Orion (łac. Orion, dop.
Orionis, skrót Ori) – 26. co do wielkości konstelacja położona w obszarze równika niebieskiego. Oznacza to, że gwiazdy znajdują się na obu półkulach niebieskich. W szerokości geograficznej Polski widoczna od października do końca lutego, gdy gwiazdozbiór znika na zachodzie. Górowanie przypada na początek grudnia. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych gwiazdozbiorów nieba zimowego, łatwym do odnalezienia i zidentyfikowania. Wokół niego łatwo odszukać gwiazdozbiory Bliźniąt, Byka, Wielkiego Psa oraz Zająca. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem wynosi około 120. Orion należy do gwiazdozbiorów, w których gwiazda oznaczona jako Alfa nie jest najjaśniejsza; największą jasnością wyróżnia się β Orionis.
Nazwa łacińska | Orion |
---|---|
Dopełniacz łaciński | Orionis |
Skrót nazwy łacińskiej | Ori |
Dane obserwacyjne (J2000) | |
Rektascensja | 5 h 30 m |
Deklinacja | 0° |
Charakterystyka | |
Powierzchnia | 594 stopnie kw. |
Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3 | 8 |
Najjaśniejsza gwiazda | Rigel (β Ori 0,18m) |
Gwiazdozbiory sąsiadujące | * Bliźnięta |
Roje meteorów | * Orionidy |
Widoczny na szerokościach geograficznych pomiędzy 65° S a 75° N. | |
Gwiazdozbiór zawiera wiele obszarów z materią międzygwiazdową oraz młode masywne gwiazdy, które tworzą regiony gwiazdotwórcze. Najważniejsze z nich:
Trzy ułożone w jednej linii jasne gwiazdy, tworzące asteryzm tzw. Pas Oriona wskazują Syriusza na południowym wschodzie i Aldebarana na północnym zachodzie. Są to Delta (Mintaka), Epsilon (Alnilam) i Zeta Orionis (Alnitak).
Najjaśniejszą gwiazdą jest Rigel (β Orionis, jasność 0,18m), druga co do jasności to czerwonawa Betelgeza (α Orionis, jasność zmienna od 0,4m do 1,3m), trzecią jest Bellatrix (γ Orionis, jasność 1,64m).
Oprócz jasnych gwiazd Orion zawiera również bardzo jasne mgławice, w tym widoczną gołym okiem Wielką Mgławicę Oriona (numery w katalogu Messiera M42 i M43). Znajduje się ona wokół gwiazd θ, ι i 42 Ori. Tuż pod pasem Oriona znajduje się mgławica Koński Łeb (IC 434). Mgławice te, wraz z jeszcze innymi, tworzą Obłok Molekularny w Orionie.
Trapez to gromada otwarta gwiazd. Znajduje się w centrum Wielkiej Mgławicy w Orionie i zajmuje obszar o średnicy 1,5 roku świetlnego. Wiek szacuje się na 300 tysięcy lat. Składniki – pięć młodych gwiazd o masach od 15 do 30 mas Słońca. Teleskop Chandra, zarejestrował emisję rentgenowską z rozbłysków na powierzchniach tych gwiazd, w których temperatura sięgnęła 60 milionów kelwinów.
Orionidy – rój związany z kometą Halleya. Można obserwować od 16 do 30 października. Maximum aktywności tego roju wypada 21 października. Wówczas, poza miastem, dostrzec można do 45 przelotów w ciągu godziny.
Chi Orionidy – pojawiają się od 25 listopada do 31 grudnia. Maximum przypada 2 grudnia, można spodziewać się około 3 meteorów na godzinę. Rój pochodzi od planetoidy (2201) Oljato.
Gwiazdozbiór Oriona jest charakterystyczną grupą gwiazd, rozciągającą się w poprzek niebieskiego równika. Chaldejczycy nazywali te gwiazdy Tammuz, dla Syryjczyków był to olbrzym Al Jabbar. Egipcjanie widzieli tam Sahu, duszę Ozyrysa. Ponieważ odnalezienie konstelacji jest łatwe, z gwiazdozbiorem tym łączy się wiele mitów.
W mitologii greckiej Orion był myśliwym. Posejdon (jego ojciec) obdarzył go umiejętnością chodzenia po wodzie. Zakochany był w Plejadach, które nieustannie goni na niebie. Chełpił się, że może zabić każde stworzenie, a zginął ukąszony przez skorpiona i od tej pory znajdują się na przeciwnych stronach nieboskłonu. Zachodzi w chwili, gdy jego zabójca, reprezentowany przez gwiazdozbiór Skorpiona, ukazuje się nad horyzontem. Jego pies – Syriusz – jest najjaśniejszą gwiazdą nocnego nieba i stanowi część konstelacji Wielkiego Psa.
Według innej wersji Zeus uniemożliwił Asklepiosowi, utożsamianemu z Wężownikiem uratowanie Oriona, raził obu piorunem i umieścił na niebie w taki sposób, aby już nigdy się nie spotkali i widzieli.
W innej z wersji greckiego mitu w Orionie zakochała się Artemida, bogini Księżyca i polowania. Apollo, jej brat bliźniak, namówił siostrę, by ta strzeliła z łuku w kierunku odległej sylwetki pływającej w morzu. Artemida nie wiedziała, że był to Orion, wycelowała, i jej strzała zabiła pływaka. Dopiero wtedy bogini zorientowała się, co uczyniła. Podobno to jej żal spowodował, że światło Księżyca jest takie zimne. Umieściła pomiędzy gwiazdami ciało myśliwego wraz z jego pupilami, Wielkim Psem i Małym Psem, które znajdują się na niebie na wschód od Oriona. Wyobrażany jako półklęcząca postać męska, z niezniszczalną maczugą z brązu w prawej ręce i tarczą z lwiej skóry w lewej oraz błyszczącym mieczykiem u pasa, naprzeciw szarżującego Byka.
W kulturze Aborygenów z plemienia Yolngu z północy Australii istnieje opowieść o trzech rybakach. W czasach wielkiego głodu, aby ratować swoich bliskich i siebie, wypłynęli na połów ryb stanowiących totem ich plemienia. Oczywiście było to zakazane. Tym uczynkiem rozgniewali Słońce, które wezwało chmury, morze i wiatr do utworzenia trąby powietrznej i ukarania rybaków. Rybacy zostali uniesieni wraz z łodzią do nieba. Do dziś można ich odnaleźć jako trzy gwiazdy w Pasie Oriona. Niektórzy twierdzą, że gdyby się dobrze przypatrzyć, widać małą rybę poniżej ich łodzi.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Gwiazdozbiór Oriona, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.