Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Sahara (Mehrdüdig Begreep).
De Sahara is de gröttste Dröögwööste up'e Eer. Se is bi 9 Mio km² groot. Dor is se um un bi so groot mit, as de gesamten USA, oder 26 mool so groot, as Düütschland. Se langt vun Afrika siene Waterkant an’n Atlantik bit an de Küst vun de Rode See. Se hett de Form vun en Trapez un is vun West na Oost twuschen 4.500 un 5.500 km lang un vun Noord na Süden to 1.500 bit 2.000 km breed. Se höört to de Wennkreiswösten mit to. To'n groten Deel is de Sahara en Steen- oder Felswööst (Hammada) oder en Geröllwööst (Serir). De bekannte Sandwööst (Erg) maakt bloß bi 20 % vun de ganze Wösten ut.
Dat araabsche Woort for „Wöste“ is sahra’ (صحراء, DMG ṣaḥrāʾ). Dor liggt de Toon bi up de leste Sülve, de is lang. De Form for de Mehrtahl, also „Wösten“ is sahara (صحارى, DMG ṣaḥārā). Dor liggt de Toon bi up de Sülve in'e Midden, un de is ok lang.. Mol dor vun af, datt dat „ṣ“ un ok dat „ḥ“ sunnerliche semitsche Luden sünd, de vun Europäers man suur ut to spreken sünd, is düsse Mehrtahlform akraat dat (platt)düütsche Woort „Sahara“. Bi us warrt an de Stäe vun „ṣ“ en normol„s“ un vun „ḥ“ normolerwiese en „h“ sett.Up Araabsch warrt de Sahara الصحراء الكبرى, DMG aṣ-ṣaḥrāʾ al-kubrā, „de grote Wösten“ nömmt. genannt. Hen un wenn gifft ok den Naam بحر بلا ماء, DMG baḥr bilā māʾ, „See sunner Water“ (vgl. Sahel for „Över“).
De Römers hefft to dat Land süüdlich vun Karthago Terra deserta seggt, also „verlaten Land“. In't Middeloller is de Sahara man eenfach Grote Wösten nömmt wurrn. Eerst in dat 19. Johrhunnert hett sik de Naam Sahara dörsetten konnt.
Allerwegens in de Sahara is dat Klima dröge. In de zentralen Regionen vun de Wösten is dat ganze Johr de Noord-Oost-Passat Harmattan togange. Man Neddersläge bringt he man minne. In'n de süüdwestlichen un süüdlichen zentralen Regionen vun de Sahara regeert mol de Harmattan un mol de westafrikaansche Monsun. In de noordwestlichen Gemarken vun de grote Wösten speelt dat Middellannsche-See-Klima siene Rull. De Temperaturen könnt sik unbannig verschelen. Over Dag kann dat bit hen to 60 ° C weern, s’Nachts liggt de Temperatur dor bi 30 ° unner. In'n Döörsnitt liggt de Temperaturen in'n Sommer bi 38 ° C un in'n Winter bi 25 ° C. In'n Winter kann de Temperatur bi Nacht bit up -10 °C afsacken. En tiedlang kann dat an'e Eer ok freren un boven in'e Barge kann Snee fallen. In'n Döörsnitt fallt in de Sahara 45 mm Neddersläge in't Johr, man dat gifft grode Unnerscheede je na Region. In de wecken Gemarken in'n Süden vun Libyen un Ägypten is dat mit en poor mm Nedderslag in't Johr meist so dröge, as in de Atacamawööst, de as de dröögste Region up'e Eer ankeken warrt. De hogen Barge in de Sahara kriegt generell mehr Neddersläge af, as dat Siedland dor umto. In de Tibesti-Barge fallt bit hen to 600 mm Neddersläge in't Johr, in de Aïr- Barge sünd dat bit hen to 150 mm in't Johr. Dör düsse Neddersläge stellt de beiden Regionen egen Biome dor. De Luft kann jummers un allerwegens veel mehr Water upnehmen, as de Eer afgeven deit, allerwegens is dat Waterdefizit vun de Luft hooch. Bi de Meere vun Ounianga könnt bit hen to 6330 mm Water verdampt weern.
Wenn de westafrikaansche Monsun in'n Juli- un Augustmaand so richtig togange is, fallt in'n Süden vun de Sahara bi 100 bit 200 mm Nedderslag. Vundeswegen kann dor en Grassavanne wassen, de sik na Norden to an de Sahelzoon ansluten deit. Dat gifft avers ok Johre, dor regent dat in de wecken Regionen vun de Sahara gor nich. In annere Johre jumpt de Monsun ut Westafrika over de Sahara hen un denn pladdert dat in sunnerliche Regionen, as de Sintfloot.
De eenzigste Stroom, de dör de Sahara dörfleten deit, is de Nil-Stroom.
Wat de Sahara for dat globale Klima bedüden deit, is bloß man to'n Deel bekannt. Sunnerlich lett dat so, as wenn de Aerosole ut de Sahara een Born vun de Aerosole sünd, de Weer un Klima up'e Eer bestimmen doot. En annern Born sünd Vulkane, wenn se utbreken doot. Dat lett so, as wenn de Wetenschop rutfunnen hett, datt Emisschonen Infloot harrn up de Neddersläge in de Sahel- un Sudanzoon.
Histoorsche Reisvertellen
This article uses material from the Wikipedia Plattdüütsch article Sahara, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Plattdüütsch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.