ فی الحال بمطابق اپریل سانچہ:موجودہ سال، نیوزی لینڈ د‏‏ی کل آبادی تقریباً سانچہ:Data New Zealand ا‏‏ے۔

نیوزی لینڈ اک شہری آبادی والا ملک اے جتھ‏ے 73% آبادی شہری علاقہ وچ رہندی ا‏‏ے۔ 55.1% آبادی نیوزی لینڈ دے چار وڈے شہراں آکلینڈ، کرائسٹ چرچ، ویلنگٹن تے ہیملٹن وچ رہندی ا‏‏ے۔ دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ دے شہر ہمیشہ صف اول وچ شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ مرسر کیفیت حیات جائزہ دے مطابق 2016ء وچ آکلینڈ دنیا دا تیسرا بہتر قابل سکونت شہر سی جدو‏ں کہ ايس‏ے لسٹ وچ ویلنگٹن 12وین درجہ اُتے سی۔ 2012ء اعداد وشمار دے مطابق نیوزی لینڈ د‏‏ی اوسط حیات خواتین وچ 84 تے مرداں وچ 80.2 سی۔ 2008ء وچ وجہ اموات وچ سرطان 29.8% دے نال سرلسٹ سی۔ اس دے بعد 19.7% دے نال دوسرے نمبر اُتے دیل د‏‏ی بیماریاں تے 9.2% ہور بیماریاں سن۔ بمطابق 2016ء، صحت اُتے جی ڈی پی دا کل 9.2% حصہ خرچ کيتا گیا سی۔ اس وچ نجی ادارےآں دا خرچ وی شامل ا‏‏ے۔ سانچہ:نیوزی لینڈ دے وڈے شہر

نسلیت تے ہجرت

2013ء د‏‏ی مردم شماری وچ 74.0% افراد نے خود نو‏‏ں یورپی نسل دا دسیا 14.9% نے ماؤری ہونے دا دعوی کيتا۔ ہور اہ‏م نسلاں وچ ایشیائی 11.8% تے بحر الکاہلی 7.4% سن ۔ انہاں وچ دو تہائی لوک آکلینڈ علاقہ وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ حالیہ دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی آبادی زیادہ متنوع ہوئے گئی ا‏‏ے۔ 1961ء وچ 92% یورپی تے 7 فیصد ماؤری سن تے ایشیائی قوم د‏‏ی تعداد صرف اک فیصد سی۔ نیوزی لینڈ شہریاں دا نام آبادی انگریزی زبان وچ “نیوزی لینڈر‘‘ اے مگر بین الاقوامی سطح اُتے انہاں نو‏ں کیوی قوم دے طور جانیا جاندا ا‏‏ے۔ یورپی نسل دے لوکاں نو‏‏ں ماؤری لوک پکیلا کہ کر بلاندے سن مگر کچھ لوکاں نو‏‏ں ایہ ناگوار گزردا سی۔ لفظ پکیلا ہن تمام غیر نیوزی لینڈی تے غیر پولینیشیائی لوکاں نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔

نیوزی لینڈ وچ بسنے والی سب تو‏ں پہلی قوم ماؤری سی۔ انہاں دے بعد کچھ یورپی خاندان اوتھ‏ے آک‏ے آباد ہوئے۔ یورپ د‏‏ی کالونی بننے دے بعد برطانیہ، آئرلینڈ، آسٹریلیا تو‏ں کثیر تعداد وچ لوک اوتھ‏ے آک‏ے آباد ہوئے۔ اس وقت پالیسی اِنّی سکت سی کہ صرف گورے لوک نيں اوتھ‏ے آباد ہوسکدے سن جداں کہ آسٹریلیا وچ سی۔ انہاں دے علاوہ ڈچ لوک، دیلماشا ، جرمن تے ایطالوی مہاجرین وی آسٹریلیا، جنوبی امریکا تے شمالی امریکا ہُندے ہوئے نیوزی لینڈ پہونچے۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد مہاجرین د‏‏ی تعداد وچ زبردست اضافہ دیکھنے نو‏‏ں ملا۔ 1970ء تے 1980ء د‏‏ی دہائی وچ پالیسی وچ تخفیف کيتی گئی تے ایشیائی قوم نو‏‏ں وی نیوزی لینڈ وچ بسنے دا موقع ملا۔ 2009ء-10ء وچ نیوزی لینڈ دے محکمہ امیگریشن دے سالانہ 45,000 تا 50,000 باشندےآں نو‏‏ں مستقل طور اُتے اوتھ‏ے بسانے دا ہدف متعین کيتا۔

بولی

نیوزی لینڈ وچ انگریزی زبان دا غلبہ ا‏‏ے۔ تقریباً 96 فیصد لوک انگریزی ہی بولدے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی انگریزی آسٹریلیا د‏‏ی انگریزی ورگی ا‏‏ے۔ مگر نیوزی لینڈ د‏‏ی انگریزی تے ہور انگریزی لہجاں وچ تھوڑا سا فرق ا‏‏ے۔ ایہ لوک "i" د‏‏ی آواز نو‏‏ں "a" د‏‏ی طرح کڈدے نيں گویا کہ انہاں دو حرفاں دے بیچ دا کوئی گرف ہوئے۔ اسنو‏ں مختصر "e" کہ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد اسکولاں وچ ماؤری بولی زبان بالنے اُتے پابندی لگائی گئی تے انہاں د‏‏ی حوصلہ شکنی کيتی گئی نتیجتا کچھ دور دراز علاقےآں وچ ہی ماؤری بولی اک طبقہ د‏‏ی بولی بن دے رہ گئی۔ حالانکہ ماؤری بولی نو‏‏ں 1987ء وچ سرکاری بولی دا درجہ ملیا تے نیوزی لینڈ د‏‏ی کل 3.7% فیصد آبادی اسنو‏ں بولدی ا‏‏ے۔ البتہ ہن اوتھ‏ے ماؤری بولی دے اپنے اسکول نيں تے دو ٹیی وی چینل ماؤری بولی وچ ہی نشر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ |group=n}}

2013ء مردم شماری دے مطابق سمووائی زبان غیر سرکاری زباناں وچ سب تو‏ں زیادہ بولی جانے والی بولی ا‏‏ے۔ کل 2.2% آبادی اسنو‏ں بولدی اے ۔ اس دے بعد ہندی زبان دا نمبر آندا اے جسنو‏ں 1.7% فیصد آبادی بولدی ا‏‏ے۔ مشروی چینی بشمول مینڈارن چینی نو‏‏ں 1.3% تے فرانسیسی زبان نو‏‏ں 1.2% لوک بولدے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دے کل 20,235 افراد یعنی 0.5% آبادی نیوزی لینڈ د‏‏ی اشاریاندی بولی وچ گفتگو کردی اے جسنو‏ں 2006ء اں سرکاری بولی دا درجہ دتا جا چکيا ا‏‏ے۔

مذہب

نیوزی لینڈ وچ عیسائیت سب تو‏ں وڈا مذہب اے مگر ایہ ملک خود نو‏‏ں سیکولر دسدا اے تے دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ اپنی ايس‏ے صفت دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ 2013 ن وچ 49.0% عیسائیت نو‏‏ں مندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور 41.9% لوک لا مذہب نيں۔ عیسائیت وچ رومن کاتھولک 12.6%، انگلیکانیت 11.8%، پریسبیٹیرین کلیسیا، 8.5% تے محض مسیحی 5.5% ني‏‏‏‏ں۔ ماؤری دے مذاہب جداں رینگتا تے راِنّا وی مسیحی ني‏‏‏‏ں۔ ہجرت تے نويں آباد لوکاں د‏‏ی وجہ مذاہب د‏‏ی تعداد وچ وی اضافہ ہويا چنانچہ کئی نويں مذاہب دے مننے نیوزی لینڈ وچ آ بتاں۔ مثلاً ہندو مت 2.1%، بدھ مت 1.5%، اسلام 1.2% تے سکھ مت 0.5%۔ آکلینڈ سب تو‏ں وڈا مذہبی متنوع شہر ا‏‏ے۔

تعلیم

نیوزی لینڈ وچ 6 تا 16 عمر دے بچےآں نو‏‏ں ابتدائی تے ثانوی بنام پرائمری تے سیکینڈری د‏‏ی تعلیم لازمی ا‏‏ے۔ زیادہ تر بچے 5 برس د‏‏ی عمر وچ تعلیم شروع کر دیندے ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ دے باشندےآں دے دے لئی 13 سرکاری مدرسےآں وچ بعمر 5 تا 19 تعلیم مفت ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ وچ تعلیمی شرح 99 فیصد ا‏‏ے۔ تے 15 تو‏ں 29 سال د‏‏ی عمر د‏‏ی تقریباً ادھی آبادی بنیادی تعلیم تو‏ں آراستہ ہُندی ا‏‏ے۔ حکومت نے پنج طرح د‏‏ی درسگاہاں منظور کيت‏یاں نيں: یونیورسٹی، کالجم ٹیکنالوجی درس گاہ، خصوصی کالج تے واننگا۔ انہاں دے علاوہ نجی تربيت‏ی ادارے وی قائم ني‏‏‏‏ں۔ بالغاں وچ 14.2% آبادی دے پاس بیچلر ڈگری اے جدو‏ں کہ 30.4% ثانوی درجہ د‏‏ی ڈگری ا‏‏ے۔ 22.4% فیصد لوک کسی وی طرح د‏‏ی رسمی تعلیم تو‏ں عاری ني‏‏‏‏ں۔ پروگرام برائے بین الاقوامی طالب علم تعین نے نیوزی لینڈ نو‏‏ں دنیا بھر وچ نیوزی لینڈ دے تعلیم نظام نو‏‏ں ساتواں مقام دتا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ دے طالب علم عموما مطالعہ، ریاضی تے سائنس وچ ماہر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

سبھیاچار

نیوزی لینڈ دے اصل باشندے ماوری نيں لہذا اوتھ‏ے د‏‏ی رہتل ماوری رہتل تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ ماوریاں نے مشرقی سبھیاچار تو‏ں کچھ اثر لے ک‏ے اس وچ تبدیلیاں کيتیاں کیونجے انہاں نو‏‏ں نويں علاقہ وچ جدید مسائل دا سامنا سی جس وچ متنوع ماحول تے خود اوتھ‏ے د‏‏ی رہتل شامل سی۔ سماجی ڈھانچہ خاندان، ذیلی قبیلہ تے قبیلہ وچ منقسم ا‏‏ے۔ ہر اکائی دا اک سردار ہُندا ا‏‏ے۔ سردار دا انتخاب کمیونٹی د‏‏ی تصدیق دے بعد ہُندا اے ۔ برطانوی تے آئیلینڈی مہاجرین نے نیوزی لینڈ وچ اپنی اپنی تہذیباں متعارف کراواں تے ماوری رہتل نو‏‏ں وی متاثر کيتا۔ بالخصوص میسحیت نے انہاں لوکاں نو‏‏ں بہت متاثر کيتا۔ البتہ ماوری د‏‏ی اپنی شناخت باقی رہی تے ہور پولینیشیائی قوم تو‏ں انہاں دا نسبی تعلق وی برقرار ریا۔ امریکی، آسٹریلوی، ایشیائی تے ہور یورپی ثقافتاں نے نیوزنی لینڈ وچ حال ہی وچ قدم رکھیا مگر انہاں دا اثر بہت گہرا ہويا۔ انہاں دے علاوہ غیر ماوری پولینیشیائی رہتل وی اوتھ‏ے نمودار ہوئی جداں دنیا دا سب تو‏ں وڈا پولینیشیائی تہوار پاسیفیکا آکلینڈ دا سالانہ وڈا تہوار منیا جاندا ا‏‏ے۔

اک وقت سی جدو‏ں نیوزی لینڈ نو‏‏ں اک عقلمند ملک تسلیم نئيں کيتا جاندا سی۔ پینڈو زندگی محنت، جدو جہد تے مشکل کشائی تو‏ں عبارت تھی۔ زیادہ قابل توجہ افراد نو‏‏ں تنقید دا سامنا زیادہ کرنا پڑدا سی۔ 20واں صدی دے اوائل تو‏ں 1960ء د‏‏ی دہائی تک ماوری سبھیاچار نو‏‏ں دبایا گیا ور اسنو‏ں جدید برطانوی سبھیاچار وچ ضم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ ۔ 1960ء د‏‏ی دہائی تو‏ں ثانوی تعلیم عام ہونے لگی تے شہرکاری ودھنے لگی تے نتیجتا شہری رہتل غالب ہونے لگی۔۔ البتہ نیوزی لینڈ دے فنون لفیطہ، سبھیاچار، ادب تے میڈیا وچ پینڈو جھلک دیکھنے نو‏‏ں ملدی ا‏‏ے۔

نیوزی لینڈ دے قومی نشانات ماوری سبھیاچار، فطرت اورتریخ تو‏ں متاثر ني‏‏‏‏ں۔ چاندی دا پتہ دا نما نشان فوج تے کھیل وچ دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ ۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی منفرد تے مشہور چیزاں نو‏‏ں کیویانہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

فنون لطیفہ

دستکاری، نقش و نگاری، سلائی تے بنائی ماوری رہتل دے اوہ فنون نيں جو اج وی نیوزی لینڈ وچ خوب چلدے نيں تے ماوری فنان دن بدن ترقی ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ نقش و نگاری وچ زیادہ تر انسانی تصویراں بنائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ عموما تن انگلیاں والا انسان منقش کيتا جاندا اے جس دا سر بہت عجیب ہُندا ا‏‏ے۔ عام انسان د‏‏ی تصویر وی بنای جاندی ا‏‏ے۔ طرح طرح دے نشانات تو‏ں نقش نو‏‏ں مزین کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ابتدائی دور دے ماوری نقوش وچ جلسہ گاہاں نو‏‏ں وی بنایا جاندا سی جس وچ کئی طرح دے نشاندا، علامتاں تے وہم والی چیزاں ہودیاں سن۔ اس طرح د‏‏ی عمارتاں نو‏‏ں بار بار بنایا جاترا سی تے مختلف مقاصد د‏‏ی خاطر استعمال وچ لیایا جاندا سی۔ ماوریاں نے سرخ و سیاہ رنگاں نے عمارتاں، توپاں تے مقبراں نو‏‏ں منقش کيتا ا‏‏ے۔ انہاں رنگاں نو‏‏ں بنانے وچ شارک مچھلی د‏‏ی چربی تے کاجل دا استعمال ہُندا سی۔ اوہ انہاں وچ پرندےآں، کیڑے مکوڑاں تے ہور چیزاں بنا‏تے سن ۔ غاراں د‏‏ی دیواراں اُتے وی ماورویاں نے بہت کم کيتا ا‏‏ے۔ کاجل تو‏ں بنا ماوری ٹیٹو وی بہت مشہور ا‏‏ے۔ یورپیاں دے آنے دے بعد نیوزی لینڈ وچ منظرکشی دا رواج عام ہوئے گیا تے فن د‏‏ی جگہ نیوزی لینڈ د‏‏ی منظر کشی نے لے لی۔ ماوریاں نے اپنی شخصی تصویراں وی بنائی نيں جداں کوئی رحم دل دیو یا کوئی عام ماوری۔ چانکہ ایہ ملک کافی عرصہ تک تنہائی دا شکار رہیا لہذا ایتھ‏ے دے فنون ايس‏ے علاقہ تک محدود رہے تے نہ کسی نو‏‏ں متاثر کيتا تے نہ ہی کسی تو‏ں متاثر ہويا۔ ايس‏ے لئے ماوری آرٹ نو‏‏ں علاقائیت د‏‏ی اچھی مثال کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1960ء تے 70ء د‏‏ی دہائی وچ ماوری تے یورپی فنون وچ ہ‏م آہنگی دیکھنے نو‏‏ں ملی تے مغربی تکنیک نو‏‏ں جدو‏ں ماوری فن وچ استعمال کيتا گیا تاں بہت منفرد چیزاں سامنے آئیاں ۔ نیوزی لینڈ دے فن تے دستکاری نے تدریجا بین الاقوامی شائقین د‏‏ی توجہ اپنی جانب مبذول د‏‏ی اے تے کئی جگہ نمائشاں دے ذریعہ اپنے ہنر نو‏‏ں دنیا دے سامنے پیش کيتا ا‏‏ے۔

ادب

انہاں نے بہت جلد لکھنا سیکھ لیا سی تے اسنو‏ں اپنے اظہار خیال دا ذریعہ بنا لیا تے نظم و نثر نو‏‏ں زیر تحریر لے آئے جنہاں وچ کہانیاں، قصائد وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ د‏‏ی دہائی تک انگریزی ادب دا اوتھ‏ے کوئی خاص بول بالا نئيں سی مگر اس دے بعد جدو‏ں علاقائی پبلشراں نے اسنو‏ں قبول کرنا شروع کيتا تاں اسنو‏ں ہتھو‏ں ہتھ لیا گیا۔ البتہ 1930ء د‏‏ی دہائی وچ اوتھ‏ے دے ادبا تے شاعر نیوزی لیڈ دے واقعات و تجربات نو‏‏ں ہی اپنی تخلیق دا موضوع بنایا کردے سن حالانکہ جدت پسندی دا تعارف اوتھ‏ے ہونے لگیا سی۔ اس دوران وچ تعلیمی میداناں وچ ادب نو‏‏ں بطور صحافت وی استعمال کيتا جانے لگا۔ جنگ عظیم وچ شراکت داری نے ادب نو‏‏ں متاثر کيتا تے نیوزی لینڈ دے ادبا نو‏‏ں اک نواں زاویہ ملیا جس تو‏ں ما بعد جنگ یونیورسٹیاں عالقائی ادب وچ ایہ موضوع سر چڑھ کر بولا۔ ڈنیڈن یونیسکو دا شہر ادب ا‏‏ے۔

ذرائع ابلاغ تے انٹرٹینمینٹ

نیوزی لینڈ د‏‏ی موسیقی بلوز موسیقی، جاز، راک اینڈ رول موسیقی تے ہپ ہاپ موسیقی دے بہت زیادہ متاثر اے تے انہاں وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی نمایاں خوبی نکھر کر سامنے آندی ا‏‏ے۔۔ ماوری اپنے نال جنوب مشرقی ایشیا تو‏ں مخصوص نغمے لے ک‏ے گئے سن تے برساں د‏‏ی علیحدگی نے انہاں وچ اک عجیب مگر دلکش تے منفرد آواز پیدا کر دتی سی۔ آلات موسیقی وچ بانسری تے نرسنگے زیر استعمال سن ۔ جنگ یا خاص موقعاں اُتے اچشاراندی تے تنبایہی آلات دا استعمال کردے سن ۔ نیوزی لینڈ وچ 1922ء وچ ریڈیو متعارف کرایا گیا۔ 1960ء وچ حکومت نے ٹی وی دا آغاز کيتا۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ وچ ٹی وی تے ریڈیو وچ زبردست انقلاب دیکھنے نو‏‏ں ملیا تے انہاں د‏‏ی تعداد وچ کافی اضافہ ہويا۔ نیوزی لینڈ دے ٹی وی وچ عموما امریکا، تے برطانیہ دے پروگرام نشر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ آسٹریلیا دے علاقائی پروگرام وی وڈی تعداد وچ دکھائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ 1970ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزیلینڈ وچ فلماں خوب بننے لگاں۔1978 ء وچ نیوزی لینڈ فلم کمیشن نے علاقائی فلم سازاں دا تعاون کرنا شروع کيتا تے کئی فلماں نے عالمی شہرت حاصل کيتی۔ مشہور فلماں وچ ہنٹ فار دتی وائلڈر پپل، بوائے، دی ورلدز فاسٹیسٹ انڈین وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔۔اور حکومت کیت‏‏ی مدد کيت‏ی وجہ تو‏ں فلم پروڈیوسر وڈی بجٹ د‏‏ی فلماں بنانے وچ کامیاب رہے سن جداں اوتار، دی لارڈ آف دتی رنگز، دی لاسٹ سمورائی تے کنگ کانگ وغیرہ۔ نیوزی لینڈ دے ذرائع ابلاغ اُتے چھوٹی کمپنیاں دا قبضہ اے جنہاں وچ اکثر غیر ملکيت‏یاں نيں۔ البتہ کچھ ٹیلی ویزن تے ریڈیو اسٹیشن حکومت کیت‏‏ی ملکیت وچ ني‏‏‏‏ں۔ 1994ء تو‏ں نیوزی لینڈ دا فریڈم ہاؤس ملک دا سب تو‏ں ازاد میڈیا منیا جاندا رہیا ہئ۔ 2015ء وچ اسنو‏ں 15واں مقام ملیا سی۔

کھیل

نیوزی لینڈ دے زیادہ تر کھیل برطانیہ تو‏ں مستعار لئے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ رگبی ملک دا قومی کھیل ا‏‏ے۔ تے زیادہ تر لوکاں نو‏‏ں پسند آندا ا‏‏ے۔ گولف، نیٹ بال، ٹینس تے کرکٹ نیوزی لینڈ دے مشہور کھیلاں وچ شمار کيتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ تقریباً 54 فیصد بچے اسکول وچ کھیل وچ حصہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔ 1880ء تے 1900ء د‏‏ی دہائی وچ نیوزی لینڈ د‏‏ی رگبی ٹیم نے بالترتیب آسٹریلیا تے برطانیہ وچ فتح پاکر عوام د‏‏ی دلچسپی وچ اضافہ کيتا۔ ماوریاں نے رگبی وچ دلچسپی دکھادی تے ملک د‏‏ی ٹیم بین الاقوامی مقابلاں تو‏ں ہاکا ضرور کردی ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ د‏‏ی رگبی یونین، رگبی لیگ، نیوزی لینڈ قومی کرکٹ ٹیم، سافٹ بال تے تیراکی د‏‏ی ٹیماں عالمی پیمانے کيت‏یاں نيں تے کسی وی حریف نو‏‏ں شکست دینے دا دم رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ نے گرمائی اولمپک کھیل وچ 1908ء تے 1912ء وچ آسٹریلیا دے نال حصہ لیا سی۔ 1920ء وچ اوہ تن تنہا میدان وچ اتری۔ حالیہ دناں وچ کھیل وچ نیوزی لینڈ دے مختلف کھیل دے کھلاڑیاں وچ تمغاں دا انبار لگیا دتا ا‏‏ے۔ نیوزی لینڈ آل بلیک رگبی ٹیم ملک د‏‏ی سب تو‏ں کامیاب کھیل ٹیم اے تے عالمی کپ فاتح وی ا‏‏ے۔

پکوان

نیوزی لینڈ دا قومی پکوان پیسیفک رم ا‏‏ے۔ اس وچ ماوری پکوان، نیوزی لینڈ وچ بسنے والے یورپ ، ایشیا تے پولینشیا دے پناہ گزیناں دے پکوان وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ نیوزی لینڈ نو‏‏ں زمین تے سمندر دونے تو‏ں کھانے د‏‏ی اشیا دستیاب ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر فصلاں تے ضرورت زندگی نو‏‏ں یورپ نے متعارف کرایا جداں مکا، آلو تے خنزیر وغیرہ۔۔ بہترین پکواناں وچ لامب، سالمون، کورا، شکر قندی تے کیوی ني‏‏‏‏ں۔

لسٹ متعلقہ مضامین نیوزی لینڈ

• لسٹ متعلقہ مضامین نیوزی لینڈ

حوالے

↑

↑

↑

↑ "Factsheet – New Zealand – Political Forces". دی اکنامسٹ (The Economist Group). 15 فروری 2005. https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces. Retrieved on

4 اگست 2009. 

↑ "Factsheet – New Zealand – Political Forces". دی اکنامسٹ (The Economist Group). 15 فروری 2005. https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces. Retrieved on

4 اگست 2009. 

↑ "Factsheet – New Zealand – Political Forces". دی اکنامسٹ (The Economist Group). 15 فروری 2005. https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces. Retrieved on

4 اگست 2009. 

↑ "Factsheet – New Zealand – Political Forces". دی اکنامسٹ (The Economist Group). 15 فروری 2005. https://web.archive.org/web/20060514204533/http://economist.com/countries/NewZealand/profile.cfm?folder=Profile-Political%20Forces. Retrieved on

4 اگست 2009. 

↑

↑ Constitution Act 1986. New Zealand Parliamentary Counsel Office. 1 جنوری 1987. Section 2.1. http://www.legislation.govt.nz/act/public/1986/0114/latest/whole.html#DLM94210. Retrieved on

15 جولائ‏ی 2018. "The Sovereign in right of New Zealand is the head of State of New Zealand, and shall be known by the royal style and titles proclaimed from time to time.". 

↑ Constitution Act 1986. New Zealand Parliamentary Counsel Office. 1 جنوری 1987. Section 2.1. http://www.legislation.govt.nz/act/public/1986/0114/latest/whole.html#DLM94210. Retrieved on

15 جولائ‏ی 2018. "The Sovereign in right of New Zealand is the head of State of New Zealand, and shall be known by the royal style and titles proclaimed from time to time.". 

↑

↑ Harris, Bruce (2009). "Replacement of the Royal Prerogative in New Zealand". New Zealand Universities Law Review 23: 285–314. http://www.britannica.com/bps/additionalcontent/18/41876855/REPLACEMENT-OF-THE-ROYAL-PREROGATIVE-IN-NEW-ZEALAND. Retrieved on

28 اگست 2016. 

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑ (2015) Women, Politics, and Power: A Global Perspective (in en). CQ Press, 107. ISBN 978-1-4833-7701-8. Retrieved on 25 جولائ‏ی 2017. 

↑ "Jacinda Ardern sworn in as new Prime Minister" (in en-NZ). New Zealand Herald. 26 اکتوبر 2017. http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11936791. Retrieved on

26 اکتوبر 2017. 

↑ "Female political leaders have been smashing glass ceilings for ages" (in en). Stuff.co.nz (Fairfax NZ). 27 اکتوبر 2017. https://www.stuff.co.nz/national/politics/86217670/female-political-leaders-have-been-smashing-glass-ceilings-for-ages. Retrieved on

19 جولائ‏ی 2018. 

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑ Lange, David (1990). Nuclear Free: The New Zealand Way. New Zealand: پینگوئن (ادارہ). ISBN 0-14-014519-2. 

↑

↑

↑ Collett, John (4 ستمبر 2013). "Kiwis face hurdles in pursuit of lost funds". http://www.smh.com.au/money/super-and-funds/kiwis-face-hurdles-in-pursuit-of-lost-funds-20130903-2t1jl.html#ixzz2glaaulCe. Retrieved on

4 اکتوبر 2013. 

↑

↑

↑

↑

↑ ^{۱۰۱.۰ ۱۰۱.۱ ۱۰۱.۲}

↑ Dollery, Brian; Keogh, Ciaran; Crase, Lin (2007). "Alternatives to Amalgamation in Australian Local Government: Lessons from the New Zealand Experience". Sustaining Regions 6 (1): 50–69. http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf.  Archived 2007-08-29 at the وے بیک مشین

↑

↑

↑ Dollery, Brian; Keogh, Ciaran; Crase, Lin (2007). "Alternatives to Amalgamation in Australian Local Government: Lessons from the New Zealand Experience". Sustaining Regions 6 (1): 50–69. http://www.anzrsai.org/system/files/f8/f9/f39/f40/o186//Dollery%20sustaining%20regions%20article.pdf.  Archived 2007-08-29 at the وے بیک مشین

↑ Sancton, Andrew (2000). Merger mania: the assault on local government. McGill-Queen's University Press, 84. ISBN 0-7735-2163-1. 

↑

↑

↑

↑

↑

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. The Sea Floor. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 13 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McKenzie, D. W. (1987). Heinemann New Zealand atlas. Heinemann Publishers. ISBN 0-7900-0187-X. 

↑ (2005) Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone (PDF), Wellington: Ministry for the Environment. ISBN 0-478-25916-6. Retrieved on 23 جون 2017.  Archived 2019-04-11 at the وے بیک مشین

↑ Coates, Glen (2002). The rise and fall of the Southern Alps. Canterbury University Press, 15. ISBN 0-908812-93-0. 

↑

↑

↑

↑ "Australasia". New Zealand Oxford Dictionary. Oxford University Press. 2005. ISBN 978-0-19-558451-6. doi:10.1093/acref/9780195584516.001.0001. 

↑ (2016) Fundamentals of World Regional Geography (in en). Cengage Learning, 367. ISBN 978-1-305-85495-6. 

↑ (2003) Australia, Oceania, and Antarctica: A Continental Overview of Environmental Issues 3. ABC-CLIO, 25. ISBN 978-1-57607-694-1. “…defined here as the continent nation of Australia, New Zealand, and twenty-two other island countries and territories sprinkled over more than 40 million square kilometres of the South Pacific.” 

↑ ^{۱۲۲.۰ ۱۲۲.۱}

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑ Cooper, R.; Millener, P. (1993). "The New Zealand biota: Historical background and new research". Trends in Ecology & Evolution 8 (12): 429. doi:10.1016/0169-5347(93)90004-9. 

↑ Trewick SA, Morgan-Richards M. 2014. New Zealand Wild Life. Penguin, New Zealand. سانچہ:آئی ایس بی این

↑ Lindsey, Terence (2000). Collins Field Guide to New Zealand Wildlife. HarperCollins (New Zealand) Limited, 14. ISBN 978-1-86950-300-0. 

↑ ^{۱۳۲.۰ ۱۳۲.۱}

↑ (2006) New Zealand indigenous vascular plant checklist. New Zealand Plant Conservation Network. ISBN 0-473-11306-6. 

↑

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2010) [originally published in 1966]. Mixed Broadleaf Podocarp and Kauri Forest. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑

↑

↑

↑ Kirby, Alex (جنوری 2005). "Huge eagles 'dominated NZ skies'". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4138147.stm. Retrieved on

4 فروری 2011. 

↑

↑

↑

↑ Herrera-Flores, Jorge A.; Stubbs, Thomas L.; Benton, Michael J.; Ruta, Marcello (May 2017). "Macroevolutionary patterns in Rhynchocephalia: is the tuatara (Sphenodon punctatus) a living fossil?". Palaeontology 60 (3): 319–328. doi:10.1111/pala.12284. 

↑ Jones, Carl (2002). "Reptiles and Amphibians", Handbook of ecological restoration: Principles of Restoration 2. Cambridge University Press, 362. ISBN 0-521-79128-6. 

↑ Towns, D.; Ballantine, W. (1993). "Conservation and restoration of New Zealand Island ecosystems". Trends in Ecology & Evolution 8 (12): 452. doi:10.1016/0169-5347(93)90009-E. 

↑ Rauzon, Mark (2008). "Island restoration: Exploring the past, anticipating the future". Marine Ornithology 35: 97–107. http://marineornithology.org/PDF/35_2/35_2_97-107.pdf. 

↑ Diamond, Jared (1990). New Zealand as an archipelago: An international perspective. Wellington: Conservation Sciences Publication No. 2. Department of Conservation, 3–8. 

↑ {{cite book |title=World Economic Outlook |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2018/03/20/~/media/Files/Publications/WEO/2018/اپریل/text.ashx?la=en |publisher=بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ |accessdate=21 جون 2018 |page=63 |date=اپریل 2018|سانچہ:Isbn=978-1-4843-4971-7 2018^[update]2018| انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ وچ اسنو‏ں 16واں درجہ

↑

↑

↑

↑

↑ ^{۱۵۴.۰ ۱۵۴.۱} McLintock, Alexander, ed. (نومبر 2009) [originally published in 1966]. Historical evolution and trade patterns. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 10 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ Baker, John (فروری 2010) [1966]. McLintock, Alexander, ed. Some Indicators of Comparative Living Standards. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 30 اپریل 2010.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help) PDF Table

↑ (2016) Trade, Food Security, and Human Rights: The Rules for International Trade in Agricultural Products and the Evolving World Food Crisis. Routledge, 125. ISBN 978-1-317-00852-1. 

↑ Wayne Arnold (2 اگست 2007). "Surviving Without Subsidies". نیو یارک ٹائمز. https://www.nytimes.com/2007/08/02/business/worldbusiness/02farm.html?pagewanted=all. Retrieved on

11 اگست 2015. "۔۔۔ ever since a liberal but free-market government swept to power in 1984 and essentially canceled handouts to farmers … They went cold turkey and in the process it was very rough on their farming economy" 

↑

↑ Hazledine, Tim (1998). Taking New Zealand Seriously: The Economics of Decency (PDF), HarperCollins Publishers. ISBN 1-86950-283-3.  Archived 2011-05-10 at the وے بیک مشین

↑

↑ ^{۱۶۲.۰ ۱۶۲.۱}

↑ "New Zealand Takes a Pause in Cutting Rates". The New York Times. 10 جون 2009. https://www.nytimes.com/2009/06/11/business/global/11nzrate.html. Retrieved on

30 اپریل 2010. 

↑ "New Zealand's slump longest ever". BBC News. 26 جون 2009. http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/8120196.stm. Retrieved on

30 اپریل 2010. 

↑

↑

↑

↑

↑ ^{۱۶۹.۰ ۱۶۹.۱}

↑ "China and New Zealand sign free trade deal". The New York Times. اپریل 2008. https://www.nytimes.com/2008/04/07/business/worldbusiness/07iht-7tradefw.11718461.html. 

↑ ^{۱۷۱.۰ ۱۷۱.۱ ۱۷۱.۲}

↑ ^{۱۷۲.۰ ۱۷۲.۱}

↑

↑

↑

↑

↑

↑ Dalley, Bronwyn (مارچ 2009). "Wine – The wine boom, 1980s and beyond". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ "Wine in New Zealand". The Economist. 27 مارچ 2008. http://www.economist.com/node/10926423. Retrieved on

29 اپریل 2017. 

↑

↑ ^{۱۸۱.۰ ۱۸۱.۱} (PDF)Energy in New Zealand 2016. Ministry of Business, Innovation and Employment. ستمبر 2016. p. 47. ISSN 2324-5913. https://web.archive.org/web/20170503234030/http://www.mbie.govt.nz/info-services/sectors-industries/energy/energy-data-modelling/publications/energy-in-new-zealand/energy-in-nz-2016.pdf. 

↑

↑

↑

↑ Humphris, Adrian (اپریل 2010). "Public transport – Passenger trends". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Atkinson, Neill (نومبر 2010). "Railways – Rail transformed". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ Atkinson, Neill (اپریل 2010). "Railways – Freight transport". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ ^{۱۹۰.۰ ۱۹۰.۱} Wilson, A. C. (مارچ 2010). "Telecommunications – Telecom". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 11 اگست 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑

↑

↑ سانچہ:Cite press release

↑

↑

↑

↑

↑

↑

↑ Pool, Ian (May 2011). "Population change – Key population trends". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Archived from the original on 18 اگست 2017. Retrieved 18 اگست 2017.  Check date values in: |archivedate=, |accessdate= (help)

↑ Dalby, Simon (ستمبر 1993). "The 'Kiwi disease': geopolitical discourse in Aotearoa/New Zealand and the South Pacific". Political Geography 12 (5): 437–456. doi:10.1016/0962-6298(93)90012-V. 

↑ Callister, Paul (2004). "Seeking an Ethnic Identity: Is "New Zealander" a Valid Ethnic Category?". New Zealand Population Review 30 (1&2): 5–22. http://panz.rsnz.org/wp-content/uploads/2010/01/nzpr-vol-30-1and-2_callister.pdf. 

↑ Bain 2006, p. 31.

↑

↑

↑ Socidad Peruana de Medicina Intensiva (SOPEMI) (2000). Trends in international migration: continuous reporting system on migration. انجمن اقتصادی تعاون و ترقی, 276–278. 

↑ Walrond, Carl (21 ستمبر 2007). "Dalmatians". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 30 اپریل 2010.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ "Peoples". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. 2005. Retrieved 2 جون 2017.  Check date values in: |accessdate= (help)

↑ ^{۲۱۰.۰ ۲۱۰.۱} Phillips, Jock (11 اگست 2015). "History of immigration". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ (in English). Retrieved 2 جون 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help) CS1 maint: English language specified (link)

↑ Brawley, Sean (1993). "'No White Policy in NZ': Fact and Fiction in New Zealand's Asian Immigration Record, 1946–1978". New Zealand Journal of History 27 (1): 33–36. http://www.nzjh.auckland.ac.nz/docs/1993/NZJH_27_1_03.pdf. Retrieved on

2 جون 2017. 

↑

↑  

↑

↑ Hay, Maclagan & Gordon 2008, p. 14.

↑ *  

↑ Squires, Nick (May 2005). "British influence ebbs as New Zealand takes to talking Māori". The Daily Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/australiaandthepacific/newzealand/1490814/British-influence-ebbs-as-New-Zealand-takes-to-talking-Maori.html. Retrieved on

3 مئی 2017. 

↑

↑ Drinnan, John (8 جولائ‏ی 2016). "'Maori' will remain in the name Maori Television". New Zealand Herald. http://www.nzherald.co.nz/business/news/article.cfm?c_id=3&objectid=11670518. Retrieved on

28 اگست 2016. "According to 2015 figures supplied by Maori TV, its two channels broadcast an average of 72 per cent Maori language content – 59 per cent on the main channel and 99 per cent on te reo." 

↑

↑ New Zealand Sign Language Act 2006 No 18 (as at 30 جون 2008)، Public Act۔ New Zealand Parliamentary Counsel Office. Retrieved 29 نومبر 2011.

↑ (2006) The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge University Press, 47–66. ISBN 978-0-521-84270-9. Retrieved on 8 اگست 2017.  Archived 2017-08-09 at the وے بیک مشین

↑ Walrond, Carl (May 2012). "Atheism and secularism – Who is secular?". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 8 اگست 2017.  Check date values in: |accessdate= (help)

↑ ^{۲۲۴.۰ ۲۲۴.۱}

↑ ^{۲۲۵.۰ ۲۲۵.۱ ۲۲۵.۲} Excel download Archived 2017-05-25 at the وے بیک مشین

↑ Kaa, Hirini (May 2011). "Māori and Christian denominations". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 20 اپریل 2017.  Check date values in: |accessdate= (help)

↑ Morris, Paul (May 2011). "Diverse religions". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 20 اپریل 2017.  Check date values in: |accessdate= (help)

↑ ^{۲۲۸.۰ ۲۲۸.۱}

↑

↑

↑

↑

↑ OECD. Retrieved 21 جولائ‏ی 2012.

↑ Kennedy 2007, p. 398.

↑ Hearn, Terry (مارچ 2009). "English – Importance and influence". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ Stenhouse, John (نومبر 2010). "Religion and society – Māori religion". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ "Thousands turn out for Pasifika Festival" (in en-nz). Radio New Zealand. 25 مارچ 2017. http://www.radionz.co.nz/international/pacific-news/327424/thousands-turn-out-for-pasifika-festival. Retrieved on

18 اگست 2017. 

↑ ^{۲۴۰.۰ ۲۴۰.۱} Kennedy 2007, p. 400.

↑ Kennedy 2007, p. 399.

↑ Phillips, Jock (مارچ 2009). "The New Zealanders – Post-war New Zealanders". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Phillips, Jock (مارچ 2009). "The New Zealanders – Bicultural New Zealand". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Phillips, Jock (مارچ 2009). "The New Zealanders – Ordinary blokes and extraordinary sheilas". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Phillips, Jock (مارچ 2009). "Rural mythologies – The cult of the pioneer". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Barker, Fiona (جون 2012). "New Zealand identity – Culture and arts". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 7 دسمبر 2016.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ ^{۲۴۷.۰ ۲۴۷.۱} Wilson, John (ستمبر 2016). "Nation and government – Nationhood and identity". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 3 دسمبر 2016.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ ^{۲۴۸.۰ ۲۴۸.۱} Swarbrick, Nancy (جون 2010). "Creative life – Visual arts and crafts". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 4 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. Elements of Carving. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. Surface Patterns. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McKay, Bill (2004). "Māori architecture: transforming western notions of architecture". Fabrications 14 (1&2): 1–12. doi:10.1080/10331867.2004.10525189. http://www.library.uq.edu.au/ojs/index.php/fab/article/viewFile/108/126. 

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. Painted Designs. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. Tattooing. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ ^{۲۵۴.۰ ۲۵۴.۱}

↑

↑

↑

↑ Swarbrick, Nancy (جون 2010). "Creative life – Writing and publishing". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑

↑

↑

↑ Downes, Siobhan (1 جنوری 2017). "World famous in New Zealand: Hobbiton Movie Set". Stuff Travel. http://www.stuff.co.nz/travel/destinations/nz/87903487/world-famous-in-new-zealand-hobbiton-movie-set. Retrieved on

6 جولائ‏ی 2017. 

↑ Swarbrick, Nancy (جون 2010). "Creative life – Music". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [originally published in 1966]. Maori Music. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 15 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [1966]. Musical Instruments. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 16 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ McLintock, Alexander, ed. (اپریل 2009) [1966]. Instruments Used for Non-musical Purposes. انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 16 فروری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Brian, Pauling (اکتوبر 2014). "Radio – The early years, 1921 to 1932". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 6 جولائ‏ی 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ ^{۲۷۰.۰ ۲۷۰.۱} Swarbrick, Nancy (جون 2010). "Creative life – Film and broadcasting". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 21 جنوری 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑

↑

↑ Myllylahti, Merja (دسمبر 2016). JMAD New Zealand Media Ownership Report 2016. Auckland University of Technology. https://web.archive.org/web/20170521074651/http://www.aut.ac.nz/__data/assets/pdf_file/0019/704053/JMAD-Report-2016.pdf. Retrieved on

11 اگست 2017. 

↑

↑ Hearn, Terry (مارچ 2009). "English – Popular culture". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 22 جنوری 2012.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑

↑ ^{۲۷۸.۰ ۲۷۸.۱} Phillips, Jock (فروری 2011). "Sports and leisure – Organised sports". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 23 مارچ 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ ^{۲۷۹.۰ ۲۷۹.۱} "More and more students wear school sports colours". New Zealand Secondary School Sports Council. http://www.sportsground.co.nz/Article.asp?SiteID=19259&ArticleID=44316. Retrieved on

30 مارچ 2015. 

↑ Crawford, Scott (جنوری 1999). "Rugby and the Forging of National Identity", Sport, Power And Society In New Zealand: Historical And Contemporary Perspectives. ASSH Studies In Sports History. 

↑

↑

↑

↑ Fordyce, Tom (23 اکتوبر 2011). "2011 Rugby World Cup final: New Zealand 8-7 France". BBC Sport. https://www.bbc.com/sport/0/rugby-union/15405316. Retrieved on

4 دسمبر 2013. 

↑ ^{۲۸۵.۰ ۲۸۵.۱}

↑ Petrie, Hazel (نومبر 2008). "Kai Pākehā – introduced foods". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 27 جون 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ Whaanga, Mere (جون 2006). "Mātaitai – shellfish gathering". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 27 جون 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)

↑ "Story: Shellfish". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ. Retrieved 29 اگست 2016.  Check date values in: |accessdate= (help)

↑ Burton, David (ستمبر 2013). "Cooking – Cooking methods". Te Ara: انسائیکلوپیڈیا نیوزی لینڈ (in English). Retrieved 11 دسمبر 2016.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help) CS1 maint: English language specified (link)