29.993,06 US-Dollar $ je Kopp
| |||||
Wahlspröök: Plus Ultra | |||||
Natschonalhymne: Marcha Real, Himno de Riego, Marcha Real, Himno de Riego un Marcha Real | |||||
Woneem liggt {{{PAGENAME}}} | |||||
Hööftstadt | Madrid {{{BGR}}}° {{{BMIN}}}′ {{{NS}}}, {{{LGR}}}° {{{LMIN}}}′ | ||||
Gröttste Stadt | |||||
Amtsspraak | Spaansch | ||||
Regeren Monarch von Spanien | parlamentarische Monarchie Pedro Sánchez Pérez-Castejón | ||||
Grött • Allens • Water (%) | 505.990 quadratkilometer km² ? % | ||||
Inwahnertall • Inwahnerdicht | /km² | ||||
Geldsoort | Euro ([[ISO 4217|]] ) | ||||
BBP | 1.427.380.681.295 US-Dollar, 1.397.509.272.054 US-Dollar $ () | ||||
Tietzoon | UTC+1, UTC+2, UTC±0, UTC+1, Europe/Madrid (UTC) | ||||
Internet-TLD | .es | ||||
ISO 3166 | ES | ||||
Vörwahl | ++34 | ||||
Spanien is en Königriek, dat in’n Süüdwesten vun Europa up dat Ibeersche Halfeiland liggt. Navers sünd Frankriek, Andorra un Portugal. De Hööftstadt is Madrid.
Amtsspraak is Spaansch in’t ganze Land. In welke Regionen sünd ok Basksch, Katalaansch, Okzitansch un Galicisch Amtsspraken. In Aragonien is ook dat Aragoonsche Amtssprake.
Spanien liggt up de Ibeersche Halfinsel un nimmt dar veer Föffdel van in. In’n Westen grenzt dat Land an Portugal un an den Atlantischen Ozean, In'n Noorden an Frankriek, in’n Oosten an de Middellannsche See un in’n Süden an dat britische Gibraltar un an de Straat van Gibraltar. To Spanien höört ok noch de Balearen, dat sünd Inseln in de Middellannsche See, un de Kanarischen Inseln, de westlich van Noordafrika in den Atlantischen Ozean liggt. Spanien is 505.000 km² groot. De Küsten sünd över 3000 km lang, siene Landgrenzen so um 1700 km.
Dat Klima in Spanien is teemlich unnerscheedlich. Galicien in’n Noordwesten höört mit 250 cm in'n Jahr to de regenrieksten Rebeden van Europa, aver Andalusien is mit 30 cm Nedderslag de dröögste Gegend in ganz Westeuropa. Ene dachte Lien van Lissabon över Madrid un Zaragossa na Barcelona deelt de Halfinsel in de noorden maatigde un de süden subtroopsche Zoon. Süden disse Lien gifft dat man af un to en beten Frost, un de Sommer is övermaten heet un dröög. An de Atlantikküst is dat in’n Sommer teemlich köhl un in’n Winter moi week. An de Küst von de Middellannsche See is dat Klima ungefähr so as an de franzöösche un italiensche Riviera, blots in'n Winter noch en beten weker. In Madrid un in Südspanien gifft dat in’n Hoochsommer Tempraturen twüschen 40 un 45 °C. Dat Klima up de Balearen is en beten anners: In Palma stiggt de Tempratur in'n Sommer selten över 33 °C un in Ibiza nich över 30 °C. In'n Winter fallt se in Palma nich unner 0 °C, up Ibiza nich unner 7 °C.
De Pyrenäen in’n Noorn hefft na Westen hen noch en Foortsetten in de Kantabrischen Bargen, de bit na Asturien un Galicien gaht. Tosamen mit de Sierra de Gata un de Sierra de Gredos, de Sierra de Guadarrame un de Iberschen Bargen rahmt se de Landschap Oolt-Kastilien in. Ok de Hoochevene La Mancha südlich van Madrid is van Bargen umgeven: van de Toledo-Bargen, de Sierra Morena un de Serrania de Cuenca. An de Südküst liggt de Sierra Nevada (de Sneebargen) mit den hööchsten Barg van Spanien, den Mulhacen (3481 m).
Van Spaniens fiev längsten Strööm kummt de Ebro ut de Kantabrischen Bargen un münnt twüschen Barcelona un Valencia in de Middellannsche See. De Duero kummt ut de Ibeerschen Bargen, flütt dör Oolt-Kastilien un Portugal un münnt in den Atlantischen Ozean. De Tajo hett siene Spring in de Serrania de Cuenca, flütt an Toledo vörbi un münnt bi Lissabon in den Atlantik. Ok de Guadiana kummt ut de Serrania de Cuenca, flütt dör de Hoochevene La Manche un dat Hoochland van Estremadura. An de Grenz van Portugal wennt he sik na Süden un münnt in den Golf van Cadiz. De eenzige Stroom, up de Scheep föhren köönt, de Guadalquivir, flütt an Córdoba un Sevilla vörbi un münnt noorden van Cadiz.
De Höhlenmalereen ut de öllere Steentiet, to’n Bispill de in de beröhmte Höhl van Altamira, sünd de Bewies darför, dat Spanien al vör 20.000 Jahren besiedelt weer. De Basken un de Iberer, de wahrschienlich ut Afrika kamen sünd, weren de eersten Bewahner van de Halfinsel. Twüschen 1500 un 500 v. Chr. lannen verschedene Völker ut de Rebeden üm de Middellannsche See an de Küsten van Spanien, vör allen Greken un Phönizier. Ok keltische Stämme leten sik up de Halfinsel nedder. Van dat 5. Jahrhunnert an kemem ok Karthager in’t Land. Se grünnen unner annern de Stadt Cartagena.
De Römers verdrievt de Karthager un hebbt sess Jahrhunnerten dat Seggen in den gröttsten Deel van Spanien.
In de Tiet van dat Völkerwannern sett sik de Sweben, Wandalen un Alanen up de Halfinsel fast. Um 411 kaamt de Westgoten van Frankriek her över de Pyrenäen un överwinnt de Sweben un Wandalen. Toledo warrt de Hööftstadt van dat Westgotenriek.
De Mauren, de van Noordafrika inwannert sünd, överwinnt de Westgoten bi Jerez de la Frontera un störmt wieter bit an de Pyrenäen.Blots in'n Noordwesten köönt de Christen sik noch to Wehr setten.
Córdoba is en sülvstännig Emirat. Christen nehmt to’n Deel de araabsche Spraak un araaabsche Sitten an.
Dat Maurenriek dehnt sik wieter ut. Toledo warrt innahmen, aver in’n Noorn weert de christlichen Königrieke bilütten starker.
Dat Kalifat van Córdoba deelt sik in mehr Fürstendömer up.
Dat Torüchwinnen (de Reconquista) van dat maurische Spanien kummt in Gang. De König van Kastilien nimmt Córdoba, Sevilla, Murcia, Valencia un Cadiz in. Blots Granada blifft noch in de Hannen van de Mauren.
Sizilien kummt to Spanien un blifft bit 1713 spaansch.
Ok dat Königriek Neapel kummt unner spaansche Herrschap.
De kastielsche Thronarvin Isabella heiraat den aragonschen Thronarven Ferdinand.
De Kathoolschen Könige Ferdinand un Isabella regeert tosamen över ganz Spanien.
Na 11 Jahren Krieg warrt Granada, dat leste Bollwark van de Mauren, innahmen.
Kolumbus deckt Amerika up. Grote Rebeden in Översee kaamt unner spaansche Herrschap.
Na Isabellas Doot regeert Ferdinand in Kastilien för siene Dochter Johanna de Wahnsinnige, de mit Philipp den Schönen, den Arven van Kaiser Maximilian I. verheiraat is.
Karl I. van Habsborg, de Söhn van Philipp den Schönen un van Johanna arvt ganz Spanien. Na Maximilians Doot (1519) warrt he as Karl V. de röömsch-düütsche Kaiser. („In mien Riek geiht de Sünn nich unner“.)
Cortez nimmt Mexiko för Spanien in.
Peru un Chile weert spaansch.
Bi dat Updelen van Karl V. sien Riek fallt an sienen Söhn Philipp II. (1556-98) Spanien, de Nedderlannen, Neapel, Sizilien un de Kolonien in Översee. Philipp versoch, England in de Knee to dwingen, verlüst darbi aver sien Flott, de „Armada“ 1588 in den engelschen Kanaal.
Philipp III.
Philipp IV. mutt 1648 togeven, dat Holland unafhängig is.
Na den Doot van den lesten spaanschen Habsborger (Karl II.) geiht de Spaansche Arvenkrieg los. In den Freden von Utrecht (1713) verlüst Philipp V. all spaansche Besitten in Italien un de Nedderlannen an Österriek, uterdem Gibraltar un Menorca an England.
Menorca warrt wedder spaansch.
De spaansche Flott geiht in de Slacht bi Trafalgar verloren
Napoléon Bonaparte sett sienen Broder Joseph Bonaparte as König van Spanien in. Dat Volk is nich inverstahn un maakt en Upstand, in den de Englänner sik as Hölpers inmischt.
In dat van Franzosen besette Cadiz warrt de eerste spaansche Verfaten verkünnigt. De Spanier verleert all ehre Kolonien in Südamerika, ut de unafhängige Staaten weert.
Ferdinand VII. ännert dat Thronfolge-Gesett to Gunsten van siene Dochter Isabella.
De Anhängers van Don Carlos, de egentlich König weern schull, fangt enen Krieg an. Isabella warrt mit 13 Jahren as münnig verklaart, aver dat kummt 1868 to ene Revolutschoon, un se mutt na Frankriek flüchten.
Amadeus van Aosta, de Söhn van den italienschen König warrt as König van Spanien wählt, aver 1873 dankt he af.
Mit Alfons XII., den Söhn van Isabella, warrt Spanien wedder Königriek.
Fö Alfon XIII., de eerst na den Doot van sienen Vadder boorn warrt, regeert bit 1902 siene Moder Marie Christine van Österriek.
Upstand in Kuba, de 1898 toden Amerikaanschen Krieg föhrt, in den Spanien Kuba, Porto Rico un de Philippinen verlüst.
Spanien blifft neutral.
Bi fre'e Gemeendewahlen winnt de Republikaanschen. Alfons XIII. dankt af, un de Twete Republik warrt utropen.
Primo de Rivera grünnt de Falange, ene Partei mit en faschistisch Programm.
Bi de Parlamentswahlen winnt de Linksparteien. In’n Juli warrt Salvo Sotello, de Baas van de Rechten umbrocht. Dat is dat Signaal to’n Upstand, de an'n 16. Juli 1936 unner dat Leit van General Franzisco Franco losgeiht. De Westen un de Noorden van dat Land slutt sik Franco an. De Oosten mit Barcelona un Madrid blifft in de Hannen van de republikaansche Regeren.
Na de Slacht an'n Ebro kaamt de Franco-Truppen an de Middellannsche See un spleet dat republikaansche Spanien up.
An'n 26 Januar warrt Barcelona un an’n 30. März Madrid van de Natschonalisten innahmen. An’n 1. April is de Börgerkrieg toennen. Ene Million Minschen sünd to Doot kamen.
Volksafstimmen över de Fraag, of Spanien wedder Monarchie weern schall. Franco blifft Staatsbaas.
Volksafstimmen över de Verfatensreform.
Franco sett fast, dat de Prinz Juan Carlos na sienen Doot de Regeren as König vörsitten schall.
An'n 20. November blifft Franco doot. Juan Carlos warrt König.
En General un en Oberst versöökt enen Militärputsch un störmt dat Parlament. De König versteiht dat, dat Militär up siene Siet to trecken un so den Putsch to verhinnern.
Spanien warrt in de Europäsche Union upnahmen.
Felipe VI. wurrd nee König vun Spanien.
De Verfaten is demokraatsch.
Albanien | Andorra | Belgien | Bosnien-Herzegowina | Bulgarien | Däänmark | Düütschland | Eestland | Finnland | Frankriek | Grekenland | Iesland | Irland | Italien | Kosovo | Kroatien | Lettland | Liechtensteen | Litauen | Luxemborg | Malta | Moldawien | Monaco | Montenegro | Nedderlannen | Noordmakedonien | Norwegen | Öösterriek | Polen | Portugal | Rumänien | Russland | San Marino | Serbien | Slowakei | Slowenien | Spanien | Sweden | Swiez | Tschechien | Ukraine | Ungarn | Vatikaanstad | Vereenigt Königriek | Wittrussland | Zypern
Afhängige Rebeden: Färöer | Gibraltar | Guernsey | Isle of Man | Jan Mayen | Jersey | Spitzbargen
Albanien | Belgien | Bulgarien | Däänmark | Düütschland | Eestland | Finnland | Frankriek | Grekenland | Iesland | Italien | Kanada | Kroatien | Lettland | Litauen | Luxemborg | Montenegro | Nedderlannen | Noordmakedonien | Norwegen | Polen | Portugal | Rumänien | Slowakei | Slowenien | Spanien | Sweden | Tschechien | Törkie | Ungarn | Vereenigt Königriek | Vereenigte Staaten
This article uses material from the Wikipedia Plattdüütsch article Spanien, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Plattdüütsch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.