Łóódtsoh

Áádóó Latin bizaadjiʼ éí Variola; éí doodaiiʼ éí, variola vera wolyé.

Łóódtsoh éí dił bitsʼoos ałtsoozigo dóó ałtsʼiisigo nidaazʼááhigo yiikáá háʼkááʼ, díí éí háʼkááʼgo, dóó azá bąąhgo, dóó akʼos bąąhgo. Háʼkááʼgo (hákaagiʼ bikáaʼgo) éí naʼakǫs (rash) áádóó éí tóʼiiłtʼąąʼ (blister) yíílééh. Chʼosh doo yitʼinii Variola majorígíí atsʼiis biʼiiʼnótʼį́į́ yiilééhgo éí 30%–35% yiitsʼąąʼ doo adein nidaʼhalééh (mortality). Bílaʼashdlaʼí naadiidaʼgo éí bitsʼiis bąąh daʼayoʼaah, díí éí bikáaʼgi sid (scar) bikʼiʼ łééh, azábąąhgoʼná sid bikʼéʼ łééh. 65%–85% anééląąhgo bílaʼashdlaʼí akwiidaʼnéʼ, naʼdaʼhiidiʼ kááhiʼgiʼ. Naanáłá anáʼ ałdoʼ baʼdaʼooʼaah (doo yééʼohʼį́į́hdaʼ), díí éí corneal ulceration dóó sid anáʼ tʼááʼ yéigo yéíniʼtʼįįh. Áádóó giizí (arthritis) dóó atsʼiin biʼiiʼnótʼį́į́ (osteomyelitis) ałdoʼ atsʼiis biihólééh, akóndiʼ éí 2%–5% tʼéiyá akwíídaʼnéʼ.

Chʼosh doo yitʼinii Variola minorígíí éí 1% yiitsʼąąʼ doo adein nidaʼhalééh, áádóó díídiʼígíí éí dooayó ąhdaʼáyoołʼááhdaʼ. Áádóó chʼosh doo yitʼinii Variola minor éí akwííshiih bízhiʼ hólǫ́: alastrim, cottonpox, milkpox, whitepox, dóó Cuban itch.

Łóódtsoh éí 10,000 naʼhai yę́ędą́ą́ʼ áłtsé hazlį́į́ʼgiʼ átʼé daʼniʼ ndaʼałkaahí dóó ééʼdeetįįhii. 18th century biyii 400,000 ánéelą́ą́ʼ bílaʼashdlaʼí yiitsʼaaʼ doo adein nidaʼhazlį́į́ʼ Europediʼ (Tóʼhonaanidiʼ).

1950s doo kwiishdę́ę́ éí 50 míiltsoh bílaʼashdlaʼí łóódtsoh bidaʼdeesná, naʼhasdzaan bikáaʼgi/tʼáá átʼéego kéyah bikáaʼgi. 1967 yihah yę́ędą́ą́ʼ, éí 15 míiltsoh bílaʼashdlaʼí łóódtsoh bidaʼdeesná, áádóó naaki míiltsoh éí yiitsʼą́ą́ doo adein dazlį́į́h; díí éí World Health Organization (WHO) kwiitʼéígo estimate adaʼyiiláʼ. 19th century dóó 20th century éí achʼąąʼ adáʼatsʼiʼgo łóódtsoh doo bóʼhanéʼdaʼ, áádóó Niłchʼiʼtsoh 1979 WHO naaltsoos bikʼiʼ azáániígíí hádaʼdéídiilá: łoodtsoh ałtso adeinígíí. Diishjį́ʼdiʼ łóódtsoh tʼéiyá doo bóhanéʼdaʼ.